اروپا باید تضمین جدی و عینی به ایران بدهد

خبرگزاری مهر: «ریچارد فالک»، استاد حقوق بین الملل دانشگاه پرینستون و گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در فلسطین در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴ بود. بالغ بر ۲۰ کتاب از وی منتشر شده است.

فالک در نامه‌ای سرگشاده به بان کی مون دبیر کل وقت سازمان ملل، مواضع سازمان ملل در قبال جنایات جنگی اسرائیل را مورد انتقاد قرار داده بود. گزارشی که به همت وی منتشر شد اسراییل را رژیمی آپارتاید نامیده بود که مورد اعتراض شدید آمریکا و اسراییل واقع شد و نهایتا این گزارش از سایت سازمان ملل برداشته شد.

فالک اخیرا نامه‌ای سرگشاده را امضا کرده که در آن از فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خواسته شده که تضمین کند ایران از سود سیاسی و اقتصادی برجام بهره‌مند خواهد شد.

در بخشی از این نامه می‌خوانیم: از صمیم قلب از تعهد اروپا در قبال برجام استقبال می‌کنیم، اما توانایی اروپا به انجام وظایف بین‌المللی و تضمین اینکه علیرغم تحریم‌های آمریکا، ایران و مردمش مطابق با متن و روح برجام از تمامی سود سیاسی و اقتصادی این توافق بهره مند می‌شوند؛ بسیار مهم است.

امضا کنندگان نامه در بخش دیگری می‌افزایند: در جهانی به شدت بی‌ثبات و در عصری که بیش ازپیش شاهد افراط گرایی هستیم، حفظ یکی از موفقیت‌های دیپلماتیک قرن ۲۱ ضروری است. باتوجه به پشت‌پا زدن دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا به توافق هسته‌ای، درحالی که برجام امکان دیپلماسی را اثبات کرد، نباید این پیام به جهان ارسال شود که صلح امری موقت و کوتاه‌مدت است.

در پایان این نامه می‌خوانیم: مردم ایران از صلح و دیپلماسی حمایت کردند. اکنون وظیفه جامعه جهانی است که درستی تصمیم خود را اثبات کرده و نشان دهد وعده‌هایش عملی خواهد شد. راه جایگزین برای برجام، نه‌تن‌ها برای نسل حاضر که برای نسل‌های بعد نیز بسیار گران تمام می‌شود.

در ادامه گفتگوی خبرنگار مهر با پروفسور «ریچارد فالک» در خصوص ضرورت نگارش این نامه را می‌خوانیم.

شما اخیرا نامه سرگشاده به «فردریکا موگرینی» جهت حفظ برجام را امضاء کردید. ضرورت نوشتن این نامه به نظر شما چه بود؟

اکنون فرصت مناسبی جهت نوشتن این نامه سرگشاده بود تا بر اهمیت صلح جهانی، اعتبار حقوق بین الملل و دیپلماسی، رفاه مردم ایران و اینکه برجام باید مورد احترام قرار گیرد، علی رغم انکار غیر مسئولانه آن توسط دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا تاکید شود.

قصدمان همچنین این بود که به کشور‌های اروپایی یادآوری کنیم که در مقابل مردم خود و جهان مسئولیت دارند و باید بهترین اقدام را در این شرایط جهت کاهش خسارت ناشی از یکجانبه گرایی امریکا انجام دهند.

در حال حاضر اروپا فرصتی پیش رو دارد - شاید مهمترین فرصت بعد از جنگ جهانی دوم - تا یک نقش جهانی مستقل که تابع سیاست‌های امریکا نیست را بازی کند. اگر ما بخواهیم در یک نظم جهانی چند قطبی زندگی کنیم باید بحران ناشی از سیاست یک جانبه گرایی امریکا به سازنده‌ترین روش ممکن توسط همه بازیگران سیاسی مورد بررسی قرار گیرد.

هیچ چیز کمی کافی نخواهد بود. آنچه در حال حاضر رخ می‌دهد انعطاف و ترتیبات نظم کنونی منطقه خاورمیانه را جهت مدیریت مجموعه تحولات منطقه بدون شکستی که رنج و نابودی انسان‌ها در منطقه را در پی خواهد داشت، آزمون خواهد کرد.

اتحادیه اروپا جهت حفظ برجام و تضمین منافع ایران چه اقدامات جدی می‌تواند انجام دهد؟

در شرایط کنونی اولین کاری که اتحادیه اروپا می‌تواند انجام دهد این است که از برجام به شیوه‌ای که نشان دهنده حل و فصل دیپلماتیک و استقلال سیاسی است حمایت کند. بدیهی است که این کافی نیست.

اتحادیه اروپا باید مکانیسم‌هایی را به کار گیرد که به ایران اجازه می‌دهد از منافع محسوس برجام در ارتباط با سیاست اقتصادی و تعاملات سیاسی بهره‌مند شود. آنچه مطلوب و به نفع اتحادیه اروپاست این است که اتحادیه اروپا با ایران به عنوان یک دولت عادی با منافع عادی در روابط بین الملل رفتار کند.

مکانیسم‌های دستیابی به این اهداف باید توسط متخصصان اقتصاد و دیگران توسعه و گسترش یابد. اما به دلیل حفظ صلح و عدالت جهانی مسیری که اتحادیه اروپا باید در پیش گیرد باید روشن شود.

مقامات ایالات متحده امریکا می‌گویند مجازات‌هایی را علیه شرکت‌های اروپایی که با ایران تجارت می‌کنند اعمال خواهند کرد. در این شرایط آیا شرکت‌های اروپایی به ویژه شرکت‌های بزرگ، جرات همکاری با ایران را خواهند داشت؟

این مسئله بستگی دارد به شک و تردید‌های بسیار از جمله اینکه آیا وزارت خزانه داری امریکا واقعا رویکردی تنبیهی علیه آن‌ها اتخاذ خواهد کرد و شرکت‌های بین المللی تا چه حد توسط تهدید‌های امریکا خواهند ترسید.

به نظر می‌رسد ایجاد مانع بر سر راه شرکت‌های خارجی و دیگر بازیگرانی که خواهان همکاری تجاری با ایران هستند، مداخله غیر قانونی در ایران و شکستی برای نظم بین المللی مبتنی بر همکاری باشد.

در پی این مواجهه خطرناک، توافقی بزرگ، فراتر از قابلیت حیات برجام در خطر است و آن این است که خطر افزایش جنگ افزایش یافته و اعتماد به دیپلماسی به عنوان ابزار حل منازعات از بین می‌رود.

ممکن است متخصصان تجارت و حقوق بین الملل بتوانند راهکار‌هایی برای دورزدن برنامه تحریم‌های امریکا علیه ایران پیدا کنند. علاوه بر این ممکن است لازم باشد به سازمان ملل و سازمان تجارت جهانی متوسل شد؛ اگر تلاش‌های حقوق تجارت بین المللی اروپا یا ایران به طور ناخوشایند تحت تاثیر سیاست‌های آمریکا قرار گیرد.