استاد ژاپنی که اسلام را به خوبی می‌شناسد

خبرگزاری فارس: پروفسور کورودا به واسطه حضور پروفسور ایزوتسو اسلام شناس شهیر ژاپنی و استاد کورودا، در انجمن حکمت و فلسفه حدود سه سال قبل از انقلاب به تدریس و تحصیل پرداخت و همسر او نیز مدت‌ها متصدی کتابخانه این انجمن بود.

بهمن ذکی‌پور متخصص فلسفه تطبیقی در یادداشتی به زندگی پروفسور کورودا مترجم نهج البلاغه و برنده کتاب سال ایران نگاهی کوتاه داشته است.

پروفسور کورودا به واسطه حضور پروفسور ایزوتسو اسلام شناس شهیر ژاپنی و استاد کورودا، در انجمن حکمت و فلسفه حدود سه سال قبل از انقلاب به تدریس و تحصیل پرداخت و همسر او نیز مدت‌ها متصدی کتابخانه این انجمن بود. به طور کلی کورودا تحت تاثیر جنبش اصلاحات دینی در سرزمین‌های اسلامی بوده و در طی اقامت در ایران نیز بسیار از اندیشه‌های علی شریعتی و محمد باقر صدر تاثیر گرفت. او پس از بازگشت به ژاپن اقتصادنا، البنک اللاربوی فی الاسلام و فلسفتنا محمد باقر صدر را به ژاپنی ترجمه کرد. همین طور او برخی از مقالات ترجمه شده دکتر شریعتی به انگلیسی را به ژاپنی ترجمه کرد ه. است. از آن جایی که او چندان با فارسی آشنایی نداشته، ترجمه گزیده‌ای از اسلام شناسی شریعتی را به شاگردش "هیده کو ساکورائی" واگذار می‌کند و کورودا بر این ترجمه، مقدمه‌ای پنجاه صفحه‌ای نگاشته و درباره اندیشه‌های دکتر شریعتی و محمد باقر صدر بحث کرده است. علاوه بر این در حوزه فلسفه اسلامی کورودا بدایه الحکمه علامه محمد حسین طباطبائی را به ژاپنی ترجمه کرده است که بیش از ده سال به طول انجامیده است.

اندیشه شریعتی در نگاه کورودا برای یافتن کتاب «بیداری ایمان در مکتب ماهایانا» یا به قول ژاپنی‌ها «دای. جو. کی. شین. رون» سری به دست فروشی‌های خیابان «سویی. دوباشی» توکیو یا بهتر بگویم مرکز کتاب فروشی‌های دست دوم توکیو زدم. گرچه سر آخر به خرید چاپ جدید کتاب تن دادم، اما در میانه جستجو و به صورتی کاملا تصادفی به کتابی به نام «قلب اسلام» برخوردم و به صورت تصادفی‌تر هنگامی که صفحات میانی را ورق می‌زدم با بخشی به عنوان «اندیشه شریعتی» مواجه شدم.

برخورد با این بخش انگیزه کافی جهت خرید کتاب را ایجاد کرد و بی آن که دیگر به نام نویسنده توجهی کنم آن را خریدم و رهسپار خانه شدم. در طول بازگشت به خانه نگاهی کلی به مطالب کتاب و بخش مطلوبم انداختم و آن‌ها را خالی از لطف نیافتم. در نهایت نیز جهت فهم سال انتشار و نام نویسنده به شناسه کتاب رجوع کردم و اطلاعاتی درخور یافتم. نویسنده کتاب یکی از اسلام شناسان نامی ژاپن «توشیو کورودا» بود. نام کورودا را پیشتر از دکتر «مهدی محقق» شنیده بودم و حتی عکس دسته جمعی او، مهدی محقق، سید حسین نصر، هانری کربن، پرویز مروج، توشی هیکو ایزوتسو و چارلز آدامز را که در ساختمان انجمن حکمت و فلسفه گرفته شده بود مدتی از دکتر مهدی محقق به عاریت گرفته بودم. نام و آوازه کورودا از یک سو و حس وعلاقه به شریعتی از سوی دیگر موجب شد تا در صدد آن برایم که بخش «اندیشه شریعتی» را با وجود آشنایی وافر مخاطب ایرانی با اندیشه‌های او، به فارسی برگردانم. این تصمیم زمانی مصمم‌تر شد که در هنگامه دیدار با استاد سالخورده توشیو کوردا دریافتم که شرح او از شریعتی، اگر نه نخستین، اما جزء نخستین شرح افکار شریعتی به زبان ژاپنی است. هنگامی که کار ترجمه را آغاز کردم به سبب وجود پاره‌ای از عبارات دشوار که از نثر پخته و شیوای استاد بر می‌آمد و همچنین به دلیل پاره‌ای از خطا‌ها که از عدم اطلاع کافی نویسنده از زندگی نامه شریعتی برمی‌خواست، راغب شدم که به جستجوی نشانی او برآیم و به هر قیمتی که شده، استاد سالخورده‌ای را دیدار کنم که در آستانه ۸۰ سالگی عمری را به مطالعه بر روی اسلام گذاشته بود و خاطراتی بس عظیم در سینه نهفته داشت. بالاخره به یاری دوستان تلفن استاد را یافتم و پس از معرفی و آشنایی اولیه به خانه‌اش دعوت شدم. به خانه او رفتم، اما با کمال تعجب محل سکونت وی را مجتمع‌ای یافتم که مخصوص اسکان سالمندان بود. استاد که دو سالی بود غم فراغ همسر را در سینه داشت، واحد کوچکی در این مجتمع گرفته بود و به دور از قیل و قال خانه و فرزند به کار تحقیق و پژوهش مشغول بود.‌ می‌گفت: ترجمه ژاپنی کتاب «بدایه الحکمه» علامه طباطبایی را چندی پیش به پایان برده و به زیور طبع آراسته؛ و اکنون نیز برای نخستین بار مشغول ترجمه «نهج البلاغه» به زبان ژاپنی است. از نثر دشوار و فصاحت و بلاغت کلام علی (ع) و دشواری‌های ترجمه آن گفت و اشاره کرد که با تمام سختی هایش بخش خطبه را به طور کامل به ژاپنی برگردانده است. توشیو کورودا، علاوه بر ترجمه آثار فوق، تالیف و ترجمه ۱۸ اثر دیگر را در کارنامه داشت که از جمله آنان می‌توان به ترجمه آثاری، چون "تاریخ فلسفه اسلامی" هانری کربن (از فرانسوی)، "سه حکیم مسلمان" سید حسین نصر (از انگلیسی)، "تاریخ اسلام و اسپانیا" مونت کومری وات (از انگلیسی)، "مقاصد الفلاسفه" غزالی (از عربی) و "اقتصاد اسلامی"و "فلسفه اسلامی" محمد باقر صدر (از عربی) و تایف آثاری، چون "ساختار اسلام"، "اقتصاد اسلامی" روش تحقیق منطقه‌ای و خاورمیانه شناسی" اشاره کرد. کورودا در خلال صحبت‌ها می‌گفت: بر خلاف توشی هیکو ایزوتسو که حق استادی بر گردن وی دارد، او توجه و حوزه تحقیق خود را معطوف فلسفه و عرفان و انتزاعیات موجود در تفکر اسلامی نکرده، بلکه (همان طور که آثار او گواه است) کوشیده تا در سایه سه اصل توحید، شریعت و امت که به اعتقاد او بنیان و ساختار اجتماعی اسلام است به تببین جوامع اسلامی، موقعیت آن‌ها در دوران جدید و معرفی صحیح و بدور از غرض فرهنگ و تمدن اسلام به جامعه ژاپن بپردازد. وی در این زمینه بر این عقیده بود که با تمام تلاش‌های صورت گرفته از جانب اسلام شناسان به نام ژاپنی، مردمان این سرزمین هنوز شناخت درست، دقیق و کافی از فرهنگ و اندیشه و بنیان و تمدن اسلام ندارند و او کوشیده است به سهم خود خلاای را در این زمینه پرنماید. حتی وی اظهار داشت، زمانی که کتاب «قلب اسلام» را که درست یک سال پس از انقلاب ایران تالیف کرده و در آن علاوه بر ارزیابی موقعیت اسلام در ژاپن، به معرفی مصلحان دینی اسلام از جمله سید جمال الدین اسدآبادی و علی شریعتی؛ و توضیح روند انقلاب ایران پرداخته است، کمتر کسی در سرزمین آفتاب تابان با روند انقلاب ایران و آثار و عقاید مصلحانی، چون شریعتی، سید قطب، اقبال لاهوری و ابوالعلا مودودی آشنایی داشته است. از تحولات اخیر خاورمیانه استقبال می‌کرد و از اینکه می‌دید دیکتاتور‌های جهان اسلام همچون مبارک و بن علی یک به یک سقوط می‌کنند بسیار خرسند بود. آزادی و به خصوص آزادی ملل مسلمان را بسیار دوست می‌داشت، اما نگران بود که اشاعه سیاست‌های امریکا در قبال کشور‌های خاورمیانه بتواند این تحولات را از سیر رشد خارج کند. سیاست‌ها و اعمال خشونت‌های دوران رژیم پهلوی را در قبال روشنفکران و مردم ایران به شدت تقبیح می‌کرد و ایران را در آستانه تحولی بزرگ به سوی امید و آزادی می‌دید. رشته اصلی کورودا در دوران فوق لیسانس ادبیات فرانسه و در دوره دکتری تاریخ شرق آسیا در دانشگاه «کیو» بود، سبب علاقه‌اش را به اسلام و حوزه اسلام پژوهشی جویا شدم که گفت: در دوران تحصیل در دانشگاه «کیو» و هنگامی که بر سرجلسات درس ایزوتسو حاضر می‌شده، علاقه‌مند به این حوزه می‌شود و تحت راهنمایی و هدایت ایزوتسو که معتقد بود هنوز در ژاپن در حوزه اسلام شناسی مطالعات و پژوهش‌های جدی‌ای صورت نگرفته گام به این حوزه گذاشته و دل در گرو آن نهاده است. توشیو کورودا دوسال و نیم پیش از انقلاب، به ایران سفر کرد و تا وقوع انقلاب در تهران رحل اقامت گزید و تحت نظر و راهنمایی اساتیدی، چون توشی هیکو ایزوتسو، هانری کربن، سید حسین نصر به تحقیق بر روی فرهنگ ایرانی-اسلامی پرداخت.

در خلال همان سال‌ها با روشنفکران و اساتید و روحانیون مطرح ایران، چون داریوش و یگانه شایگان، غلامرضا اعوانی، نصرالله پورجوادی، مرتضی مطهری، سید محمد بهشتی، کاظم شریعتمداری و… به معاشرت و تحقیق و پژوهش و گفتگو پرداخت. عبدالکریم سروش را می‌شناخت و حتی با او دیدار کرده بود، اما با اندیشه روشنفکران دینی جهان عرب، چون نصر حامد ابوزید و محمد ارکون آشنایی بیشتری داشت. شاید علت این موضوع را در شناخت دقیق او از زبان عربی و عدم شناخت کافی از زبان فارسی بتوان جستجو کرد. با این حال وی بی آن که با علی شریعتی دیداری داشته باشد، اندیشه و شرافت و کرامت انسانی او را پس از سالیان هنوز می‌ستود.