فرزند خواندگی، سخت‌تر از کودک ربایی!

روزنامه خراسان: هفته گذشته انتشار خبر ربوده شدن «محمد پرهام» کودک ۱.۵ ساله یزدی در شبکه‌های اجتماعی و گزارش‌ها درباره انگیزه ربایندگان بار دیگر نقص قوانین فرزندخواندگی و سخت گیری‌های بیش از اندازه در اعطای فرزند به زوج‌های نابارور را به رخ جامعه کشید.

این درحالی است که به دلیل برخی مشکلات و معضلات ناشی از مسائل اجتماعی یا قوانین موجود، شبکه‌های مافیای فروش نوزادان در جامعه شکل می‌گیرد و سودجویان با سوء استفاده از نیاز زوج‌های جوان نابارور به داشتن فرزند، دست به جرایمی می‌زنند که درنهایت آسیب‌های جدی را به نوزادان، خانواده و جامعه وارد می‌کند به طوری که در برخی پرونده‌های جنایی، کودک ربایان به دلیل ترس از دستگیری، کودکان ربوده شده را به طرز ناجوانمردانه‌ای به قتل رسانده و اجساد آنان را رها کرده اند. روزنامه خراسان در راستای وظیفه اطلاع رسانی و همچنین بررسی بروز چنین جرایمی به واشکافی این ماجرا پرداخته است.

بچه دزدی در چند ثانیه زن ۲۷ ساله‌ای هراسان با تلفن ۱۱۰ تماس گرفت و از ربوده شدن نوزاد ۹۰ روزه اش خبر داد. او در حالی که اشک می‌ریخت، گفت: چند دقیقه قبل وقتی قصد داشتم وارد منزلم شوم کلید‌های ساختمان را از کیفم بیرون آوردم و در حالی که نوزاد دخترم را درون کالسکه گذاشته بودم برای چند ثانیه وارد ساختمان شدم تا کالسکه را با خودم ببرم، اما در همین فرصت کوتاه که از فرزندم غافل شدم، در کمال ناباوری دیدم او درون کالسکه اش نیست. هراسان به هر سو دویدم، اما در تاریکی شب هیچ کسی را ندیدم به همین دلیل بلافاصله با پلیس تماس گرفتم و موضوع را اطلاع دادم و... بررسی‌های ماموران انتظامی مشهد در ساعات اولیه بامداد نشان می‌داد زن جوانی که مانتوی چهارخانه به تن داشته در حالی که نوزادی را بغل کرده بود سوار تاکسی تلفنی شده و از محل گریخته است. با شناسایی راننده تاکسی تلفنی، زن ۲۹ ساله کودک ربا نیز در چنگ قانون گرفتار شد و پس از مشاهده اسناد و مدارک انکار ناپذیر گفت: به مواد مخدر صنعتی اعتیاد دارم به همین دلیل هم نوزاد را از درون کالسکه ربودم و به منزل خواهرم در بولوار دوم طبرسی بردم. این زن ۲۹ ساله اضافه کرد: برای تامین هزینه‌های اعتیادم قصد داشتم نوزاد را به زوج‌های نابارور بفروشم.

فروش نوزاد ۳۳ روزه ماجرای پرونده دیگر، فروش یک نوزاد ۳۳ روزه است، سال گذشته در مشهد جوانی با پلیس ۱۱۰ تماس گرفت و مدعی شد فردی که با امور درمانی مرتبط است، در ساختمان محل کارش به فروش نوزادان اقدام می‌کند. او همچنین مشخصات زنی را به پلیس داد که نوزاد پسرخود را به مبلغ سه میلیون تومان فروخته بود. با توجه به اهمیت موضوع، بلافاصله نیرو‌های انتظامی وارد عمل شدند و منزل زن ۲۰ ساله‌ای را که متهم به فروش نوزاد خودش بود، در منطقه خواجه ربیع شناسایی کردند. این زن در حالی که فرزندش را در آغوش داشت به ماموران گفت: در یکی از بیمارستان‌های مشهد زایمان کردم، اما پولی برای ترخیص نداشتم، به همین دلیل فرزندم را در بیمارستان رها کردم و گریختم، اما چند روز بعد از طریق یکی از دوستانم با مردی که در امور درمانی فعالیت می‌کند، آشنا شدم. او از من خواست نوزادم را در قبال دریافت سه میلیون تومان به او بفروشم. من هم که موقعیت را مناسب دیدم ابتدا ۵۰۰ هزار تومان به عنوان پیش پرداخت گرفتم و پس از بازگرداندن هزینه‌های بیمارستان، نوزاد را به او تحویل دادم و بقیه پولم را نیز گرفتم. اما آن مرد (خریدار نوزاد) وقتی از ورود پلیس به ماجرا مطلع شد، نوزاد را به من بازگرداند! ولی، چون پولی نداشتم که به او بدهم، او هم موضوع فروش نوزاد را به پلیس گزارش کرد! سیستم فرزند خواندگی بسیار سخت گیرانه است یکی از متخصصان باتجربه روان پزشکی کشور با اشاره به عوامل فردی، اجتماعی و قانون گذاری در بروز پدیده نوزادربایی یا نوزادفروشی می‌گوید: در کشور ما هنوز برخی تفکرات مانند به جا گذاشتن نسلی ماندگار وجود دارد که موجب می‌شود برخی افراد برای داشتن فرزند به هر شیوه‌ای متوسل شوند که متاسفانه در بعضی از موارد این شیوه‌ها شکلی غیرقانونی مانند خرید و فروش نوزاد یا کودک ربایی به خود می‌گیرد. دکتر فیاضی بردبار برخی فشارهااز سوی خانواده یا در گستره جامعه را یکی از علل اصلی اختلالات روحی و روانی برای فرزندآوری می‌داند و می‌افزاید: فشار‌های روحی همراه با نیش و کنایه‌های اطرافیان در برخی موارد زوج‌های جوان را در تنگنا‌های فکری قرار می‌دهد تا به هر طریق ممکن صاحب فرزند شوند، اما گاهی افراد به دلیل دچار شدن به بیماری‌های روحی راه را به خطا می‌روند و سعی می‌کنند از روش‌های غیرقانونی به نتیجه برسند.

هزینه‌های سنگین درمان دکتر محمد رضا فیاضی بردبار همچنین گران بودن هزینه‌های درمانی زوج‌های نابارور را در بروز برخی جرایم هولناک مانند کودک ربایی بی تاثیر نمی‌داند و اعتقاد دارد باید شیوه‌های بیمه‌ای در این باره تغییر کند و همه روش‌های درمانی را زیر پوشش بگیرد. این روان پزشک می‌افزاید: اگر هزینه‌ها کمتر شود و سیستم‌های کمک به فرزندآوری به زوج‌های نابارور کمک کنند، افراد کمتر‌ی به دنبال راهکار‌هایی می‌روند که ریسک بیشتری دارد. استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد در عین حال سیستم سخت گیرانه بهزیستی و دیگر نهاد‌ها را برای اعطای فرزند به زوج‌های نابارور، یکی دیگر از عوامل مهم در ایجاد شبکه‌های مافیایی جرایمی مانند خرید و فروش نوزاد می‌داند و اضافه می‌کند: باید نمایندگان مجلس به اصلاح قوانین موجود بپردازند تا شیوه‌های فرزندخواندگی در محیط‌های امن تسهیل شود.

افزایش نظارت‌ها بعد از تحویل فرزند دکتر فیاضی بردبار با انتقاد از روند فعلی واگذاری فرزند به زوج‌های نابارور می‌گوید: در بسیاری از کشور‌ها اعطای فرزند به زوج‌ها بسیار ساده است، اما بعد از واگذاری نهاد‌های قانونی نظارت دقیق و بیشتری را اعمال می‌کنند تا از تربیت صحیح و امکانات رفاهی در آن خانواده برای فرزند به طور مداوم اطمینان یابند، اما متاسفانه در کشور ما واگذاری فرزند بسیار سخت گیرانه است در حالی که بعد از فرزند خواندگی، نظارت مشاوران و مددکاران اجتماعی بسیار کاهش می‌یابد. این روان پزشک با تجربه کشور تصریح می‌کند: حتی اگر برخی زوج‌های نابارور با وجود سخت گیری‌های قانونی گرفتار شبکه‌های مافیایی و توسل به شیوه‌های غیرقانونی نیز نشوند، باز هم برخی مشکلات روان پزشکی در آن‌ها به صورت حاد یا ضعیف بروز می‌کند. وی این مشکلات را ترس، اضطراب و نگرانی‌های خاص از آینده ذکر می‌کند و می‌گوید: گاهی این اختلالات و افسردگی به درجات مختلف می‌رسد که در بعضی موارد شکل خطرناکی به خود می‌گیرد.

اختلالات شخصیتی عضو سازمان نظام روان شناسی کشور، ریشه‌های ارتکاب جرایمی مانند نوزادربایی توسط برخی افراد نابارور را «اختلالات شخصیتی» می‌داند و معتقد است این گونه اختلالات به سختی نیز تشخیص داده می‌شود چرا که در همه اقشار جامعه به چشم می‌خورد و مختص قشر خاصی نیست. سید محمد حبیبی اضافه می‌کند: چندین نهاد اجتماعی در پیشگیری از بروز این پدیده نقش دارند که باید در کنار متخصصان روان شناسی وروان پزشکی برای تجزیه و تحلیل‌های علمی و تصویب قوانین آسان در این زمینه تلاش کنند چرا که گاهی «بدسرپرستی» در برخی خانواده‌ها بهتر از «بی سرپرستی» است که باید نیرو‌های مددکاری و مشاوره در این باره فعال‌تر عمل کنند. کارشناس ارشد روان شناسی بالینی با اشاره به نیاز جامعه برای اصلاح قوانین فرزند خواندگی تصریح می‌کند: حتی اگر زوجی موفق به گرفتن فرزندی از بهزیستی شوند باز هم باید به مراکز مشاوره و روان شناسی معرفی شوند. سید محمد حبیبی می‌افزاید: از سوی دیگر معضلات و مشکلات ناباروری موجب کاهش امید به زندگی در این گونه افراد می‌شود بنابراین باید نهاد‌های اجتماعی به طور ویژه وارد عمل شوند و برای مقابله و پیشگیری از بروز چنین جرایمی، چاره اندیشی کنند. چرا که افراد بعد از سرخوردگی اجتماعی و فردی، راه‌های غیرقانونی را برای رسیدن به خواسته‌های خود برمی گزینند.

قوانین نیازمند اصلاح قاضی شعبه ۲۱۵ دادسرای عمومی و انقلاب مشهد درباره آسیب شناسی این گونه جرایم و چگونگی پیشگیری از آن به خراسان گفت: در این گونه پرونده‌ها عده‌ای به دنبال سودجویی از مشکلات و گرفتاری‌های مردم هستند و عده‌ای نیز به دلیل برخی سخت گیری‌ها در ادارات و نهاد‌ها در دام افراد شیاد گرفتار می‌شوند. وی افزود: یکی از عوامل اصلی ریشه یابی این گونه جرایم که تبعات و پیامد‌های خطرناکی نیز در پی دارد، به ناکارآمد بودن قوانین فرزند خواندگی باز می‌گردد که باید نمایندگان مجلس در این باره با جدیت وارد شوند و به اصلاح آن بپردازند. البته از سوی دیگر نیز برخی سخت گیری‌هایی در ادارات و نهاد‌های مربوط وجود دارد که شاید با بخشنامه و آیین نامه قابل حل باشد و مسئولان باید برای تسهیل در اعطای فرزندخواندگی چاره اندیشی کنند در غیر این صورت افرادی به دلیل ناآگاهی از قانون یا رسیدن به خواسته‌های خود، دست به کار‌های غیرقانونی می‌زنند که تبعات منفی زیادی دارد. وی تصریح کرد: با آن که در قانون، مجازات‌های بسیار سنگینی برای جرم آدم ربایی در نظر گرفته شده است، اما باز هم سخت گیری‌ها در روند اعطای فرزندخواندگی به حدی است که بعضی افراد با وجود این که می‌دانند جرم آنان تا ۱۵ سال زندان در پی دارد، اما باز هم به شیوه‌ای غیرقانونی دست می‌زنند و به کودک ربایی اقدام می‌کنند بنابراین قانون گذاران، جامعه شناسان و تحلیل گران اجتماعی به همراه روان پزشکان، باید تدابیری بیندیشند تا دست یابی به فرزندخواندگی در مراکز ذی صلاح به سهولت صورت پذیرد.

کوتاهی در نظارت بیمارستانی و ثبت احوال رئیس پلیس آگاهی خراسان رضوی که سال هاست در زمینه مبارزه با جرایم جنایی و به ویژه آدم ربایی تجربه دارد، معتقد است نظارت دقیقی در بخش‌های صدور گواهی زایمان بیمارستان‌ها صورت نمی‌گیرد به همین دلیل بسیاری از پرونده‌های نوزادربایی در مراکز درمانی شکل می‌گیرد. سرهنگ کارآگاه حمید رزمخواه به ترفند شبکه‌های فروش نوزادان در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: اعضای این شبکه ها، زنی را که قرار است وضع حمل کند با هویت زن دیگری که نوزاد به او فروخته شده است در بیمارستان بستری می‌کنند و بدین ترتیب گواهی تولد نوزاد را می‌گیرند. وی نظارت ثبت احوال در صدور مدارک قانونی برای نوزادان را نیز کافی نمی‌داند و معتقد است باید نظارت‌ها هنگام صدور اسناد هویتی زیر ذره بین قرار گیرد. سرهنگ رزمخواه همچنین آسیب‌های روحی و روانی در برخی از پرونده‌های کودک ربایی را جبران ناپذیر می‌داند و می‌گوید: در بعضی از پرونده‌ها شاهد هستیم که زنی فرزند خود را بنا به دلایلی به دیگری واگذار کرده است، اما بعد از گذشت سال‌ها پشیمان می‌شود و با ادعای آدم ربایی قصد دارد فرزندش را تحویل بگیرد و خودش بزرگ کند در حالی که این موضوع بسیار ساده به نظر می‌رسد و قانون حق را به پدر و مادر واقعی کودک می‌دهد، اما کودکی که سال‌ها زوج دیگری را به عنوان پدر و مادر خودش پذیرفته است، دچار ناراحتی و آسیب‌های روحی و روانی شدیدی می‌شود که در برخی موارد جبران ناپذیر است.