جستجوی اجساد جانباختگان سانحه یاسوج به ماه چهارم رسید
زمستان گذشته تلخ‌ترین زمستان برای مردم کهگیلویه وبویراحمد بود. در واپسین روز‌های بهمن ماه هواپیمای مسافربری تهران -یاسوج به کوه برخورد کرد تا سفر ۶۶مسافر وخدمه این پرواز در دنا نیمه تمام وبی بازگشت بماند وفرزندان دنا درآغوشش آرام بگیرند.
باشگاه خبرنگاران جوان هواپیمای مسافربری تهران-یاسوج از رادار خارج شد، کل خبرهمین بود، نه خبری از تعداد مسافرین بود ونه ساعت، همه دست به دعا شدند که مسافران زنده باشند، که کاپیتان فولاد یک باردیگر مسافران‌ای تی آر ۲۵ ساله را نجات داده باشد. چیزی نگذشت که اسامی مسافران منتشر و مشخص شد دونفر ازا سامی اعلام شده در پرواز حضور نداشته اند تا تعداد مسافران به ۶۶ نفربرسد.
دومسافری که از پرواز جاماندند
گفته شد درپرواز ۳۷۰۴ هواپیمایی آسمان ۶ نفر خدمه پرواز شامل (خلبان، کمک خلبان، ۲ نفرمهماندار و ۲ نیروی امنیت پرواز) و ۶۰ نفر مسافرکه یک نفر از آنان کودک بوده حضور داشته اند. نرگس نژاد وآرامش نیا همان دونفری بودند که از پرواز آسمان جاماندند.
نرگس نژاد درباره جاماندنش گفت: با توجه به شرایط نامساعد جوی و اطلاعاتی که از سایت هواشناسی کشور گرفتم با احتمال لغو پرواز به فرودگاه مهرآباد نرفتم. حتی راننده شرکت نیز ساعت ۶ و نیم صبح درب منزل منتظر سوار شدنم بود، اما با مراجعه به سایت هواشناسی و پیش بینی وضعیت نامناسب این احتمال را می‌دادم که به‌طور حتم این پرواز لغو می‌شود.
آرامش نیا هم گفت: با دیدن شرایط نامساعد آب و هوایی، با اینکه بلیط هواپیما را تهیه کرده بودم، تصمیم گرفتم شبانه و به‌وسیله خودرو عازم یاسوج شوم. اعلام ۳روز عزای عمومی
به موازات وقوع حادثه مسئولان تشکیل جلسه دادند، خیلی‌ها به فردوگاه یاسوج رفتند وبرخی هم تصمیم گرفتند خود رابه جایی که احتمال سقوط بود برسانندولی با اعلام فوت سرنشینان همه امید‌ها برای زنده ماندن ازبین رفت.
رهبر معظم انقلاب درپیامی این مصیبت وغم را تسلیت گفت. رئیس جمهور ودیگر مسئولان هم سعی کردند دراین غم شریک باشند. فضای عمومی جامعه به شدت تحت تاثیر قرار گرفت. از طرف نماینده، ولی فقیه ۳روز عزای عمومی اعلام شد. دستگاه‌های امدادرسان، ستاد مدیریت بحران و نیروی زمینی ارتش، کوهنوردان، اسکی بازان و نیرو‌های مردمی از ابتدای بروز سانحه در محل حضور یافتند.
فرضیه‌هایی درباره نبود سیستم ElT درهواپیما
از همان دقایق اولیه پس از وقوع حادثه گمانه زنی‌ها به این سمت رفت که احتمالا هواپیما به رشته کوه دنا برخورد کرده وبرای پیدا شدن لاشه تمرکز بایدروی همین قسمت باشد. در شرایط این چنینی کلیه هواپیما‌های مسافربری مجهز به یک سیستم سینگال دهنده به نام Elt هستند که در زمان حادثه و اتفاق‌ها ناگواربرای هواپیما فعال می‌شوند.
این سیستم که با هدف ارسال موقعیت دقیق سانحه به وجود آمده برای هواپیما پس از حادثه فعال می‌شود، در رابطه با هواپیمای آسمان کاری از پیش نبرد وباعث مطرح شدن این ابهام شد که شاید هواپیمای سقوط کرده این سیستم را دارا نبوده.
موضوعی که البته مسئولان سازمان هواپیمایی کشوری آن را رد کرد. طبق اعلام این سازمان نه تنها هواپیمای سقوط کرده به این سیستم مجهز بوده که حتی پیش از پرواز نیز وضعیت آن چک شده و هواپیما مشکلی برای پرواز نداشته است.
معاون سازمان هواپیمایی درهمین خصوص با بیان اینکه ELT هواپیمای ATR درحین سانحه عمل نکرده، درخصوص عدم کارایی این سیستم گفت: معمولاً در دنیا ELTها در ۴۰ تا ۶۰ درصد سوانح هوایی عمل نمی‌کنند که دلایل متفاوت فنی دارد که در این باره می‌توان به نوع حادثه، محل وقوع و شدت ضربه وارد شده به هواپیما اشاره کرد. ضمن آنکه ممکن است خود سیستم ELT عیب فنی داشته باشد و یا اینکه ماهواره تجسس و نجات سیگنال‌های ELT را دریافت نکرده باشد.
علیرضا منظری معاون سابق سازمان هواپیمایی کشوری نیز درهمین خصوص با بیان اینکه انتشار سیگنال و ارسال آن به ماهواره‌های موجود در محل اصلی‌ترین کارایی سیستم ELT است ابرازداشت: دلیل فعال نشدن این سیستم راداری وعدم ارسال اطلاعات موضوعی است که باید اجازه داد تا لاشه هواپیما پیدا شود وبعد به ارزیابی دقیق آن پرداخت.
عدم اطلاع‌رسانی از سوی خلبان در رابطه با شرایط بحرانی هواپیما پیش از سقوط نیز یکی دیگر از فرضیه‌های عنوان شده بود که می‌گفت: شاید سیستم ELT هواپیما فعال نشده باشد که این موضوع با توجه به توضیحات کارشناسان این صنعت مبنی براینکه این رادار پس از ضربه یا حادثه‌ای که برای هواپیما به وجود می‌آید، به طور خودکار فعال می‌شود هم مردود اعلام شد. با رد تمام فرضیه‌های ابتدایی همه نگاه‌ها به کوه دنا برای پیدا کردن لاشه هواپیما وبه تبع آن جعبه سیاه متمرکز شد.
همانطورکه گفته شد همه گمانه زنی‌ها سمت دنا بود واین موضوع نشان داد جستجوگران کاری سخت پیش رو دارند. عظمت دنا رافقط کسانی که به آن صعود کرده اند می‌دانند. دنا ۴۰ قله بالای ۴ هزارمتر دارد. دراین رشته کوه دره‌ها ویخچال‌هایی وجود دارد که می‌توان چندین هواپیمای غول پیکر را درآن جا داد، بدون اینکه نشانی از آن باشد.
پایان سماجت دنا
همه امکانات بسیج شدند، از استان‌های همجوار همه آمدند. کار پیدا کردن لاشه هواپیما در دنا با آن عظمت وبرف وکولاک ممکن نبود. طی دو روز بالگرد‌ها می‌رفتند و دست خالی بر می‌گشتند. کار پهباد‌ها هم به دلیل وزش باد و وضعیت نامساعد جوی با وجود تلاش‌های زیاد بی نتیجه ماند. زمان به سرعت می‌گذشت. نیرو‌های مردمی و کوهنوردان حرفه‌ای نیز پا به میدان گذاشته بودند و ساعت‌ها در میان برف سنگین رشته کوه‌ها به‌دنبال ردی از لاشه هواپیما و سرنشینانش می‌گشتند، اما هیچ رد و سرنخی وجود نداشت. بالاخره دنا در روز سوم به سماجتش پایان داد ولاشه پیدا شد. پیدا شدن لاشه هواپیما درمیان آن همه غم بهترین خبر ممکن بود. محل سقوط "نول"بود
تیم‌ها از زمین و هوا راهی محل سانحه شدند. هیات کوهنوردی استان با همه تجهیزات وامکانات راهی شدند، تکاوران تیپ ۶۵ نوهد نیروی زمینی ارتش نیز با لباس‌های مجهز کوهنوردی آماده رفتن به نول شدند، تیم تکاوران هم آماده شدند و با بالگرد به منطقه «نول» جنوبی اعزام شدند تا پس از آن پای پیاده به سمت لاشه هواپیما حرکت کنند. با آغاز عملیات قرار شد گروه‌ها از دو منطقه سی سخت وپادنا اجساد را از بالای کوه به پایین انتقال دهند.
پاسگاه محیط بانی منطقه کوه گل سی سخت هم در اختیار تیم‌های امدادی و عملیاتی قرارگرفت. مدیرکل وقت محیط زیست استان گفت: علاوه براینکه وسایل نقلیه و شبکه بی سیم اداره کل حفاظت محیط زیست را دراختیار نیرو‌های امداد ونجات قرار می‌دهیم جمعی از محیط بانان و کارکنان نیز درعملیات جست و جو با تیم‌ها همکاری می‌کنند.
تشریح چگونگی پیدا شدن لاشه
محمد سعید شرفی مدیرکل دفتر عملیات هوانوردی سازمان هواپیمایی کشوری درخصوص تشریح نحوه پیدا شدن لاشه هواپیمای‌ای تی آر شرکت آسمان در منطقه کوهستانی دنا گفت: ساعت هفت و نیم صبح روز سه شنبه یک فرود هواپیمای اف ۱۴ از پایگاه اصفهان به منطقه اعزام شد تا با سرعت کم تمام منطقه را جستجو کند از طرفی از ساعت هشتم و نیم تا ۹ و نیم نیز یک هواپیمای دیگر از پایگاه نوژه همدان به منطقه اعزام شد تا کل مسیر را عکسبرداری و فیلمبرداری کند.
وی اظهارداشت: همزمان با انجام این عملیات یک فروند هواپیمایی دیگر که جانشین نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی در آن حضور داشت ارتفاعات منطقه را مورد جستجو قرار داد و به علت شرایط جوی منطقه هیچ بالگردی نیز پرواز نکرده بود، اما اطلاعات ما نشان می‌داد که لاشه هواپیما در قله نول در چهار هزار متری ارتفاعات دنا سقوط کرده است.
این مقام مسئول گفت: با مشخص شدن محل سقوط هواپیما هشت بالگرد در منطقه آماده پرواز بود، اما با برنامه ریزی تلاش کردیم به منظور جلوگیری از سوانح احتمالی در منطقه جداگانه پرواز کنند.
شرفی افزود: سه بالگرد در منطقه عملیات جستجو را انجام دادند و در نهایت چهارمین بالگرد شرکت هلی کوپتری یاس موفق شد محل دقیق سقوط هواپیما را در ارتفاعات دنا شناسایی کند.
رد شایعه سالم بودن پیکر جانباختگان
بعد ازپیدا شدن لاشه هواپیما شایعاتی مبنی بر زنده یا سالم بودن برخی اجساد وجود داشت. اما رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور ضمن رد این شایعه با بیان اینکه متاسفانه اجساد جانباختگان حادثه سالم نمانده اند، درپاسخ به سوالی مبنی بر تحویل۴۵ جسد به پزشکی قانونی اظهارداشت:چطور امکان دارد درحادثه‌ای که جسد سالمی باقی نمانده وهمه متلاشی شده اند این تعداد جسد تحویل شده باشد.
به هرحال درنتیجه تلاش‌ها و جستجو‌های اولیه تنها قطعاتی از برخی پیکر‌ها پیدا شد وادامه عملیات جستجو به دلیل وضعیت جوی نامناسب وبهمن خیزی منطقه وهمینطور پوشیده شدن اجساد ازبرف روندکندتری به خود گرفت.
ارتفاع زیاد محل سقوط
جهانبین مدیرعامل جمعیت هلال احمراستان در رابطه با این موضوع گفت: محل سقوط ارتفاع زیادی دارد، منطقه بهمن خیزاست و تا ارتفاع ۵ هزار متری آن ازبرف پوشیده شده وشدت وزش باد به گونه‌ای است که امکان فرود بالگرد نیست. بهمن خیزبودن منطقه
یاسر جهانگیری رئیس هیئت کوهنوردی شهرستان دنا هم دراین باره گفت: حداکثر بار مجازی که یک کوهنورد یا نیروی متخصص بتواند حمل کند ۲۵ تا ۳۰ کیلو است هرچند این میزان هم مجاز نیست وباید کمترباشد و نیرو‌های تجسس وانتقال باید قطعاتی از پیکر جانباختگان را که یخ زده اند و وزنی نزدیک به ۷۰ تا ۸۰ کیلو پیدا کرده اند حمل کنند، که حمل با دست هم امکان پذیر نیست، چون قطعات وزن بالایی پیدا کرده اند و این مسئله سلامت نیرو‌ها را به خطر می‌اندازد حتی اگر تکاور ومتخصص باشد. زیرا منطقه مستعد بهمن است وخطرات زیادی دارد و باید ایمنی صد درصدی مدنظر باشد.
تصمیمات خطرناک بومیان
در این بین تصمیمات ریسک پذیر وخطرناک بومیان درکنار وضعیت اعلام شده از دیگر دلایلی بود که عملیات جستجو را چندین بار با وقفه مواجه کرد تا به گفته جهانبین بخشی از انرژی وتوان نیرو‌ها را دچار فرسایش کند.
سفر عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی برای پیگیری سانحه وهمینطور دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام ازدیگر مواردی بود که دراین سانحه شاهد آن بودیم. پیدا شدن جعبه سیاه وارسال آن به فرانسه.
اما پیدا نشدن جعبه سیاه هواپیما یکی از مهمترین ابعاد این سانحه بود وتلاش‌ها برای جستجو آن همچنان ادامه داشت. تا اینکه نهایتا بعد از گذشت دو هفته از سقوط پیدا شد وتحویل مقامات مسئول داده شد و قرار شد کمیسون اصل ۹۰ مجلس بر بازخوانی آن نظارت داشته باشد.
با این وجود ازطرف رئیس کمیسیون عمران مجلس اعلام شد به دلیل نبود تجهیزات جعبه سیاه برای بازخوانی به فرانسه منتقل می‌شود این کار صورت گرفت ونتیجه اولیه آن در تاریخ ۲۱اسفند از طرف سازمان هواپیمایی کشوری اعلام شد. اعلام گزارش مقدماتی
دراین گزارش ضمن مقصرشناختن شرکت هواپیمایی آسمان اعلام شد علاوه برکاهش ارتفاع از ۱۷ هزارپا به ۱۴ هزار که مخالف ضوابط پرواز بوده، نبود خلبان دوم درپرواز وهمینطور سابقه عمل قلبی خلبان نیز در وقوع این حادثه دخیل بوده است. واکنش هواپیمایی آسمان به گزارش مقدماتی
انتشار این گزارش باعث واکنش شرکت هواپیمایی آسمان شد. این شرکت اعلام کرد زنده یاد خلبان فولاد پس از عمل قلب، مجاز بود همراه با یک کمک خلبان بدون محدودیت پزشکی و عملیاتی پرواز کند. وضعیت جوی به کاپیتان اعلام شده بود
موضوع پرواز هواپیما در وضعیت نامناسب آب وهوایی بعد دیگر این ماجرا بود که هواشناسی استان کهگیلویه و بویراحمد را به عدم اخطارهواشناسی متهم می‌کرد.
مدیر هواشناسی گفت: خلبان قبل از انجام هر پروازی "بریفینگ" می‌شود یعنی خلبان توجیه می‌شود که در مسیرپرواز چه وضعیت جوی پیش رو دارد وهمانجا هم مجوز پرواز طبق بررسی‌ها وبراساس شرایط صادر می‌شود. این یعنی خلبان وسازمان هواپیمایی در اتاق مزبور ودر مبدا درجریان کم وکیف مسیر و وضعیت قرار می‌گیرند واقدام به پرواز، ماحصل وخروجی این اتاق است.
وی ادامه داد: علاوه براین اعلام شده بود که وضعیت تمام ابری است و ابر CB باران زا وخطرناک تولید شده وابر‌ها درپایین‌ترین ارتفاع ممکن قرار گرفته و تلاطم جوی وجود دارد.
این مسئول تصریح کرد: وظیفه سازمان هواشناسی تنها اعلام وضعیت جوی است که آن را انجام دادیم وتصمیم پرواز یا منع آن برعهده جای دیگری است. پرواز نباید صورت می‌گرفت
رئیس کمیسون عمران مجلس هم در این موضوع ضمن مقصر شناختن شرکت هواپیمایی آسمان بیان داشت:در شرایط جوی نامساعد روز حادثه با توجه به آیین‌نامه داخلی شرکت هواپیمایی آسمان نباید پرواز انجام می‌شد؛ لذا در ابتدا هواپیمایی آسمان مقصر است، چون باید هواپیما در فرودگاه تهران می‌ماند که این اتفاق رخ نداد. شرایط جوی مناسب نبود
رضایی فر مدیرکل دفتر بررسی سوانح سازمان هواپیمایی کشوری هم درباره شرایط جوی گفت::شرایط جوی برای انجام این پرواز مناسب نبوده، اما دستور العمل‌های عملیاتی مجاز می‌دانست که این پرواز به مقصد فرودگاه شیراز یا اصفهان انجام شود.
وی تاکید کرد: خلبان می‌توانسته پس از عبور از فرودگاه اصفهان یا شیراز گزارش شرایط جوی فرودگاه یاسوج را بگیرد و منوط به مناسب بودن شرایط جوی پرواز را ادامه بدهد در غیر این صورت به دلیل نامساعد بودن شرایط جوی در فرودگاه شیراز یا اصفهان فرود می‌آمد. نتیجه نهایی به زودی اعلام می‌شود
حسن رضایی فر البته به انتشار گزارش نهایی بررسی دلایل وقوع سانحه نیز اشاره کرد وبیان داشت: در گزارش نهایی اطلاعات حاصل از ارزیابی کامل سیستم‌های هواپیما، عملکرد هواپیما، عوامل انسانی و عوامل فنی و مسایل طراحی آمده است که نتیجه آن به زودی اعلام می‌شود. هویت ۶۰نفر از جانباختگان مشخص شده است
با وجود همه تلاش‌ها وجست وجوی شبانه روزی نیرو‌های امداد ونجات خصوصا نیرو‌های هلال احمر و همینطور هیئت کوهنوردی استان هنوز هیچ اثری از پیکر ۶جانباخته دیگر این پرواز پیدا نشده است.
مدیرکل پزشکی قانونی کهگیلویه وبویراحمد دراین خصوص گفت: براساس نتایج آزمایش ونمونه برداری‌های ژنتیکی صورت گرفته هویت ۶۰نفر از جانباختگان مشخص شده است.
کامروز امینی با بیان اینکه احراز هویت این ۶۰جانباخته از مجموع ۲۱۲بافت انسانی یافت شده از زمان بروز سانحه صورت گرفته اضافه کرد:هنوز هیچ اثری از پیکر ۶جانباخته دیگر پیدا نشده است. درس‌های سانحه.
اما باید خاطرنشان کرد: این سانحه با وجود همه تلخی هایش درس‌های بزرگی داشت.
در این حادثه همه هر چه داشتند گذاشتند، بیش از هزار نیروی امدادی از استان‌های مختلف در دناحضور داشتند، ولی درمیان این همه تلاش، تلاش هلال احمری‌ها و هیات کوهنوردی از عید نوروز تا همین روز‌هایی که دیگر کسی نیست هنوز هم ادامه دارد.
آنان در ارتفاع بالای ۴هزار متر در تلاشند تا پیکر مابقی جانباختگان را پیدا کنند وبه خانواده هایشان تحویل دهند. مردم وخصوصا بانوان سی سختی هم سنگ تمام گذاشتند، زنان سرزمین برف وآفتاب هنوز برای امداد گران غذا می‌پزند. همین دریای بی پایان محبت مردم بود که به خانواده‌های داغدیده تسلی می‌بخشید.
نظری پدر یکی از جانباختگان این سانحه گفت: مردم غم ما را بین خودشان تقسیم کردند، من می‌گویم اگر محبت این مردم را طی مدت سقوط دریک کفه ترازو وکار ۲۳ساله مرا درکفه دیگر بگذارید عاطفه این مردم خیلی سنگین‌تر است. تغییر کریدور پرواز از مهمترین مطالبات مردم است
هرچند از زمان وقوع سانحه گمانه زنی‌های زیادی درباره مقصر یامقصران این حادثه مطرح شد وکار به استیضاح وزیر هم کشیده شد وخیلی‌ها از نامناسب بودن این هواپیما برای اقلیم استان و۷سال زمین گیر بودن آن گفتند، ولی بعد از وقوع این رخداد تلخ واعلام شدن دلیل سقوط نباید مطالبات مهم مردم را ازیاد برد.
حالا که پرواز‌های تهران-یاسوج برقرار شده وشرکت هواپیمایی دیگری به نام آتا جایگزین آسمان شده، موضوع تغییر کریدور پرواز که از همان ابتدای سانحه مطرح شد ونماینده مردم شهرستان‌های بویراحمد ودنا در مجلس نیز آن را مطرح کرد به عنوان یکی ازمهمترین مطالبات نباید فراموش شود.
مسئولان باید همه تلاش خود را به کارببندد تا کریدوری امن تری جایگزین مسیر فعلی شود که درآن نیازبه عبور از ارتفاعات دنا نباشد. گفتنی است: هواپیمای‌ای تی آر ۷۲ یک هواپیمای دوموتوره توربوپراپ است که در پرواز‌های منطقه‌ای کوتاه برد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این هواپیما در فرانسه و ایتالیا از سوی شرکت‌ای تی آر طراحی و تولید شده است. عدد ۷۲ این مدل از ظرفیت سرنشین استاندارد این هواپیما مشتق شده که می‌تواند ۷۲ تا ۷۸ مسافر را در خود جای دهد.
هواپیمای‌ای تی آر ۷۲ یک هواپیما‌های دوموتوره توربوپراپ است یعنی به جای توربوجت، با پروانه‌های آرام و کارآمدی کار می‌کند که این هواپیما را برای پرواز‌های کوتاهی که سرعت پایین ۷۲۵ کیلومتر در ساعت دارند مناسب می‌کند.