«بورسیه‌های خانه‌نشین» را دریابید
از ۲۹ آبان سال گذشته که خبرگزاری‌ها از بسته شدن پرونده دانشجویان بورسیه خبر دادند، شش ماه تمام می‌گذرد و برای آن‌ها هنوز هم در برهمان پاشنه می‌چرخد و هیچ چیز تغییر نکرده است! بلاتکلیفی مثل قبل روی سرشان سایه دارد و روزهایشان بی‌هیچ خبر جدیدی به هفته می‌رسد و هفته‌هایشان به ماه. هنوز هم تصویری روشن از آینده پیش رویشان نیست و خانه‌نشینی سرنوشت اجباری خیلی هایشان شده است.
جام جم: از ۲۹ آبان سال گذشته که خبرگزاری‌ها از بسته شدن پرونده دانشجویان بورسیه خبر دادند، شش ماه تمام می‌گذرد و برای آن‌ها هنوز هم در برهمان پاشنه می‌چرخد و هیچ چیز تغییر نکرده است! بلاتکلیفی مثل قبل روی سرشان سایه دارد و روزهایشان بی‌هیچ خبر جدیدی به هفته می‌رسد و هفته‌هایشان به ماه. هنوز هم تصویری روشن از آینده پیش رویشان نیست و خانه‌نشینی سرنوشت اجباری خیلی هایشان شده است.
پرونده دانشجویان بورسیه، انگار قصد بسته شدن ندارد، حتی اگر مسئولان وزارت علوم در مصاحبه‌های مختلف وعده و وعید بدهند که مشکل این گروه از دانشجویان در حال حل شدن است، خارج از دنیای رنگارنگ وعده و وعید‌ها، کمافی‌السابق دانشجویان بورسیه هستند و دانشگاه‌هایی که از پذیرش‌شان سربازمی‌زنند و به بهانه نیاز نداشتن آن‌ها را نمی‌پذیرند. همان‌هایی که دانشگاه‌های دولتی دست‌کم چهار سال برای علم‌آموزی‌شان هزینه کردند، اما حالا تلاشی برای بهره‌گیری از این نخبگان دانشگاهی نمی‌کنند.
بهزاد معین، دبیر شورای هماهنگی دانش‌آموختگان و دانشجویان بورسیه کشور به جام‌جم می‌گوید: پرونده تعداد زیادی از دانش‌آموختگان بورسیه خارج و داخل کشور هنوز باز است و این دانشجویان نمی‌توانند کار کنند و با مشکلات زیادی درگیرند و مشکل اصلی هم همچنان موضوع جذب از سوی دانشگاه‌هاست، چراکه هنوز این دانشجویان بورسیه نتوانسته‌اند در دانشگاهی جذب شوند.
معین با اشاره به سابقه و روال قانونی جذب دانش‌آموختگان بورسیه در دانشگاه‌های کشور می‌گوید: براساس قانون سال ۱۳۶۴ مجلس و آیین‌نامه وزارت علوم برای تامین نیاز هیات علمی کشور وزارت علوم هر سال با استفاده از قانون ابلاغ‌شده، از بین دانشجویان بورسیه به جذب هیات علمی اقدام می‌کرد.
این روندی بود که در نظام آموزش عالی کشور در تمام دولت‌ها، اتفاق می‌افتاد تا این‌که با تغییر دولت در سال ۹۲ این روند قانونی هم دچار تغییر شد.
دبیر شورای هماهنگی دانش‌آموختگان و دانشجویان بورسیه کشور در توضیح بیشتر می‌گوید: درحقیقت از سال ۹۲ با تغییر دولت، کاری خلاف قانون در این زمینه انجام شد و وزیر آموزش عالی آن زمان در یک اقدام غیرقانونی، اعلام کرد دانش‌آموختگان بورسیه نباید جذب دانشگاه‌ها بشوند و این روند قدیمی اشتباه بوده است. البته همان زمان با پیگیری‌هایی که انجام شد، قانونی بودن جذب بورسیه‌ها از سوی کمیسیون اصل ۹۰ و کمیسیون آموزش مجلس و دیوان محاسبات کشور مورد تائید قرار گرفت.
با تمام این تفاسیر، معین به ما می‌گوید، این مشکل هنوز پابرجاست و دانش‌آموختگان بورسیه با این‌که حکم شورای مرکزی بورس وزارت علوم را دارند و تعهد محضری داده‌اند که بعد از پایان تحصیل به مدت دوبرابر زمان تحصیلشان در دانشگاهی که در حکمشان مشخص شده خدمت کنند، بعد از فارغ‌التحصیلی و معرفی خود به دانشگاه‌های محل خدمتشان، هنوز به‌کار گرفته نشده‌اند.
وعده‌های بی‌سرانجام
این درحالی است که در وزارتخانه‌ای که سال‌هاست حوالی میدان صنعت و بلوار خوردین تهران جا خوش کرده هر چند وقت یک بار، یک مسئول درباره تعیین تکلیف دانشجویان بورسیه صحبت می‌کند و نوید می‌دهد مشکل آن‌ها حل خواهد شد!
ما برای پیگیری این موضوع با مسئولان وزارت علوم تماس می‌گیریم و همچون دانشجویان بورسیه به در بسته می‌خوریم و از وزارت علوم، مسئولی نیست که پاسخگوی سوالات ما باشد! آخرین اظهار نظر از سوی مسئولان این سازمان، اما به تاریخ ۱۴ فروردین امسال برمی گردد و زمانی که باشگاه خبرنگاران جوان از قول مجتبی شریعتی نیاسر، معاون آموزشی وزارت علوم با اشاره به پیگیری وضعیت دانشجویان بورسیه نوشته است: ابتدا سعی می‌کنیم مشکل دانشجویان بورسیه را در همان دانشگاهی که تعیین محل خدمت شده اند بررسی کنیم، اما اگر شرایط به گونه‌ای دیگر باشد و نیاز دانشگاه‌ها تغییر کرده باشد این موضوع در کمیته‌ای در معاونت آموزشی بررسی می‌شود.
شریعتی نیاسر در توضیح بیشتر گفته است: در کمیسیونی که درخصوص دانشجویان بورسیه برگزار شد، به روسای دانشگاه‌ها اعلام کردیم بعضی از این دانشجویان را بپذیرند، ولی در شرایط فعلی مشکل برخی دانشحویان بورسیه حل شده و در حال جایابی بقیه هستیم.
به گفته معاون وزیر علوم، از سوی مرکزهیات علمی با مسئولان دانشگاه‌های مذکور صحبت می‌شود تا دلیل نیاز نداشتن آن‌ها محرز شود، سپس آن‌ها به دانشگاه‌های دیگر معرفی می‌شوند و اگر هم از سوی این مراکز جوابی دریافت نشود، لغو تعهد خواهند شد.
ما برای پیگیری این موضوع با کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی هم تماس می‌گیریم و از حمایت میرزاده، سخنگوی این کمیسیون درباره تکلیف نهایی دانشجویان بورسیه می‌پرسیم و او در جواب می‌گوید: فعلا هیچ بحث جدیدی درباره وضعیت این بورسیه‌ها در مجلس مطرح نشده است و براساس آخرین بحثی که در سال گذشته بود، هماهنگ شد وزارت علوم براساس نیازمندی هایش و تعهداتی که دارد، با رعایت چارچوب قانونی به جذب دانشجویان بورسیه اقدام کند.
میرزاده تاکید می‌کند: وزارت علوم به فکر جانمایی آن تعداد از دانشجویانی است که هنوز بلاتکلیف هستند.
این درحالی است که محمدمهدی زاهدی، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی پیش از این گفته است: وزیر علوم اجازه نمی‌دهد دانشگاهی که از دانشجویان بورسیه خود عضو هیأت علمی نگرفته است، هیأت علمی جدید درخواست و جذب کند. همچنین بر اساس توافقی که با ایشان شد، دانشگاه‌ها موظفند کسانی را که قبلا جایابی شده‌اند بپذیرند و اگر در این خصوص امتناعی صورت بگیرد، قابل پیگیری است. امتناع‌ها، اما همچنان ادامه دارد. گفت‌وگوی تلفنی ما با چند نفر از دانش‌آموختگان بورسیه که مایل به ذکر نامشان نیستند، از بلاتکلیفی آن‌ها حکایت دارد و وعده و وعید‌هایی که سرنوشت آن‌ها را در هاله‌ای از ابهام نگه داشته است؛ از بیکاری و وضعیت اقتصادی نامناسب گرفته تا تدریس به صورت حق‌التدریسی و خلاف تعهد اولیه دانشگاه‌های محل خدمتشان.
آمار مبهم
در‌های دانشگاه‌های کوچک و بزرگ کشور، به بهانه نیاز نداشتن از سال ۹۲ به روی تعداد زیادی دانش‌آموختگان بورسیه بسته شده است. حالا پنج سال است آن‌ها مانده‌اند و قانونی که با تغییر دولت عوض شده است؛ سندی که امضا شده و عمل نشده و رویه‌ای قدیمی که متوقف شده است. بلاتکلیفی حالا مدت‌هاست قدم‌به‌قدم با این جمعیت پیش می‌آید و با این حال چاره‌ای برای حل مشکلاتشان پیدا نمی‌شود.
بهزاد معین، دبیر شورای هماهنگی دانش‌آموختگان و دانشجویان بورسیه کشور در همین ارتباط به ما می‌گوید: براساس آخرین آمار اعلامی روابط‌عمومی وزارت علوم مورخ بیست‌و‌پنجم تیر ۹۶ آمار حدودی دانش‌آموختگان و دانشجویان بورسیه ۳۶۵۵ نفر است. از این تعداد ۲۹۳۹ نفر بورسیه دکتری داخل کشور بوده اند که ۱۰۵۹ نفر آن‌ها فاقد جایابی و محل خدمت معرفی شده‌اند و تاکنون از دریافت مقرری ماهانه هم محروم بوده‌اند.
او تعداد دانشجویان بورسیه دکتری خارج از کشور را ۷۱۶ نفر عنوان می‌کند و می‌گوید: از ۴۷۳ نفری که به کشور بازگشته اند ۱۹۰ نفر بلاتکلیفند و هنوز در دانشگاه‌ها مشغول به فعالیت نشده‌اند.
این یعنی در مجموع ۱۲۴۹ نفر از مجموع ۳۶۵۵ نفر دانشجویان بورسیه هنوز تعیین تکلیف نشده‌اند. دبیر شورای هماهنگی دانش‌آموختگان و دانشجویان بورسیه کشور در ادامه با اشاره به بهانه‌های وزارت علوم برای جذب نکردن دانش‌آموختگان بورسیه می‌گوید: متاسفانه در تازه‌ترین اظهار نظرها، برخی مسئولان دانشگاه‌ها و وزارت علوم به تامین نشدن بودجه و تخصیص ردیف استخدامی اشاره می‌کنند و می‌گویند اگر سازمان اداری استخدامی ردیف استخدامی تخصیص بدهد و بودجه داشته باشیم، می‌توانیم بورسیه‌ها را جذب کنیم. در صورتی که مجلس شورای اسلامی در قانون بودجه ۱۳۹۶ مبلغ ۱۲۲ میلیارد تومان در بخش چهارم: شماره طبقه بندی ۵۰-۱۱۳۵۰۰ تغییرات اعتبارات هزینه‌ای با عنوان وزارت علوم تحقیقات فناوری - امور علمی فرهنگی و آموزشی (افزایش مربوط به جذب هیات علمی جدید با اولویت بورسیه ها) مصوب کرده است.
صندلی‌های خالی
با تمام این تفاسیر و با وجود تخصیص بودجه و هزینه برای رفع این مشکل و جذب بورسیه‌های بلاتکلیف، هنوز هستند دانش آموختگانی که مسیر دانشگاه محل خدمت تا منزلشان را هر روز به امید شنیدن یک جواب مثبت و امیدوار کننده طی می‌کنند و در نهایت نصیبی جز ناامیدی نمی‌برند.
با این حال، محمدعلی زلفی‌گل، رئیس پیشین دانشگاه بوعلی سینا، ریشه‌های این مشکل را به یک معضل بزرگ‌تر ربط می‌دهد؛ به افزایش تعداد صندلی‌های خالی در دانشگاه‌ها و با اشاره به همین موضوع به ما می‌گوید: در سال‌های اخیر ما در نظام آموزش‌عالی شاهد رشد تعداد صندلی‌های خالی در دانشگاه‌ها بودیم؛ روندی که از دانشگاه‌های آزاد و پیام نور و غیرانتفاعی شروع شد و اکنون گریبان دانشگاه‌های دولتی را در برخی شهرستان‌ها هم گرفته و خیلی وقت‌ها ظرفیت تعدادی از رشته‌های دولتی در شهرستان‌ها هم تکمیل نمی‌شود.
رئیس پیشین دانشگاه بوعلی سینا ادامه می‌دهد: بالطبع وقتی آمار جمیعت دانشجو به دلایل مختلف در کشور پایین می‌آید، انگیزه و نیاز برای جذب اعضای هیات علمی جدید هم دردانشگاه‌ها کاهش پیدا می‌کند و خیلی از دانشگاه‌ها مدعی می‌شوند به اعضای هیأت علمی نیاز ندارند. درحقیقت این موضوع یکی از تبعات کاهش جمعیت دانشجویی کشور است.
او با این حال با تاکید بر اهمیت وقت، سرمایه و هزینه‌ای که طی سال‌های گذشته صرف دانش‌آموختگان بورسیه شده، می‌گوید: بلاتکلیفی این گروه از دانش‌آموختگان، موضوعی است که باید هرچه سریع‌تر به آن رسیدگی شود.