ظرفيت بالقوه معادن كشور براى رونق اقتصادى

باشگاه خبرنگاران: معادن و ذخایر زیرزمینی برای هر کشوری از فرصت‌های ویژه‌ای به شمار می‌رود که برخورداری از آن به مثابه ثروت ارزنده‌ای است که با بکارگیری صحیح و اصولی آن، بخش قابل توجهی از مشکلات اقتصادی کشورمرتفع خواهد شد. در این میان، ایران نیز از معدود کشور‌هایی به شمار می‌رود که از حِیثِ ذخایر مواد معدنی بسیار غنی و در زُمرِه ۱۰ کشور برتر جهان قرار دارد و با توجه به چنین ظرفیتی در صورت لحاظ کردن برنامه ریزی مدون و هوشمندانه می‌توان از این موهبت الهی، در راستای فاصله گرفتن از اقتصاد نقتی بهره گرفت، با این اوصاف متاسفانه بنا به دلایل گوناگون در طول دهه‌های گذشته از آن غفلت شده است. یکی از ویژگی‌های قابل توجه در عرصه معدنی، به فرصت‌های نهفته اشتغالزایی در آن معطوف می‌شود، فرصتی که بنابر نظر کارشناسان ذی ربط، قریب به ۷۵۰ رَستِهِ شغلی از آن برآورد می‌شود. به واقع، با فرآوری اصولی معادن می‌توان درهر رسته شغلی، شاهد رشد و توسعه فرصت‌های شغلی بسیاریِ برای جوانان این مرز و بوم بود. مُسلمِ خانی، یکی از مدرسین کارآفرینی با اشاره به مطلب فوق می‌گوید: ۷۵ درصد از بهره برداری معادن کشور، مشمول خام فروشی است باید تلاش شود از فروش خام این معادن در جهت ایجاد ارزش افزوده گام برداشت. به اعتقاد وی با توجه به وجود گسترده فارغ التحصیلان دانشگاهی مرتبط با حوزه معدنی، می‌توان به توفیقات بسیاری در این بخش نائل شد. چندی پیش، بهرام شکوری عضو کمیسیون معادن، صنایع و کشاورزیِ اتاق بازرگانی ایران در گفت و گویی با رسانه‌ها در تشریح ظرفیت‌های بالقوه ایران در عرصه‌های معدنی، بیان کرد:ظرفیت ذخایر معادن ایران بسیار بیشتر از ارقام فعلی است و در واقِعِ امر، تاکنون، تنها در ۷ درصد از مساحت کشور، اکتشافات معدنی صورت گرفته است. وی می‌افزاید:کشور ایران بر روی کمربندی از ذخایر معدنی همچون مس، آلومینیوم و آهن قرار دارد و فارغ از این فلزات، تمامی عناصر معدنی موجود در جدول مَندَلیف در کشورمان وجود دارد و در صورت تقویت ضریب اکتشافات معدنی، ذخایر مربوط تا ده‌ها برابر قابل افزایش خواهد بود. شکوری، با اشاره به ضرورت ارتقای فناوری‌های مرتبط با صنعت معدن کشور می‌گوید:در صورت حصول این امر هزینه‌های تمام شده به شدت کاهش می‌یابد و تنوع محصولات نیز از تکثر فزاینده تری برخوردار خواهد شد. وی معتقد است برای حصول توفیقات هر چه بیشتر می‌باید ضمن ارتقای تراز فرآوری در بخش صنعت معدن کشور، در راستای توسعه تکنولوژی مربوط به آن نیز تدابیر و اقدامات لازم اتخاذ شود، زیرا به تدریج ممکن است به مانند ذخایر فسیلی، از ارزش مواد خام معدنی نیز کاسته شود. عضو کمیسیون معادن، صنایع و کشاورزی اتاق بازرگانی ایران در ادامه می‌افزاید:کشور ایران با برخورداری از ۲۷ میلیون تن ذخایر معدنیِ کشف شده و ۵۷ میلیون تن ذخایر بالقوه در میان ۱۵ قدرت معدنی جهان قرار دارد و می‌طلبد متناسب با این ظرفیت، در تولید ثروت به موفقیت‌های هر چه بیشتری نائل شویم. مجید پور مقدم، از کارشناسان بخش معدن نیز یکی از ضروریات فعلی در عرصه معدن کشور را به ارتقای سطح تکنولوژی و فرآوری مرتبط می‌داند و می‌گوید:فقدان تکنولوژی پیشرفته، یکی از مهمترین موانع توسعه بخش معدن به شمار می‌رود و اساسا به دلیل نبود همین تکنولوژی، بخش زیادی از ۶۸ نوع ماده معدنی که در ایران وجود دارد، بصورت خام استخراج و صادر می‌شود. با این اوصاف، می‌توان گفت: ارزش افزوده لازم که اصلی‌ترین منبع ثروت در حوزه معدنی به شمار می‌رود به نحو شایسته‌ای تامین و حاصل نمی‌شود و با وضعیت فعلی، همچنان سایه خام فروشی در حوزه معادن بر کشور سنگینی می‌کند.

جذب سرمایه گذاری خارجی، ضرورت و پیش نیاز توسعه اقتصادی سطح تکنولوژی است کارشناس بخش معدن (پورمقدم) در ادامه با اشاره به لزوم تامین زیرساخت‌های لازم برای توسعه تکنولوژی در بخش معدن می‌گوید:تحقق این امر مستلزم حصول اقدامات خاص به خود همچون جذب سرمایه گذاری است قطعا در صورت مشارکت بخش خصوصی روند این ضرورت با سهولت هر چه بیشتری طی خواهد شد. وی بیان کرد:محوریت قرار گرفتن سیاست‌های اصل ۴۴ در این بخش راهگشا خواهد بود و البته می‌باید دستورکار‌هایی که در راستای توسعه بخش معادن تعریف می‌شود با اولویت قرار گرفتن مناطق کمتر توسعه یافته اجرایی شود. پور مقدم، افزایش بودجه مورد نیاز برای توسعه و شکوفایی معادن از سوی مجلس را از دیگر اقدامات سازنده برای توسعه زیرساخت‌های معدن قلمداد کرد و گفت::همیاری و همکاری بیشتر بیمه ها، قرابت فزاینده ترِ مراکز علمی، دانشگاهی با مراکز معدنی کشور با هدف توسعه فناوری‌های مرتبط با این بخش و همچنین نوسازیِ ناوگان بخش معدن از دیگر الزامات موثر در پیشبرد اهداف مورد نظر در این عرصه است. پور مقدم می‌گوید:به تعبیر مقام معظم رهبری، نفت با یک اشاره عناصر و گروه‌های خبیث دنیا از یکصد دلار به ۴۰ دلار تنزل پیدا می‌کند این امر نشان می‌دهد نفت به هیچ عنوان قابل اعتماد نیست لذا باید در اندیشه جایگزینی برای آن بود و معادن کشور از مولفه‌هایی است که به خوبی می‌تواند جانشین نفت شود، زیرا به هیچ عنوان بِسانِ نفت، تحریم پذیر نیست و گستردگیِ وجود معادن در دنیا بسیار محدود است و جهان به منابع معدنی ایران نیازمند است، مشروط بر اینکه با استفاده از تکنولوژی و فناوری روز، ارزش افزوده لازم را از این عناصر تامین کنیم. وی در تشریح نمونه معادن موجود در ایران می‌گوید:کشور ایران دومین تولید کننده گچ و نهمین تولید کننده کرومیت در جهان است، در بخش پلیت نیز کشور ایران دارای معادن و ظرفیت‌های بسیار مطلوبی است. با توجه به کاربرد‌های بسیار متنوع این ماده معدنی در بخش‌های گوناگون همچون سد سازی و... کشور‌های پیشرفته جهان به شدت نیازمند این ماده معدنی هستند. پور مقدم با اشاره به ماده معدنی زئولیت به عنوان عنصری مهم در پرورش ماهی و نیروگاه‌های اتمی و برخورداری از آلومینیوم، فولاد، سنگ آهن، سیمان، اُکسید و... بیان کرد:بدون تردید اهمیت بخش معدن کشور کمتر از نفت نیست و برای اقتصاد کشور بسیار مفید خواهد بود.

فاصله معنا دار اکتشافات کشور‌های توسعه یافته در مقایسه با ایران آنچنان که مطرح شد، ضریب اکتشافات در ایران به خصوص در حوزه معادن فلزی به نسبت کشور‌های توسعه یافته، پایین و محدود است و قطعا در صورت افزایش هر چه بیشتر دامنه اکتشافات، روند توسعه و شکوفایی اقتصادی کشور نیز تسریع خواهد شد. در همین ارتباط، علی اصغر قوچانی مدیر اکتشافات سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران در گفتگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی، در این باره می‌گوید: در کشور ما در کل طول تاریخ اکتشافات، ۵ تا ۶ میلیون حفاری برای رسیدن به ذخایر معدنی عملیاتی شده است، اما در کشور‌های معدنی همچون استرالیا و کانادا، هر سال ۶ میلیون متر حفاری انجام می‌شود و از این مقایسه ساده می‌توان متوجه شد که ایران دارای معادن نهفته بی شماری است که می‌باید برای کشف و استخراج آن اقدامات جدی تری عملیاتی شود. وی افزود:در کشور‌های معدنی توسعه یافته همچون استرالیا نه تنها کل حوزه جغرافیایی کشور برای اکتشاف معادن جدید بررسی می‌شود بلکه معادن معدنی قدیم نیز هر چند سال یکبار با روش‌های اکتشافی جدید بررسی و ذخایر جدیدتری کشف می‌شود. مدیر اکتشاف ایمیدرو بیان کرد:با توجه به قیمت جهانی سنگ آهن با یک ضرب و تقسیم ساده متوجه خواهیم شد همین ذخیره جدید از چه ارزش هنگفتی برخوردار است و حتی در صورت کسر هزینه‌های استخراج و بهره برداری اکتشافات جدید، ظرفیت مذکور به عنوان یک سرمایه ملی همچنان مطرح باقی خواهد ماند. اصغرزاده قوچانی تصریح کرد:سنگ آهن، مس، سرب، روی، طلا، کرومیت، تیتان و آنتی موان، از کانی‌های فلزی به شمار می‌روند که کشور ایران در آن غنی است و احتمال کشف معادن جدیدتر نیز در آینده دور از ذهن نخواهد بود. وی بیان کرد:در حال حاضر، سه میلیارد و ۱۰۰ میلیون ذخیره سنگ آهن قطعی در کشور کشف شده است. قطعی بودن آن از این جهت مطرح است که علاوه بر پایان یافتن کار اکتشافی با اطمینان و بدون خطا در آینده نزدیک قابل بهره برداری هستند.

دسترسی بر ذخایر واقعی، مستلزم اکتشافات در عمق است محمد رضا بهرامن، مدیرخانه معدن ایران نیز در گفتگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی، با اشاره به ضرورت انجام اکتشافات در عمق گفت:اکتشافات پهنه‌های معدنی کشور باید بصورت عمقی عملیاتی شود. تحقیقات انجام شده در سال ۹۶ به کشف ذخیره‌های دو میلیارد تنی منتهی شد و این امر موید این واقعیت است که در صورت کامل‌تر شدن اکتشافات به ذخایر عظیمی دسترسی پیدا خواهیم کرد. مدیر اکتشافات سازمان توسعه و نوسازی در ادامه بیان کرد:در صورت بهره برداری بیشتر از این سرمایه ملی و غنی، عواید اقتصادی بسیاری به کشور تزریق می‌شود. وی افزود:دسترسی به ذخایر واقعی مستلزم اکتشافات در عمق است و مطالعه در عمقِ بیشتر، بطور حتم موجب کشف ذخایر غنی جدید خواهد شد. بهرامن بیان کرد:در طول ۶ دهه گذشته، تمام عملیات‌های اکتشافی معدنی، در عمقِ حداکثر ۱۵۰ متری صورت گرفته است، اما امروزه با انجام عملیات اکتشافی در عمق یک هزار و ۵۰۰ متری به یک ذخیره یک و نیم میلیارد تنی دست یافته ایم و این موضوع نشان دهنده اهمیت سوق دادن اکتشافات به اعماق زمین است.

چشم انداز و افق عرصه معدنی کشور بنابر مطالعات انجام شده، موقعیت جغرافیایی ایران به گونه‌ای است که به تنهایی ۷ درصد از کل معادن جهان را به خود اختصاص داده است. ارزش این منابع بر اساس برآورد‌های اولیه، حدود ۷۰۰ میلیارد دلار است که البته برخی ارزش آن را تا یک هزار میلیارد دلار نیز تخمین زده اند. بنابر هدفگذاری لحاظ شده در برنامه ششم توسعه، فولاد کشور باید تا ۵۰ میلیون تن، مس کاتد به ۴۰۰ هزار تن، آلومینیوم به ۷۰۰ هزار تن افزایش یابد و قطعا در صورت حصول این امر شاهد توفیقات هر چه بیشتری در عرصه اشتغالزایی و تقویت و افزایش ثروت کشور خواهیم بود. با همه این اوصاف، عمده‌ترین نقطع ضعف فعلی کشور به خام فروشی در حوزه معادن معطوف می‌شود، نقیصه‌ای که در صورت مرتفع شدن آن تحولی جدی در اقتصاد کشور حاصل خواهد شد، تا جایی که صرفا با تکیه بر منابع معدنی استان‌های کرمان، یزد، آذربایجان شرقی و غربی و گلستان شاهد حصول گشایش‌های خیره کننده‌ای در اقتصاد کشور خواهیم بود.