مدارس طبیعت از اهداف توسعه پایدار ۲۰۳۰

خبرگزاری تسنیم: سال گذشته بود که پرونده سند آموزش ۲۰۳۰ پس از سخنان رهبر معظم انقلاب در جمع فرهنگیان بسته شد. رهبر معظم انقلاب در این دیدار در بیانات خود به موضوع پذیرش سند ۲۰۳۰ سازمان ملل و یونسکو از جانب دولت اشاره کردند و با انتقاد شدید از این موضوع گفتند: "این سند و امثال آن، مواردی نیستند که جمهوری اسلامی ایران تسلیم آن‌ها شود، و امضای این سند و اجرای بی سر و صدای آن قطعاً مجاز نیست و به دستگاه‌های مسئول نیز اعلام شده است. "

پس از سخنان رهبر انقلاب بود که مسئولان دولتی از بسته شدن پرونده سند ۲۰۳۰ سخن گفتند و وزیر آموزش‌وپرورش وقت از توقف اجرای این سند در این وزارتخانه خبر داد؛ حال یک سال پس از اینکه مسئولان دولتی از بسته شدن پرونده ۲۰۳۰ خبر می‌دادند، رهبر معظم انقلاب در دیدار با فرهنگیان به مناسب هفته معلم فرمودند: " من سال گذشته، رسماً و علناً و با قاطعیت، اجرای این سند انحرافی را منع کردم که با استقبال مسئولان هم مواجه شد، اما شنیده‌ام در بخش‌های مختلف، برخی مفاد سند ۲۰۳۰ در حال اجرا است که این به معنای قراردادن مهم‌ترین مسئله کشور، در اختیار بیگانگان است. معنی ندارد کشوری همچون ایران با این سابقه و فرهنگ و با این نظام مقتدر، برنامه‌های آموزشی و تربیتی خود را از دیگران بگیرد. ".

اما سند ۲۰۳۰ یونسکو چیست؟ این سند آموزشی بخشی از برنامه سازمان ملل متحد برای "توسعه پایدار" کشور‌های عضو تا سال ۲۰۳۰ است. آموزش یکی از بخش‌های هفده‌گانه برنامه توسعه پایدار سازمان ملل است. در برنامه سازمان ملل آمده است که تا سال ۲۰۳۰ همه ۱۹۲ کشور عضو این سازمان "امکانات مساوی، با کیفیت بالا و مادام العمر تحصیل" فراگیر را برای همه ساکنان کشور، فارغ از جنسیت، قوم و قبیله و سن و سال فراهم کنند. ایران سال ۱۳۹۵ از برنامه آموزشی بر اساس برنامه سازمان ملل رونمایی کرد که سرفصل‌های آن مشابه اهداف تعیین شده سازمان ملل است.

در بحث وضعیت اجرای سند ۲۰۳۰ در آموزش‌وپرورش چند نکته قابل طرح است؛ نخست آنکه سند به طور مستقیم توسط مسئولان آموزش‌وپرورش، معلمان و مدارس در حال اجراست و حذف مطالب مربوط به مفاهیم ایثار و شهادت از کتاب‌های درسی در سال‌های اخیر به سند ۲۰۳۰ ارتباط دارد؟ و دوم؛ سند ۲۰۳۰ در آموزش‌وپرورش پایان یافته است، اما در قالب برخی تفاهم‌نامه‌هایی که این وزارتخانه با سایر نهاد‌ها یا سازمان‌های مردم نهاد منعقد می‌کند بند‌های این سند در مدارس اجرا می‌شود.

طبق بررسی‌هایی که انجام داده‌ایم به نظر می‌رسد سند ۲۰۳۰ در قالب تفاهم‌نامه‌های مشترک وزارت آموزش‌وپرورش با سایر سازمان‌ها مانند محیط زیست یا وزارت بهداشت در مدارس اجرا می‌شود؛ وزیر آموزش‌وپرورش نیز تلویحا با اشاره به چنین موضوعی گفته بود "بعد از فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره سند ۲۰۳۰ این سند کامل ملغی شد همچنین تخلفات و اشتباهاتی وجود دارد که نباید به پای اجرای سند ۲۰۳۰ گذاشته شود و به گروهی ماموریت دادم تا اگر مواردی از اجرای سند وجود داشته باشد پیگیری شود البته وجود این موارد خارج از مدارس است که افرادی بدون در نظر گرفتن ملاحظات کشور قصد آموزش دارند. "

درباره همین روند می‌توان به تفاهم‌نامه مشترک وزارت آموزش‌وپرورش با سازمان محیط زیست تحت عنوان منشور مدارس جامع محیط زیستی جم (مدارس سبز) اشاره کرد، این تفاهم‌نامه ۱۰۹ صفحه‌ای در بخش‌های مختلف به بحث توسعه پایدار ۲۰۳۰ اشاره می‌کند و موارد محیط زیستی سند ۲۰۳۰ در بند‌های این تفاهم‌نامه قابل مشاهده است.

در مقدمه این تفاهم نامه آمده به طور مشخص به موضوع توسعه پایدار مدنظر یونسکو اشاره شده است: "همان طور که در سند گزارش پایانی نظارت و ارزشیابی دهه آموزش برای توسعه پایدار یونسکو هم به درستی مورد تأکید قرار گرفته است مؤثرترین و قدرتمندترین راه به سوی پایداری از آموزش میگذرد. اینک به اثبات رسیده که راه حل‌های فنی و اقتصادی، مقررات سیاسی یا مشوق‌های مالی کافی نیستند. باید در نحوه تفکر و عمل خود تغییری اساسی ایجاد کنیم و این تغییر، محتاج آموزشی خردمندانه بر بنیاد به رسمیت شناختن ویژگی‌های فرهنگی و زیستی اقالیم گوناگون و متنوع کشور است که شکل می‌گیرد. "

تصاویری از مدارس طبیعت

از این منظر، آموزش و پرورش محیط زیستی با تأکید بر اصول حاکم بر رفتار و روان کودکان، آموزه‌های مبتنی بر شناخت محیط زیست، حفاظت و توسعه پایدار در بستری متکی بر درک و شهود فراگیرانش شکل می‌گیرد. با توجه به اینکه یکی از اصلی‌ترین اهداف ایجاد مدارس سبز، تربیت دانش‌آموزان و با آموزه‌های زیست محیطی به منظور حفاظت و توسعه پایدار است، محتوای ویژه‌ای برای آموزش دانش‌آموزان در این مدارس تولید می‌شود.

در این تفاهم نامه ذکر شده است که تدوین محتوای دوره‌های یادگیری آموزشی بر اساس سن دانش آموزان و گوناگونی زیست و فرهنگی هراستان با همکاری متخصصان آموزش محیط زیست مورد تایید دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست است و انتخاب گروه آموزشگر برای تدریس دوره‌های آموزشی به معلمان و مربیان مدارس انجام خواهد شد اولویت در انتخاب گروه آموزشگران و مدرسان، با سازمان‌ها‌ی مردم نهاد محیط زیستی صلاحیت دار استان است. مشاوران مدارس جم افراد حقیقی و حقوقی هستند که بایستی دارای تخصص محیط زیست بوده و شرایط لازم در زمینه برنامه‌ریزی و آموزش محیط زیست را دارا باشند. افراد حقوقی می‌توانند سازمان مردم نهاد محیط زیستی دارای بدنه تخصصی باشند.

در بحث مزایا و فرصت‌های وجود مدارس طبیعیت، علاوه بر مسائلی همچون مشارکت در بهره‌وری انرژی، مشارکت در توسعه پایدار مالی، ترویج حفاظت محیط زیست به موضوع دستیابی به اهداف توسعه پایدار اشاره شده است.

همچنین در هدف ۱۲ سند توسعه پایدار ۲۰۳۰ تاکید شده است: تضمین اینکه مردم تا سال ۲۰۳۰ در همه جا اطلاعات و آگاهی‌های لازم پیرامون توسعه و سبک‌های زندگی پایدار و هماهنگ با محیط زیست را در اختیار داشته باشند.

با توجه به موارد مطرح شده یکی از مسائل مورد بررسی در این تفاهم‌نامه محتوای آموزشی و آموزش‌های ارائه شده توسط گروه آموزشگران در مدارس است؛ با توجه به اینکه یکی از مسائل مطرح در بحث ۲۰۳۰، آموزش مفاهیم آن توسط گروه‌هایی است که خارج از بدنه آموزش‌وپرورش فعالیت می‌کنند و در قالب تفاهم‌نامه با سازمان‌های مختلف وارد مدارس می‌شوند، در بحث مدارس محیط زیستی نیز این نگرانی وجود دارد.

به گزارش تسنیم، اگرچه در مدارس محیط زیستی کودکان ضمن آشتی با طبیعت روش‌های نگهداری از حیوانات و احترام به محیط زیست را به خوبی فرامی‌گیرند و آموزش‌های ارائه شده در محیطی متفاوت‌تر نسبت به ساختار و ساخت و فضای خشک سایر مدارس صورت می‌گیرد، اما باید آن نسبت به برخی اهداف آن که مطابق با اهداف توسعه پایدار ۲۰۳۰ است دقت لازم را به عمل آورد.