برنده و بازنده انتخابات پارلمانی عراق چه کسانی بودند؟

سرویس بین الملل فردا: پس از گذشت چند روز از برگزاری انتخابات پارلمانی عراق، نتایج انتخابات تقریبا قطعی شده و وضعیت برنده‌ها و بازنده‌های آن تاحدودی روشن شده است. قرار است روز پنج شنبه نتایج رسمی اعلام شود. در این شرایط با مشخص شدن اینکه هیچ گروه و ائتلافی نتوانسته اکثریت قطعی و معناداری را در انتخابات کسب کند، رقابت‌ها برای تشکیل ائتلاف‌های قدرتمند آغاز شده است. به گزارش فرارو، طبق نتایجی که تاکنون از انتخابات عراق اعلام شده ائتلاف سائرون به رهبری مقتدی صدر با ۵۴ کرسی پیشتاز است و پس از آن لیست فتح به رهبری هادی عامری از فرماندهان حشد شعبی با ۴۷ کرسی قرار دارد. لیست نصر به رهبری نخست وزیر کنونی، حیدر عبادی با ۴۳ کرسی سوم است و لیست نخست وزیر پیشین، نوری مالکی یعنی دولت قانون با ۲۵ کرسی رده چهارم را به خود اختصاص داده است. لیست عمار حکیم نیز که با عنوان حکمت مطرح شده بود موفق شده است حدود ۱۹ کرسی را کسب کند. گروه‌های سنی "ائتلاف وطنیه" به رهبری ایاد علاوی و "تضامن" به رهبری اسامه نجیفی، رئیس پارلمان سابق نیز رقابت پایاپایی در استان‌های سنی نشین داشته اند. کرسی‌های بدست آمده توسط کرد‌ها نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. دو حزب دموکرات و اتحادیه میهنی به نسبت دیگر گروه‌های کرد کرسی‌های بیشتری را کسب کرده اند. این نتایج در انتخاباتی کسب شد فقط 44 درصد واجدان شرایط در ان شرکت کردند و این میزان مشارکت 18 درصد کمتر از دوره گذشته بود. به عقیده برخی از ناظران نتیجه شگفت انگیز انتخابات نیز به دلیل همین مشارکت پایین بوده است. با این شرایط هیچ یک ازگروه‌ها نتوانسته اند برتری مطلق کسب کنند و وضعیت به گونه‌ای است که همه گروه‌ها برای انتخاب نخست وزیر آینده و نقش آفرینی بهتر در این انتخاب نیازمند ائتلاف با دیگران هستند. ائتلاف سائرون به رهبری مقتدی صدر بیشترین قدرت را برای انتخاب نخست وزیر آینده عراق خواهد داشت. پس از سائرون لیست هادی عامری نفوذ زیادی خواهد داشت. به این ترتیب ائتلاف‌ها با محوریت این دو گره شکل خواهد گرفت و رقابت اصلی میان آنهاست. ائتلاف موفق ائتلافی است که بتواند به اکثریت مورد نیاز کرسی‌های پارلمان (۱+۱۶۴) برای تعیین نخست وزیر برسد. شگفتی ساز به دنبال ائتلاف بزرگ رقابت میان سائرون و فتح رقابتی معنادار است. چرا که سائرون به رهبری صدر ائتلافی از گروه‌های مختلف از جمله کمونیست‌ها و ملی گرایان است که برخی کشور‌های همسایه عراق همچون عربستان به موفقیت آن تمایل دارند. هواداران صدر پس از پیروزی در انتخابات به خیابان‌ها ریختند و علیه ایران و سرلشکر قاسم سلیمان شعار سر دادند. مقتدی صدر سال گذشته در سفری به عربستان با بن سلمان دیدار کرد و از همان جا از ایران و برخی دیگر از گروه‌های شیعی فاصله گرفت. با این وجود به طور مطلق نمی‌توان گفت که مقتدی صدر مطلوب عربستان است چرا که او در سال‌های اخیر چهره‌ای ملی گرا از خود به نمایش گذاشته و پیشتر از آن نیز روحانی تندرو تلقی می‌شد که عقاید ضد آمریکایی دارد. مقتدی صدر سال‌های پیش جیش المهدی را برای مبارزه با نفوذ آمریکا در عراق تشکیل داد و در مواردی به شدت نیرو‌های آمریکایی در عراق را آزار داد. از طرف دیگر تغییر مواضع پیاپی صدر از او یک چهره غیرقابل اعتماد ساخته است. با این حال صدر پدیده انتخابات پارلمانی عراق است و با شعار‌های ضد فساد و بعضا پوپولیستی اش توانسته نفوذ بیشتری در میان جامعه عراق مخصوصا طیف آسیب پذیر شیعیان عراق کسب کند. از همین جهت است که او روز چهارشنبه در توئیتی تاکید کرد "هرگز به دنبال خوب جلوه دادن اوضاع نخواهیم بود. ما به دنبال تشکیل دولت تکنوکرات هستیم که باب رزق و روزی را به روی ملت باز کند، نه اینکه زمینه‌ای برای سرقت احزاب باشد. " صدر پس از پیروزی در انتخابات تلاش کرد که به اکثریت گروه برای ائتلاف چراغ سبز نشان دهد، با این حال او دو گره اصلی شیعه یعنی فتح به رهبری عامری، دولت قانون به رهبری نوری مالکی و اتحادیه میهنی کردستان را مستثنی کرد، تا اینجا هم مرز خود را با ایران به نمایش بگذارد. به این ترتیب مقتدی با استفاده از نام اغلب ائتلاف‌های انتخاباتی و با استفاده از صنعت ادبی «ایهام» نوشت: "ما با «حکمت» و «ملی گرایی» حرکت می‌کنیم تا «خواست و اراده» مردم محقق شود و «نسل جدیدی» را خواهیم ساخت تا شاهد «تغییر» به سوی اصلاح باشیم و «تصمیم» تصمیم عراقی باشد و سپس «پرچم‌های» «پیروزی» را بلند خواهیم کرد تا «بغداد» پایتخت عراق، هویت ما باشد و «تحرکِ» «دموکراتیکِ» ما به سوی تشکیل دولتی مقتدر متشکل از «کادرهای» تکنوکرات و به دور از حزب‌گرایی پیش رود. " در واقع مقتدی صدر می‌گوید می‌تواند با لیست‌های شیعی "نصر" به رهبری عبادی و "حکمت" به رهبری عمار حکیم و لیست‌های سنی "تضامن" به رهبری اسامه نجیفی، "وطنیه" به رهبری ایاد علاوی و "حزب دموکرات" کردستان به رهبری بارزانی و دیگر لیست‌های کوچکتر یک دولت تکنوکرات تشکیل دهد. اما آیا این ائتلاف با حضور این همه گروه‌های متنوع و بسیار متفاوت شدنی است؟ به نظر می‌رسد اگر این اتفاق رخ دهد باید گفت: بسیار اتفاق بزرگی رخ داده است. حقیقت این است که ائتلاف این گروه‌ها به سادگی نیست مگر اینکه فشار‌ها و دخالت‌های خارجی باعث شود اتفاق اینچنینی رخ دهد. در ابتدا ائتلاف حیدر عبادی به راحتی با آش شلم شوربای ائتلاف سائرون کنار نمی‌آید، چرا که در ائتلاف سائرون گروه‌های چپ گرا و ملی گرایی حضور دارند که با ائتلاف نصر زاویه دارند. از طرف دیگر ائتلاف دو گروه سنی ایاد علاوی و اسامه نجیفی به عقیده بسیاری از ناظران امری بسیار دشوار است. این دو گروه اختلافات فراوانی دارند که بعید است بتوانند با یکدیگر کنار بیایند. در مورد گروه‌های دیگر هم ملاحظات اینچنینی فراوان است. با این حال با توجه به اینکه انتخابات عراق تاکنون صحنه شگفتی‌ها بوده است. شاید باز هم با شگفتی تازه‌ای روبه رو شویم و یک گروه‌هایی که با هم اختلافات زیادی دارند، اختلافات را کنار بگذارند و در یک جبهه قرار گیرند. ائتلاف متحدان ایران دومین احتمال درباره ائتلاف‌ها در عراق، احتمال موفقیت لیست فتح در تشکیل ائتلاف فراگیر است. لیست فتح در همان ابتدا با لیست دولت قانون متحد شد. از ابتدا هم مشخص بود که نوری مالکی با هادی عامری و حشد شعبی نزدیکی بیشتری دارد. هر دو ائتلاف فتح و دولت قانون از متحدان ایران به حساب می‌آیند. با این حال این دو گروه نیز بر استقلال هویتی خود تاکید دارند. درباره امکان‌های تشکیل ائتلاف بزرگ با محوریت فتح می‌توان به احتمال پیوستن نصر به رهبری حیدری عبادی به این ائتلاف اشاره کرد. در همین راستا پایگاه خبری دجله نیز اعلام کرد که شب گذشته، در منطقه «الخضراء» بغداد، نوری مالکی رئیس ائتلاف دولت قانون با هادی عامری دیدار و درباره امکان همپیمانی با ائتلاف نصر رایزنی کردند. همچنین گزارش‌ها دیدار این رهبارن با حیدر عبادی حکایت دارد. برخی منابع می‌گویند حیدر عبادی در این دیدار «طارق نجم» را برای تصدی پست نخست‌وزیری پیشنهاد داد، اما مالکی و عامری با آن مخالفت کردند و خواستار همپیمانی با عبادی برای تشکیل فراکسیون بزرگتر در پارلمان بدون هیچ پیش شرطی شدند. طارق نجم از رهبران حزب "دعوت اسلامی"؛ جناح سیاسی عبادی و مالکی است و زمانی رئیس دفتر نوری مالکی و یکی از مشاوران و نزدیکان او بود. از سوی دیگر لیست حکمت به رهبری حکیم نیز می‌تواند به این ائتلاف بپیوندد. عمار حکیم در سال‌های گذشته از متحدان اصلی ایران بوده است، اما در چند ماه اخیر از ایران فاصله گرفته است، به این ترتیب او نیز این موقعیت را دارد که به ائتلاف بزرگ با دولت قانون و فتح وارد شود. در میان کرد‌ها نیز حزب اتحاد میهنی احتمال بسیار زیاد در این ائتلاف جای می‌گیرد. باید دید که این ائتلاف می‌تواند با گروه‌های اهل سنت نیز توافق‌هایی داشته باشد یانه، اگر آن‌ها بتوانند یکی از گروه‌های پر نفوذ اهل سنت را هم جذب کنند احتمال موفقیت بیشتری نیز خواهند داشت. به این ترتیب تشکیل ائتلاف بزرگ پس از انتخابات پارلمانی، سپهر سیاست عراق به صحنه بازیگری و اتحاد گروه‌هایی تبدیل کرده است که با یکدیگر تفاوت‌هایی بعضا عمیقی دارند. این وضعیت نشان می‌دهد که این انتخابات برنده و بازنده مطلق ندارد. نه می‌توانیم بگوییم ایران عرصه را باخته است و نه می‌توانیم بگوییم آمریکا و کشور‌هایی همچون عربستان برنده میدان شده اند. شاید بتوان گفت: نتایج این انتخابات به نوعی تلاشی برای تقویت ملی گرایی در این کشور بوده است. از یکسو مقتدا صدر که از منتقدان ایران است پیروز آن شده است و از سوی دیگر حشد شعبی که از حامیان ایران و مبارزان اصلی نبرد با داعش بوده توانسته اند موقیعیت سیاسی وقانونی تازه‌ای پیدا کنند. به نظر می‌رسد در شرایط کنونی طیف میانه رو‌تر یعنی ائتلاف نصر به رهبری حیدر عبادی می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد. حرکت ائتلاف نصر به سوی سائرون و فتح آینده انتخاب نخست وزیر و تشکیل دولت بعدی عراق را مشخص می‌کند. احتمالا به همین خاطر هم هست که حیدر عبادی در مذاکرات تلاش دارد نخست وزیر پیشنهادی معرفی کند. به هر صورت اگر مذاکرات برای تشکیل ائتلاف بزرگ از سوی هر کدام از دو جناح صدرنشین به نتیجه برسد می‌توان امیدوار بود که وضعیت سیاسی در عراق پایدار شود در غیر اینصورت اگر هیچ کدام از دو جناح سائرون و فتح نتوانند به ائتلاف بزرگ دست پیدا کنند و اکثریت کرسی‌های پارلمان را برای معرفی نخست وزیر و دولت هدایت کنند، احتمالا باید منتظر دور تازه‌ای از هرج و مرج سیاسی و دخالت خارجی در عراق باشیم. هرج و مرجی که می‌تواند موج ناامنی را نیز در پی داشته باشد.