آموزش اصولی کاشت بذر

سرویس سبک زندگی فردا: کشاورزی یک صنعت بسیار گسترده است. نحوه کاشت بذر در کشاورزی بسیار مهم است. قراردادن مقدار معینی بذر (Seed) در خاک به منظور جوانه زدن و رشد، بذرکاری (Sowing) نامیده می‌شود. در حالیکه کاشت گیاهچه، نهال، قلمه، ریزوم، نشاء و ... را کاشتن (Planting) می‌گویند البته این دو عبارت مترادف اغلب بجای یکدیگر بکار برده می‌شود. در ایران بذرکاری به چهار طریق دستپاشی، خطی، کپه‌ای و خزانه کاری صورت می‌گیرد. در ادامه با کشتزار همراه باشید. الف) در بذرکاری دستپاش بذر بطور یکنواخت در سطح خاک پخش یا پراکنده می‌شود و، چون پس از پاشیدن به کمک ماله زدن یا هرس زدن آن‌ها را به زیر خاک می‌برند فواصل بذور از یکدیگر بهم خورده، برخی بذور در سطح و برخی دیگر در عمق خاک قرار می‌گیرند و مزرعه حالت غیر یکنواختی پیدا می‌کند، پیش از کاشت ممکن است زمین را آبیاری کنند و هنگامی که زمین گاورو شد اقدام به بذرکاری نمایند (هیرم یا نم کاری) و یا اینکه پس از نرم کردن خاک و بذر پاشی اقدام به آبیاری نمایند (خشکه کاری). روش نم کاری در اراضی سنگین که سله می‌بندد و روش خشکه کاری برای اراضی سبک مناسبتر است. بذر کاری دستپاش ممکن است با دست و یا با بذرکار سانتریفیوژ صورت گیرد که طریق دوم بذور بطور یکنواخت در مزرعه پراکنده می‌شود. بذر کاری دستپاشی برای کاشت گیاهانی که فاصله زیادی بین بوته‌ها برای رشد و توسعه نمی‌خواهند مثل غلات دانه ریز، گیاهان علوفه‌ای و کشت در هم مناسب است همین طور در زمین‌های پر علف و تیغ دار و کلوخ دار که بذر کاری روی خطوط مشکل است طریق دستپاش بهتر انجام می‌گیرد. ب) بذر کاری ردیفی (خطی) برای کشت گیاهانی که احتیاج به فواصل معین بین بوته‌ها دارند از قبیل: چغندر قند، پنبه، ذرت و ... بسیار مناسب است. در این نوع بذر کاری آبیاری می‌تواند بصورت نشتی (Furrow irrigation) انجام گیرد، لذا پس از تسطیح زمین شیار‌هایی موازی در طول قطعه زمین و به عرض مورد نیاز متناسب با نوع گیاه حفر کرده و سپس بذور به کمک بذر افشان در روی پشته به عمق معین (بر حسب ریزی و درشتی بذر) قرار گرفته و روی آن‌ها با خاک پوشیده می‌شود. بذر محصولاتی مثل گندم، جو، شبدر، یونجه و ... که احتیاج به عملیات وجین کاری، خاک دادن پای بوته و ... ندارند به روش خطی در داخل شیارهائی موازی به عرض ۳-۲ سانتی متر به کمک بذرافشان پاشیده می‌شود. سپس به کمک زنجیری که در پشت بذرافشان بسته شده و یا دو صفحه دیسک مانند که پهلوی هم روی یک محور قرار گرفته، شیار‌های کاشته شده با خاک پر می‌شود. بطورکلی، بذر کار‌های ردیفی را می‌توان در سه گروه ردیف کار غلات (بذر کار ردیفی پر)، ردیف کار گیاهان وجینی (بذر کار ردیفی تکی) و ردیف کار گیاهان علوفه‌ای تقسیم بندی نمود. عملیات با این بذرافشان‌ها فقط در صورتی امکان دارد که زمین بخوبی تهیه شده و فاقد هر گونه کلوخه، بقایای گیاهی و علف‌های هرز باشند. در بذر کاری ردیفی (خطی) مقدار بذر مصرفی در واحد سطح نسبت به روش دستپاشی کاهش می‌یابد، بذور در عمق معین و یکنواخت در خاک قرار می‌گیرند و بالاخره عملیات داشت. مثل آبیاری، سله شکنی، وجین کاری، خاک دادن پای بوته‌ها، سمپاشی و کود پاشی و ... مناسبتر و آسانتر انجام می‌گیرد. ج) بذر کاری کپه‌ای برای گیاهانی که فاصله نسبتاً زیادی برای رشد شاخ و برگ یا عملیات داشت مثل وجین، خاک دادن پای بوته ها، آبیاری ... نیاز دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش در مزرعه تسطیح شده، یا کنار و روی پشته‌ها و یا در داخل حفره‌های کوچک با فاصله مساوی بالای داغ آب پشته‌ها تعدادی بذور با ماشین‌های «کپه کار» و اغلب بکمک دست (بیلچه) ریخته می‌شود و سپس روی آن‌ها با خاک پوشانده می‌گردد. پس از سبز شدن بذور نیز اقدام به تنک کردن می‌نمایند این روش بذر کاری در ایران برای صیفی جات و گیاهان جالیزی و وجینی معمول است. بذر کاری کپه‌ای نسبت به روش‌های دیگر پر زحمت، وقت گیر و پر هزینه بوده، اما بذر کمتر، جوانه زنی سریع و یکنواخت یا گیاهچه‌های قوی از مزایای آن بشمار می‌رود. د) بذر کاری در خزانه و نشاء کاری گیاهانی که در مراحل اولیه زندگی پر توقع بوده و رشد و نمو کندی دارند یا به بدی تهیه زمین و فقر آن از لحاظ مواد غذایی حساسیت زیاد دارند و یا طول مدت تابستان برای تکمیل دوره زندگی آن‌ها از کاشت تا رسیدن کافی نباشد به طریق خزانه و نشاء کاری (انتقال به زمین اصلی) کشت و زرع می‌شوند. در این روش ابتدا بذر را در قطعه زمینی موسوم به خزانه (Nursery) که خوب آماده شده است با تراکم زیادتر از آنچه درزمین اصلی لازم می‌باشد می‌کارند. پس از مدتی بوته‌های جوان به اندازه کافی رشد و توسعه نمود و جای آن‌ها در خزانه تنگ شد با احتیاط و بدون صدمه به ریشه‌ها از خاک بیرون آورده می‌شوند و در زمین اصلی نشاء می‌کنند. همیشه قبل از کندن نشاء‌ها بایستی خزانه را پر آب نمود تا نشاء‌ها براحتی با قدری خاک در اطراف ریشه بیرون بیاید. زراعت برنج و توتون به روش خزانه و نشاء انجام می‌گیرد.

در مورد بعضی گیاهان دیگر مانند گوجه فرنگی، بادنجان، خیار، هندوانه و ... می‌توان از گلدان‌های کوچک برای تهیه نشاء استفاده کرد و پس از مدتی در صورتی که شرایط زمین اصلی مستعد و مهیا گردید در هوای آزاد و در فواصل مورد نظر نشاء‌ها به مزرعه انتقال می‌یابند. محل خزانه گیری ممکن است در گوشه‌ای از مزرعه یا زیر شاسی (نایلونی یا گلخانه ای) در نظر گرفته می‌شود. خاک خزانه می‌بایستی حاصلخیز بوده و یا کود فراوان داده شود و بطور رضایت بخشی تهیه گردد تا بذور براحتی جوانه بزنند. رطوبت خزانه عموماً با آبپاشی تامین میشود (باستثنای خزانه برنج که آبیاری می‌شود) تا زمین سفت نگردد و سله نبندد.