پرمصرف‌های آب امسال هم در امان هستند؟

خبرگزاری فارس: سال‌ها است که بحث برخورد و قطع انشعاب آب پرمصرف‌ها و هر بار در آغاز فصل تابستان از سوی مسئولان وزارت نیرو مطرح می‌شود و با گذشت و عبور از پیک مصرف مجدداً به فراموشی سپرده می‌شود. مدیران ارشد شرکت آب و فاضلاب در تازه‌ترین اظهارات خود عنوان می‌کنند که با قوه قضاییه به منظور برخورد با مشترکان پرمصرف مذاکراتی داشته و پس از بررسی میزان بارش‌ها و میزان مصرف پس از اخذ مجوز‌های لازم نسبت به مقابله با پرمصرف‌ها اقدام خواهند کرد. حال با توجه به کاهش ۵۰ درصدی بارندگی‌ها در کشور به نظر می‌رسد بهترین زمان برای اجرای این برنامه همین امسال است و هر روز تأخیر در مقابله با این مشترکان ضرر‌های غیرقابل جبرانی بر کشور و منابع زیرزمینی تحمیل خواهد کرد. نگرانی‌ها از بابت تأمین آب در سال ۹۸ نیز باعث شده تا شورای مدیریت بحران و کمیته توزیع و مصرف راه‌اندازی شود و به نظر می‌رسد جریمه و قطع آب مشترکان پرمصرف به یک درخواست و تقاضای عمومی تبدیل شده است و قوه قضاییه و حتی مجلس باید برای این تقاضای عمومی پاسخ مثبت دهند. دادن یارانه پنهان انرژی به مشترکین از سوی دولت یکی از مسائلی است که موجب ارزان بودن آب، فاصله قیمت آب با قیمت تمام شده آب و مصرف بی‌رویه این کالای گران و حیاتی شده است. *استفاده از مدل تعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی (IBT) پس علاوه بر برخورد جدی، جریمه و قطع آب مشترکان پرمصرف که هر ساله مشخص نیست چه کسانی مخالف اجرای آن هستند، حذف یارانه پنهان انرژی مشترکین پرمصرف از طریق استفاده از مدل تعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی (IBT) که راهبرد مطلوب اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها است می‌تواند کمک بزرگی به کنترل مصرف کند. افزایش یکسان قیمت حامل‌های انرژی برای همه مشترکان در سال‌های ۹۲ تا ۹۴ و تمرکز بر حذف یارانه نقدی به جای تمرکز بر حذف یارانه پنهان انرژی، همگی برخلاف رویکرد‌های اصلی هدفمند کردن یارانه هستند. چرا که افزایش یکسان قیمت حامل‌های انرژی برای عموم مشترکین از یک سو تأثیر بر کنترل مصرف انرژی ندارد و از سوی دیگر به دلیل فاصله‌ای که هنوز هم بین قیمت‌های فروش داخلی و قیمت آزاد انرژی وجود دارد، عدالت در توزیع یارانه رعایت نمی‌شود. چرا که هر فردی که انرژی یا آب را بیشتر مصرف کند همچنان از یارانه پنهان بیشتری برخودار می‌شود پس دولت می‌تواند با حذف یارانه پنهان انرژی مشترکین پرمصرف به کاهش مصرف اقدام کند. حال با توجه به اینکه مشترکین پرمصرف، اغلب پردرآمد نیز هستند حذف یارانه انرژی آن‌ها تبعات اجتماعی کمتری نیز به همراه خواهد داشت. مدل تعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی (IBT) براساس تجربیات جهانی نشان می‌دهد که توانسته است تا ۱۵ درصد و در مواردی حتی تا ۳۰ درصد مصرف انرژی را کاهش دهد. تفاوت اصلی مدل IBT با تعرفه‌های پلکانی کنونی این است که اولاً در شرایطی فعلی تعرفه تمامی پله‌ها کمتر از قیمت آزاد و عملاً یارانه‌ای است و در نتیجه، همچنان هر فردی که بیشتر انرژی مصرف کند، یارانه پنهان بیشتری می‌گیرد و ثانیاً اختلاف تعرفه پله‌ها بسیار کم بوده و قیمت‌های پلکانی فعلی، اثر ملموسی بر کاهش مصرف ندارد. اجرای مدل IBT، شاخص عدالت در توزیع یارانه‌ها را بهبود می‌دهد، چرا که با اجرای آن مصرف انرژی بیشتری با یارانه بیشتری همراه نخواهد بود. به علاوه، چون در مدل IBT فقط پرمصرف‌ها که عموماً پردرآمدتر و از لحاظ درآمدی جزو دهک‌های بالا هستند مشمول افزایش قیمت محسوب می‌شوند به عموم مردم و به ویژه اقشار کم‌درآمد فشار وارد نمی‌شود. حال با توجه به اینکه برخی ارگان‌ها و نهاد‌های حاکمیتی از قطع آب مشترکان پرمصرف جلوگیری می‌کنند بهره‌گیری و استفاده از مدل تعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی (IBT) قیمت آب و یا انرژی تنها برای اقلیت پرمصرف، آزاد می‌شود. پس به جای قطع آب مشترکان که باعث افت درآمد‌های شرکت‌های آبفا از فروش آب خواهد شد درآمد‌های مدنظر به طور کامل محقق می‌شود چرا که تعرفه پلکانی افزایشی یا همان IBT نوعی تعرفه حجمی است. به این ترتیب که هزینه انرژی به ازای واحد‌های مشخصی (برای آب این واحد‌ها متر مکعب است) از مصرف مشترکین تعریف می‌شود و تا میزان معینی از مصرف در پله اول ثابت می‌ماند و سپس از آن تعرفه به پله دوم مصرف تغییر می‌یابد و تا میزان معینی ثابت می‌ماند و همینطور ادامه می‌یابد تا پله‌ها به اتمام برسند. *افزایش تعرفه‌های بالاتر پله‌های بالاتر از پله‌های پایین‌تر در مدل IBT در این مدل افزایش تعرفه پله‌های بالاتر بیشتراز پله‌های پایین‌تر است و مصرف‌کنندگان پله‌های بالاتر با افزایش قیمت بیشتری نسبت به پله‌های پایین‌تر مواجه می‌شوند. در بالاترین پله، مصرف‌کننده هزینه مقداری از مصرف خود را که در پله اول قرار دارد با تعرفه پله اول می‌پردازد و باقیمانده مصرف خود را با هزینه تعرفه پله دوم و باقیمانده آن را با تعرفه پله سوم و همین‌طور تا پله آخر می‌پردازد. حال با توجه به کاهش بارش‌ها و وضعیت بغرنج منابع زیرزمینی به نظر می‌رسد مشترکان پرمصرف چندان توجهی در استفاده صحیح از آب ندارند چرا که آب یک کالای ارزان است که مشترکان تنها چند درصد قیمت تمام شده آب را پرداخت می‌کنند. پس وقتی جریمه و قطع آب مشترکان پرمصرف نمی‌تواند اجرا شود و نمی‌تواند ابزاری برای کاهش مصرف باشد دولت می‌تواند با اجرای تعرفه پلکانی گام مهمی برای مقابله با افزایش مصرف و پرمصرف‌ها بردارد. هر چند در موضوع تشکیل کارگروه سازگاری با کم آبی - مصوبه ماده هشت هیات وزیران - موضوع جریمه و قطع آب مشترکان پرمصرف مطرح شده است و ۷۵ درصد مشترکان آب، الگوی مصرف آب را رعایت می‌کنند، اما دو هفته پیش پیشنهادی برای جریمه مشترکان پر مصرف به این کارگروه تخصصی تقدیم شده که هنوز تصویب نشده است. این پیشنهاد در صورت تصویب و اجرا، بین ۱۰ تا ۲۰ درصد بازدارندگی خواهد داشت و مشترکانی که آب مصرفی آن‌ها چند برابر الگوی مصرف باشد تعرفه‌ها به قیمت تمام شده آب می‌رسد.