پشت پرده فیلترشکن‌ها چیست؟/ چرا فیلترشکن‌ها رایگان هستند؟
فیلترشکن‌ها همیشه به‌عنوان راهی برای دور زدن فیلتر‌ها معرفی می‌شوند
روزنامه فرهیختگان: فیلترشکن‌ها همیشه به‌عنوان راهی برای دور زدن فیلتر‌ها معرفی می‌شوند
۱ «فیلترشکن» نامی است که در مواقعی که دسترسی به سایت یا اپلیکیشنی محدود می‌شود در ذهن کاربران تداعی می‌شود تا به وسیله آن بتوانند فیلتر‌ها را دور بزنند.
برخی از این فیلترشکن‌ها رایگان هستند و برخی دیگر اکانت‌های چند ماهه را با قیمت‌های مختلف برای کاربر ایجاد می‌کنند. در این مدت کاربر می‌تواند با خیال راحت از آن برای دور زدن فیلتر‌ها استفاده کند. اما آیا فیلترشکن‌ها امن هستند یا در خفا دامی برای سرقت اطلاعاتند؟
وزیر ارتباطات و فناوری در حاشیه مراسم رونمایی از پروژه‌های همراه اول همزمان با هفته ارتباطات، با اشاره به اختلالات ایجاد شده در خدمات اینترنتی به دلیل استفاده از فیلترشکن اظهار کرد: «درست است که بسیاری از فیلترشکن‌ها خدمات ظاهری خوبی به کاربر ارائه می‌دهند و به همین دلیل کاربران به استفاده از آن‌ها علاقه‌مندند، اما بنا به گزارش‌هایی که مراکز معتبر منتشر می‌کنند، این نوع نرم‌افزار‌ها استفاده ضدامنیتی دارند و نوعی باج‌افزار هستند که به جمع‌آوری اطلاعات مشترکین اقدام می‌کنند؛ بنابراین فراگیری و استفاده از فیلترشکن‌ها تبعات بسیار زیادی دارد.»
وی در پاسخ به سوالی مبنی‌بر نقش شرکت ارتباطات زیرساخت در مسدود کردن فیلترشکن‌ها گفت: «اقدام شرکت زیرساخت این است که با فراگیری و استفاده از فیلترشکن‌ها، تحت‌دستوری که آقای رئیس‌جمهور داده و در چارچوبی که شورای عالی فضای مجازی ارائه داده و منطق هم دارد، اجازه ندهد فضای کشور پر از باج‌افزار شود و جلوی این‌ها را بگیرد. به همین دلیل این حرکت برای مسدود کردن فیلترشکن‌ها آغاز شده و طبق قانون هم بوده است و مشکل مقرراتی درباره این مساله وجود ندارد.»
آذری‌جهرمی ادامه داد: «اما بنا نیست به این موضوع بپردازیم که با دستور فیلترینگی که آمده و با مخالفت بسیاری از مردم مواجه شده است، به باج‌افزار‌ها و فیلترشکن‌ها اجازه می‌دهیم در کشور توسعه پیدا کنند.»
وی با تاکید بر مضرات استفاده از فیلترشکن بیان کرد: «باید مردم را درباره استفاده از فیلترشکن توجیه کنیم تا آن‌ها آگاه شوند چه خطری در انتظارشان است. زیرا در مورد هر تصمیمی اگر همراهی مردم نباشد، اثراتش مشابه اثرات کنونی و گستردگی باج‌افزار‌ها می‌شود.»
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه فراگیر شدن فیلترشکن‌ها مطلوب کسانی است که همواره به دنبال براندازی کشور بوده‌اند و این مطلوب نیست، گفت: «همان‌طور که یکی از برنامه‌هایی که وزارت امور خارجه آمریکا در سال ۸۹ برای براندازی جمهوری اسلامی داشت، توسعه فیلترشکن بود و حتی گوشی‌های اپل را به نوعی در بازار ایران عرضه می‌کرد که بدون فیلترشکن کار نکنند.»
«فرهیختگان» به بهانه صحبت‌های وزیر ارتباطات، به نحوه عملکرد یک فیلترشکن و اینکه آیا واقعا فیلترشکن‌ها می‌توانند به اطلاعات افراد دسترسی داشته باشند یا نه، پرداخته است.
در ادامه نظر کارشناسان این حوزه را در ارتباط با چگونگی عملکرد فیلترشکن‌ها بخوانید.
۲ محمدهادی بیات، کارشناس ارشد فناوری اطلاعات و رسانه در گفتگو با «فرهیختگان» با اشاره به نحوه عملکرد فیلترشکن‌ها اظهار کرد: «وقتی سایت یا اپلیکیشنی در کشور یا منطقه‌ای فیلتر است و شما می‌خواهید از داخل مرز‌های دیجیتال آن منطقه به اطلاعات مورد نظر دستیابی پیدا کنید باید درخواست دیتای خود را به نحوی ارسال کنید تا مثلا درخواست شما برای ورود به یک سایت یا ip دیگر که فیلتر نیست ارسال شود تا نهایتا به سایت فیلتر شده هدایت شوید.»
وی افزود: «به عنوان مثال وقتی «یاهو» فیلتر است و شما از فیلترشکن استفاده می‌کنید، درخواست شما برای ورود به سایت یا سروری که فیلتر نیست مثلا «گوگل» ثبت می‌شود، ولی شما به «یاهو» متصل می‌شوید و با این روش فیلترینگ دور زده می‌شود.»
این کارشناس فناوری اطلاعات با اشاره به مکان سرور‌های فیلترشکن‌ها گفت: «فیلترشکن‌ها سرور‌های خود را در خارج از ایران قرار می‌دهند و سرور مورد نظر شما را به سایت یا اپلیکیشن مقصد نهایی متصل می‌کند.»
بیات ادامه داد: «این فیلترشکن‌ها داده‌ها را به صورت رمزگذاری شده انتقال می‌دهند، یعنی مطالب شما که در حال انتقال است توسط زیرساخت‌های ارتباطی قابل رمز‌گشایی نیست، ولی این رمزگذاری به معنای امنیت نیست؛ بلکه فردی که به اصطلاح صاحب و مالک فیلترشکن است می‌تواند مطالب و اطلاعات شما را رویت کند و شما ناخواسته دسترسی به داده‌های انتقالی خود را به این افراد می‌دهید.»
این فعال رسانه خاطرنشان کرد: «اغلب فیلترشکن‌ها رایگان هستند و شاید یکی از دلایل این رایگان بودن این است که اطلاعات حجم وسیعی از کاربران جمع‌آوری و تحلیل شده و حتی قابل فروش نیز است و عمدتا از این فروش اطلاعات کسب درآمد می‌کنند.»
۲ محمدهادی بیات، کارشناس ارشد فناوری اطلاعات و رسانه در گفتگو با «فرهیختگان» با اشاره به نحوه عملکرد فیلترشکن‌ها اظهار کرد: «وقتی سایت یا اپلیکیشنی در کشور یا منطقه‌ای فیلتر است و شما می‌خواهید از داخل مرز‌های دیجیتال آن منطقه به اطلاعات مورد نظر دستیابی پیدا کنید باید درخواست دیتای خود را به نحوی ارسال کنید تا مثلا درخواست شما برای ورود به یک سایت یا ip دیگر که فیلتر نیست ارسال شود تا نهایتا به سایت فیلتر شده هدایت شوید.»
وی افزود: «به عنوان مثال وقتی «یاهو» فیلتر است و شما از فیلترشکن استفاده می‌کنید، درخواست شما برای ورود به سایت یا سروری که فیلتر نیست مثلا «گوگل» ثبت می‌شود، ولی شما به «یاهو» متصل می‌شوید و با این روش فیلترینگ دور زده می‌شود.»
این کارشناس فناوری اطلاعات با اشاره به مکان سرور‌های فیلترشکن‌ها گفت: «فیلترشکن‌ها سرور‌های خود را در خارج از ایران قرار می‌دهند و سرور مورد نظر شما را به سایت یا اپلیکیشن مقصد نهایی متصل می‌کند.»
بیات ادامه داد: «این فیلترشکن‌ها داده‌ها را به صورت رمزگذاری شده انتقال می‌دهند، یعنی مطالب شما که در حال انتقال است توسط زیرساخت‌های ارتباطی قابل رمز‌گشایی نیست، ولی این رمزگذاری به معنای امنیت نیست؛ بلکه فردی که به اصطلاح صاحب و مالک فیلترشکن است می‌تواند مطالب و اطلاعات شما را رویت کند و شما ناخواسته دسترسی به داده‌های انتقالی خود را به این افراد می‌دهید.»
این فعال رسانه خاطرنشان کرد: «اغلب فیلترشکن‌ها رایگان هستند و شاید یکی از دلایل این رایگان بودن این است که اطلاعات حجم وسیعی از کاربران جمع‌آوری و تحلیل شده و حتی قابل فروش نیز است و عمدتا از این فروش اطلاعات کسب درآمد می‌کنند.»
۳ مهدی جان‌بزرگی، کارشناس امنیت شبکه در گفتگو با «فرهیختگان» با اشاره به اینکه آیا فیلترشکن‌ها به اطلاعات و دیتای کاربران می‌توانند دسترسی داشته باشند یا نه، اظهار کرد: «بله صد در صد می‌توانند. در عرصه فناوری اطلاعات دسترسی داشتن چیز قابل تعجبی نیست. خود اندرویدی که به نوع سیستم عامل گوشی شما محسوب می‌شود هم می‌تواند به اطلاعات شما دسترسی داشته باشد که این موضوع در برخی گوشی‌های چینی قابل رویت بود.»
وی افزود: «هر اپلیکیشن یا برنامه‌ای که شما روی گوشی خود نصب می‌کنید یک‌سری دسترسی‌ها از شما می‌گیرد. این دسترسی‌ها باید در اندازه و حدود استفاده برنامه برای عملکرد بهتر باشد و اگر دسترسی فراتر از استفاده برنامه از کاربر باشد؛ یعنی اینکه آن برنامه قصد سوءاستفاده از اطلاعات گوشی همراه شما را دارد.»
این کارشناس امنیت شبکه با اشاره به نحوه عملکرد فیلترشکن‌ها گفت: «شما وقتی فیلترشکن نصب می‌کنید دیتای خود را برای یک واسط یا رابط ارسال می‌کنید و این اطلاعات به جایی که معلوم نیست فرستاده می‌شود؛ یعنی اطلاعات‌تان برای مالکان فیلترشکن‌ها ارسال می‌شود!»
جان‌بزرگی خاطرنشان کرد: «در برخی موارد فیلترشکن‌ها را خود سایت‌ها یا برنامه‌هایی که فیلتر هستند روانه بازار می‌کنند تا بتوانند نظر و اطلاعات مردم را در مورد برنامه خاص یا موضوع مورد نظر به‌دست بیاورند. به طور مثال آمریکا می‌تواند یک فیلترشکن ارائه دهد تا اطلاعات مردم را ساماندهی کند و ببیند نظر مردم در مورد مثلا برنامه «بی بی سی» چیست.»
وی با اشاره به چگونگی سوءاستفاده فیلترشکن‌ها از اطلاعات مردم گفت: «در برخی موارد شما خود به فیلترشکن امکان دسترسی را می‌دهید. برخی فیلترشکن‌ها نیز با استفاده از حفره‌هایی که در سیستم‌عامل گوشی‌های همراه قرار دارد بدون دادن امکان دسترسی از طریق کاربر، می‌توانند به اطلاعات دسترسی داشته باشند، در نهایت باید بگویم استفاده از فیلترشکن‌ها بسیار خطرناک است و اصلا قابل اعتماد نیستند.»
۴ در مورد فیلترشکن‌ها می‌توان ساعت‌ها گفت و نوشت؛ چرا‌که هر فیلترشکن با هدف خاصی روانه بازار می‌شود. اینکه یک فیلترشکن در کدام کشور فعال می‌شود و از کدام بخش سرویس می‌دهد خود جای بحث دارد؛ ولی در کشور موضوعی جامعیت پیدا کرده است مبنی‌بر اینکه بیشتر فیلترشکن‌ها برای آلمان و انگلیس هستند و به آن کشور‌ها وصل می‌شوند. طبق نظر کارشناسان این حوزه، این تفکر اشتباه است. آلمان به دلیل اینکه نزدیک‌ترین کشور ارائه‌دهنده سرور به ایران است، سرور‌های فیلترشکن‌ها به اصطلاح به آنجا وصل می‌شود؛ وگرنه سرور‌های فیلترشکن‌ها بیشتر در هلند، سوئد و دانمارک به دلیل هوای خنک این کشور‌ها قرار دارند. در نهایت می‌توان گفت: با استفاده از فیلترشکن‌ها خواسته یا ناخواسته نفر سومی وارد محیط اطلاعاتی ما می‌شود و کاربران با استفاده از فیلترشکن‌ها وارد ریسک بزرگ مجازی ما می‌شوند.