سکوت آیین نامه حقوق مسافر درباره نماز

خبرگزاری مهر: در پی تغییر فصل و ساعت رسمی کشور از ابتدای بهار تا اوایل اردیبهشت ماه، یکی از مشکلاتی که مسافران هوایی با آن روبه رو هستند، انطباق زمان پرواز با مدت زمان مجاز برای ادای فریضه نماز صبح است؛ این مشکل در پرواز‌هایی که از سمت غرب کشور به سمت شرق انجام می‌شود، بیشتر خودنمایی می‌کند. با توجه به اینکه در چنین روز‌هایی (۴۰ روز نخست بهار) ساعت اذان صبح (مثلا در تهران) بعد از ساعت ۵ صبح و طلوع آفتاب نیز (مثلا در فرودگاه‌های بیرجند، زاهدان یا مشهد) قبل از ۶:۳۰ صبح است، در پرواز‌های طولانی مدت و بالای ۴۰ دقیقه که در این ایام انجام می‌شود مسافران امکان ادای نماز صبح را در پرواز‌هایی که در این ساعت برنامه ریزی شده، نخواهند داشت که در این صورت ایرلاین‌ها موظف هستند ساعت انجام پرواز را به بعد از اذان صبح موکول کنند تا مسافران در مبدا، فرصت کافی برای ادای فریضه نماز را داشته باشند. همچنین در نیمه دوم سال نیز این مشکل با شدت بیشتری وجود دارد؛ به خصوص که در زمستان‌ها به دلیل احتمال وقوع برف در فرودگاه‌های مبدأ یا مقصد، ایرلاین مربوطه مجبور است برای آنکه میزان دید پروازی خلبان هواپیمای مورد نظر را افزایش دهد، در زمان انجام پرواز تجدید نظر کند که در این صورت احتمال همزمانی ساعات تیک آف و لندینگ هواپیما با مدت زمان مجاز برای ادای فریضه صبح وجود دارد. این در حالی است که شرکت‌های هواپیمایی مکلف هستند در هنگام برنامه ریزی برای پروازها، ساعات پرواز‌ها را متناسب با اوقات شرعی، به گونه‌ای تنظیم کنند که مسافران زمان کافی برای ادای فریضه نماز را داشته باشند و ساعت پرواز، با توجه به اوقات شرعی و طول مدت پرواز، به گونه‌ای نباشد که نماز مسافران قضا شود. دو چندان شدن احتمال وقوع مشکل در پرواز‌های بین المللی از سوی دیگر احتمال وقوع این مشکل در تمامی ایام سال در تعداد زیادی از پرواز‌های خارجی نیز وجود دارد. به خصوص که ممنوعیت انجام پرواز‌های خروجی در مهرآباد از ساعت ۲۴ تا ۵ صبح روز بعد در فرودگاه امام خمینی (ره) یا دیگر فرودگاه‌های بین المللی وجود نداشته و در هر ساعت از شبانه روز ممکن است پرواز‌ها انجام شوند. ضمن اینکه با توجه به بعد مکانی و زمانی برای بخشی از پرواز‌های بین المللی، احتمال همزمانی زمان انجام نماز با مدت زمان پرواز برای سایر نماز‌های یومیه ـ. علاوه بر نماز صبح ـ. نیز وجود دارد. سکوت آیین نامه حقوق مسافر درباره نماز/ بخشنامه‌های عابدزاده و مه آبادی متاسفانه آیین نامه حقوق مسافر در این زمینه سکوت کرده و این موضوع یکی از نقاط ضعف این آیین نامه محسوب می‌شود، اما علی عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری در بخشنامه‌ای که در تاریخ ۱۹ اردیبهشت ماه سال ۹۶ به همه ایرلاین‌های ایرانی ابلاغ کرد، آن‌ها را مکلف کرد به منظور رعایت شعائر اسلامی، در زمانبدی پروازها، فرصت کافی برای ادای فریضه نماز توسط مسافران را لحاظ کنند. در این بخشنامه آمده است: «تمامی مسافران هواپیما‌های ایرانی از تمام مبادی و مقاصد و مسافران خطوط هوایی خارجی که از مبادی ایران و یا به مقاصد درون ایران پرواز می‌کنند، از حق اقامه نماز‌های یومیه در شرایط شایسته برخوردار بوده و این حق باید به رسمیت شناخته شده و مورد احترام قرار گیرد.» عابدزاده: ۱۵ دقیقه تأخیر از مبدأ در صورت انقضای زمان پرواز در مقصد در بخش دیگری از این بخشنامه خطاب به ایرلاین‌های ایرانی آمده است: در صورتی که وقت اقامه نماز، قبل از آغاز برنامه سوار کردن مسافران شروع شود و یا فرصت زمانی اقامه نماز و طول پرواز به گونه‌ای باشد که اقامه نماز در زمان پرواز امکان‌پذیر نباشد، سوار کردن مسافران حداقل ۱۵ دقیقه بعد از ورود به وقت نماز آغاز شود و یا برنامه پرواز به گونه‌ای تغییر یابد که امکان اقامه نماز پس از فرود و انجام تشریفات ورود به مقصد برای مسافران مهیا شود. بخشنامه‌ای بدون ضمانت اجرایی متاسفانه در حال حاضر در مورد اجرای این بخشنامه، نظارتی بر ایرلاین‌ها وجود ندارد. چرا که هراز گاهی بویژه در پرواز‌هایی که از مبدا تهران به شهر مشهد انجام می‌شود، برخی مسافران برای ادای فریضه نماز صبح، به مشکل برمی خورند و بدلیل بی توجهی کارکنان ایرلاین‌ها به درخواست مسافران، بعضا درگیری‌هایی بین مسافران و کارمندان ایرلاین‌ها ایجاد می‌شود. نکته قابل تامل آنکه، کارکنان ایرلاین‌ها در مقابل درخواست مسافران که خواهان اختصاص وقت برای ادای فریضه نماز هستند، عنوان می‌کنند: ما نمی‌توانیم حقوق سایر مسافران را نادیده بگیریم. این در حالی است که ادای فریضه نماز حق مسافران است و شرکت‌های هواپیمایی مکلف هستند در برنامه ریزی پروازهایشان، ساعت انجام پرواز را متناسب با اوقات شرعی هر ماه و هر فصل، به گونه‌ای تعیین کنند که مسافران برای ادای فریضه نماز با مشکل مواجه نشوند؛ نه اینکه توپ بی مسئولیتی خود را به زمین مسافران بیندازند. متاسفانه در بخشنامه سازمان هواپیمایی کشوری، هیچ الزام و ضمانت اجرایی دیده نشده و اگر ایرلاینی از اجرای این بخشنامه تخطی کند، با هیچ جریمه و تنبیهی مواجه نخواهد بود. مه آبادی: پرواز‌های صبحگاهی با نماز صبح تداخل نداشته باشد مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها نیز ۳۰ اردیبهشت سال ۹۶و در آستانه ماه مبارک رمضان ابلاغیه‌ای را در زمینه اقامه نماز به تمام فرودگاه‌های کشور صادر کرد. این ابلاغیه در آستانه ماه مبارک رمضان و پیروی اجرای توافق نامه ستاد اقامه نماز کشور با وزارت راه و شهرسازی و همچنین برنامه‌های ستاد اقامه نماز شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در ساخت و بهسازی نمازخانه‌ها و امکان اقامه نماز مسافران در فرودگاه‌ها صادر شد. وی در این ابلاغیه بر اجرای موارد زیر توسط مدیران کل و مدیران فرودگاه‌ها تأکید کرده است: ۱- نظارت بر ساعت پرواز‌های صبحگاهی به طوری که با اقامه نماز صبح تداخل نداشته باشد و ساعت پرواز‌های صبح موجب قضا شدن نماز صبح مسافران در مبدأ یا مقصد نشود. ۲- عدم تداخل جلسات اداری با نماز اول وقت. ۳- پخش اذان در اوقات شرعی در اماکن، سالن‌های اداری و ترمینال فرودگاه‌ها. ۴- تعمیر، بازسازی و تجهیز مناسب نمازخانه‌های فرودگاه‌ها. ۵- پخش قرائت ترتیل یک صفحه از قرآن با ترجمه بین نماز ظهر و عصر. یکی از اقدامات مناسب شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در یک سال اخیر و پس از صدور ابلاغیه مدیرعامل این شرکت، احداث نمازخانه‌های مجهز و با نظافت مناسب در همه فرودگاه‌های کشور هم در سالن‌های انتظار مسافران و هم در سالن‌های ترانزیت است که می‌تواند به اجرای بخشنامه عابدزاده مبنی بر الزام تأخیر ۱۵ دقیقه‌ای پرواز‌ها در صورت همزمانی با زمان ادای نماز به خصوص در زمان انجام تشریفات پیش از پرواز در سالن ترانزیت فرودگاه‌ها کمک کند. ۲۵ مسافر نمازخوان از پرواز زاهدان تهران جا ماندند یکی از موارد بی توجهی ایرلاین‌ها به زمان ادای فریضه نماز که سبب شد تا عابدزاده بخشنامه نماز را چند روز پس از آن صادر کند، اقدام خلبان پرواز زاهدان ـ. تهران در ۲۹ فروردین سال قبل بود که بدلیل بی توجهی ایرلاین به اوقات شرعی و فقدان زمان کافی برای ادای فریضه نماز، خلبان هم در تبعیت از زمانبندی پرواز و بی توجه به حقوق مسافران، ۲۵ مسافری که می‌خواستند نماز صبح را به جا بیاورند، در فرودگاه جا گذاشت. البته مدیرعامل تفتان ایر از شهروندان زاهدانی و مسافرانی که از این پرواز جا ماندند، عذرخواهی کرد و خلبان مذکور نیز ۱۵ روز از کار تعلیق شد. به گفته مدیرعامل این شرکت هواپیمایی، این واقع در روز ارتش رخ داد که همه پرواز‌ها در این روز مجبور بودند قبل از ساعت ۷:۳۰ صبح که به علت رژه نیرو‌های مسلح هر گونه پروازی در تهران ممنوع بود، به مهرآباد برسند و اگر این خلبان از زمان مقرر تأخیر می‌کرد، اجازه ورود به آسمان تهران را نداشت. نحوه مواجهه ایرلاین‌های خارجی با تقاضای نماز مسافران مسلمان بیشتر ایرلاین‌های متعلق به کشور‌های عربی و اسلامی که بیشترین حجم مسافر، پرواز و تعداد هواپیما را در در دنیا دارند، به دلیل آنکه ادای فریضه نماز از اهمیت بالایی برخوردار است، دستورالعمل ویژه نماز و روزه ـ. در ماه مبارک رمضان ـ. دارند که هر گونه تخطی از آن جریمه‌های سنگینی برای خلبان پرواز مذکور در پی خواهد داشت. شرکت هواپیمایی سعودی دستورالعملی دارد که در صورتی که زمان پرواز اعم از داخلی و خارجی کمتر از ۶ ساعت باشد، هواپیما‌های این شرکت ملزم هستند زمان پرواز را به گونه‌ای برنامه ریزی کنند که مسافران زمان کافی برای اقامه نماز داشته باشند؛ در پرواز‌های بالای ۶ ساعت نیز مکان ادای نماز در داخل هواپیما باید پیش بینی شود که در آن حداقل ۹ نفر بتوانند نماز بخوانند ضمن آنکه مکان نمازخواندن بانوان در داخل هواپیما باید از محل نماز خواندن آقایان جدا باشد. همچنین تعداد زیادی از ایرلاین‌های متعلق به کشور‌های غیر اسلامی نیز در صورتی که مسافری در داخل هواپیما بخواهد نماز بخواند، موظفند تا مکانی برای وی فراهم کنند. آخوندی: مسافران نمازشان را در هواپیما بخوانند رحمت الله مه آبادی مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در گفت: وگو با خبرنگار مهر درباره عدم رعایت بخشنامه نماز توسط ایرلاین‌های ایرانی گفت: این اتفاق در پرواز‌های داخلی به ندرت رخ می‌دهد و پس از آنکه بخشنامه‌هایی از سوی سازمان هواپیمایی و شرکت فرودگاه‌ها خطاب به ایرلاین‌ها و مدیران کل فرودگاه‌ها صادر شد، ایرلاین‌ها موضوع عدم انقضای زمان نماز در صورت انجام پرواز را رعایت می‌کنند. وی افزود: وزیر راه و شهرسازی نیز به این موضوع اهمیت داده و تاکنون چند بار گزارش‌هایی در این خصوص از مقامات ارشد صنعت هوانوردی مطالبه کرده است. آخوندی خواستار رعایت زمان نماز در پرواز‌ها شده است با این حال آخوندی در خصوص موارد استثنا گفته است مسافران این پرواز‌ها می‌توانند نماز را در هواپیما بخوانند. این در حالی است که بسیاری از هواپیما‌های فعال در خطوط هوایی ایران مکانی برای اقامه نماز ندارند و مسافران تحت هیچ شرایطی نمی‌توانند نماز خود را در طول پرواز ادا کنند.