روش صحیح کاشت درخت گلابی

سرویس سبک زندگی فردا؛ گلابی درختی است گلدار از خانواده گل سرخیان می‌باشد دارای حدود ۳۰ گونه است. گلابی معمولی یا اروپایی از گونه communis می‌باشد و کشیده بوده و دارای دانه‌های سنگین است. بلندی درخت ۲۰ تا ۳۰ متر است و بر روی تنه و شاخه‌های آن پوستی ضخیم با ترک‌های طولی کشیده شده است. برگ‌های آن نازک همراه با دمبرگ بلند هستند. گلبرگ‌ها به رنگ سفید تا صورتی روشن و میوه آن کروی کشیده است.

گیاهشناسی گلابی درختی است گلدار از خانواده گل سرخیان می‌باشد دارای حدود ۳۰ گونه است. گلابی معمولی یا اروپایی از گونه communis می‌باشد و کشیده بوده و دارای دانه‌های سنگین است.

بلندی درخت ۲۰ تا ۳۰ متر است و بر روی تنه و شاخه‌های آن پوستی ضخیم با ترک‌های طولی کشیده شده است. برگ‌های آن نازک همراه با دمبرگ بلند هستند. گلبرگ‌ها به رنگ سفید تا صورتی روشن و میوه آن کروی کشیده است. اکثر ارقام گلابی اروپایی شاخه‌هایی بدون خار دارند، اما بر روی شاخه برخی از نمونه‌های این گیاه خار‌های کوچکی مشاهده می‌شود. برگ‌ها ۱۲-۲ سانتیمتر طول دارند و حاشیه برگ‌ها می‌تواند صاف و یا دندانه‌دار باشد. ارقام گلابی درخت گلابی گونه‌ها و همچنین ارقام و انواع دو رگه مختلفی دارد که در اندازه درخت، شکل تاج، شکل و رنگ میوه و زمان رسیدن میوه تفاوت‌هایی با هم دارند. P.communis که با نام عمومی گلابی اروپایی شناخته می‌شود متداولترین گونه این گیاه در کشت و پرورش است. P. pyrifolia با نام گلابی آسیایی (چینی) شناخته می‌شود که میوه‌هایی تا حدودی گرد و شبیه سیب دارد و به همین دلیل گاهی با نام گلابی سیب شکل نیز معرفی می‌شود P.serotina با نام گلابی شرقی شناخته می‌شود. P.ussuriensis که بومی سیبریه است و با نام گلابی سیبریایی شناخته می‌شود که میوه‌هایی بدون مزه تولید می‌کند و بیشتر در مبحث پیوند زنی گلابی‌ها و به عنوان پایه کاربرد دارد. از ارقام مهم ایرانی می‌توان گلابی درگزی، گلابی اسپادانا، گلابی وحشی، گلابی نطنز، گلابی شاه میوه و گلابی بیروتی را نام برد. نیاز‌ها آبیاری: سال اول پس از کاشت می‌بایست آبیاری درخت جوان با نظم و ترتیب و به شکل عمیق انجام شود تا سیستم ریشه به خوبی گسترده و مستقر شود؛ بنابراین در طی فصل رشد هر هفته دو بار می‌توان نسبت به آبیاری این درختان اقدام کرد. آبیاری درختان بالغ را می‌توان با فواصل بیشتری انجام داد. آبیاری بیش از اندازه و ماندگاری رطوبت در خاک موجب زرد شدن برگ‌ها و ریزش آنان و پوسیدگی طوقه این گیاه خواهدشد از طرفی آبیاری نامناسب و کم گیاه نیز موجب خشکی نوک و حاشیه برگ‌ها، پژمردگی عمومی گیاه، ریزش غنچه‌ها و عدم شکل گیری میوه و یا ریزش میوه‌ها در مراحل اولیه رشد می‌شود. نور: نور عامل بسیار مهمی در رشد و گلدهی درختان گلابی است این درختان را باید جایی کاشت که به خوبی در تمام روز از نور مستقیم آفتاب بهره‌مند باشند. کمبود نور از جمله دلایل عدم شکل گیری جوانه گل و یا ریزش غنچه‌های گل در این درختان است. دما: درختان گلابی در تحمل سرمای زمستان به شکل متفاوتی عمل می‌کنند به نحوی که گونه‌های مختلف این درختان سرما را بین ۲۵- الی ۴۰- را می‌توانند تحمل کنند. جوانه‌های گلابی در حدود ۱۵۰۰-۶۰۰ ساعت دمای زیر ۷ درجه سانتیگراد نیاز دارند تا در بهار سال بعد بتوانند باز شوند و باردهی داشته باشند. به همین دلیل در مناطق گرمسیری و یا نیمه گرمسیری این گیاه قابل کشت نیست، زیرا به دلیل عدم وجود چنین سرمایی، نیاز سرمایی درختان گلابی برطرف نمی‌شود و آن‌ها قادر به تولید جوانه گل و میوه نخواهند بود. وجود تابستن‌های گرم و بدون باران در کمترل بیماری آتشک Fire blight که از بیماری‌های مهم گلابی است تاثیر مثبت دارد. خاک: درختان گلابی، خاکی با زهکش مناسب را نیاز دارند و خاک‌های سنگین و رسی که رطوبت را در خود نگه می‌دارد برای آنان مناسب نیست. با این وجود در مقایسه با سایر درختان میوه، درختان گلابی بیش از دیگران شرایط نامساعد زهکش خاک را تحمل می‌کنند. اما اگر انتظار عملکرد مناسب از این درختان را داریم بهتر است خاکی با زهکش مناسب در اختیار آن قرار دهیم. مثلا زمانی که قصد کاشت درخت گلابی را در باغ یا باغچه منزلتان دارید بهتر است که تا عمق حدود ۱ متر خاک باغچه را با حدود ۲۰-۱۰٪ شن (ذرات شن ۲-۱ میلیمتر باشد و ماسه بادی برای این کار مناسب نیست) مخلوط کنیم تا زهکش مناسب برای اکثر ریشه‌های فعالی این گیاه ایجاد می‌شود. همچنین اگر خاک بسیار شنی و سبک و سنگلاخ است از پایه‌های زالزالک می‌توان برای درختان گلابی استفاده کرد. فاصله مناسب کاشت بر روی پایه‌های معمولی گلابی که درختانی با تاج گسترده دارند حدود ۸-۷ متر است و برای درختان پاکوتاه (همانند آن‌هایی که بر روی پایه به قرار دارند) ۴-۳ متر می‌باشد. کود دهی: از کود NPK فسفر بالا ۱۰-۵۲-۱۰ در اول دوره کاشت به نسبت ۳ در هزار، از کود NPK کامل ۲۰-۲۰-۲۰ با نسبت ۳ درهزار و در مرحله آخر ۱هفته مانده به چیدن میوه از کود NPK پتاس بالا ۳۶-۱۲-۱۲ یا ۳۰-۵-۱۵ با نسبت ۳ درهزار استفاده کنید. گلابی روش کاشت گلابی معمولا از کاشت بذر (و البته کاشت قلمه) برای تولید پایه‌های بذری و استفاده از آنان در برنامه‌های پیوند زنی درختان گلابی استفاده می‌شود. برای حدود ۱۲ هفته می‌بایست بذر‌ها در میان خاک اره و یا پیت موس مرطوب در دمای ۴-۲ درجه قرار بگیرند تا نیاز سرمایی آنان برطرف شود. بذر‌ها را می‌توان در مخلوطی از خاک برگ+شن و در عمق حدود ۱٫۵ سانتیمتری کاشت و در مکانی روشن با دمای حدود ۲۰ درجه قرار داد و زمانی که به ارتفاع ۱۰ سانتیمتری رسیدند نسبت به جابه جایی گیاهان جوان و کاشت در گلدان بزرگتر اقدام کرد. روش پیوند روش متداول تکثیر این گیاه است. از شیوه‌های مختلفی در پیوند زنی می‌توان استفاده کرد که معمولی‌ترین آنان روش پیوند شکمی است که در اواخر تابستان اجرا می‌شود. روش دیگر پیوند زنی پیوند زبانه‌ای است که این روش بخصوص در گلابی‌های آسیایی کاربرد دارد و نتایج خوبی بدست می‌آید. در روش پیوند زنی پیوندک را از درختانی که خصوصیات مناسبی در کیفیت و کمیت میوه دهی دارند تهیه می‌کنند، اما پایه را می‌توان از بین درختان گلابی (که از طریق کاشت بذر و یا قلمه بدست آمده اند) درختان به (برای خاک‌هایی با زهکش خوب، این پایه موجب پاکوتاه شدن درخت می‌شود)، پایه زالزالک (برای خاک‌های شنی و سنگلاخی) انتخاب کرد. در بین گونه‌های مختلف درختان گلابی از گونه‌های متفاوتی با توجه به شرایط محیطی می‌توان به عنوان پایه استفادهع کرد مثلا پایه‌های بذری گلابی مناسب خاک‌هایی است که بافتی ریز دارند و از نظر زهکش شرایط چندان مناسبی ندارند. P.ussuriensis (گلابی سیبریایی) و P.communis (گلابی اروپایی) نسبت به سرما مقاومت‌تر از سایر پایه‌ها هستند بنابراین در مناطقی که احتمال سرمای شدید زسمتانی وجود دارد بیشتر استفاده می‌شوند. P.pyrifolia (گلابی شنی ژاپنی) و همچنین P.fauriei (گلابی نخودی کره ای) همانند پایه به موجب پاکوتاه شدن و کوتاهی قامت درخت پیوندی می‌شوند.

در مورد درخت به به این نکته توجه کنید که برخی ارقام گلابی همانند بارتلت و یا ویلیامز نسبت به پایه به ناسازگاری نشان می‌دهند و از بین می‌روند، اما روشی وجود دارد که جلوی این مشکل را می‌گیرند بدین صورت که هنگام پیوند زنی از یک میان پایه از نمونه‌های گلابی اولدهم Old home و یا هاردی Hardy این مشکل برطرف می‌شود یعنی ابتدا پایه به است بعد این میان پایه قرار میگیرد و روی این میان پایه پیوندک‌های گلابی‌های انواع بارتلت و یا ویلیامز قرار میگیرند. نوع پایه روی کیفیت و طعم گلابی‌ها نیز موثر است به عنوان مثال اگر از پایه به استفاده کنیم میوه کمی نرم میشود و شیرین تر. پیوند زدن تهیه پیوندک -آماده سازی پایه به شیوه ایجاد شکاف شبیه حرف T. - قرار دهی پیوندک درون شکاف پایه -بستن نواحی اطراف پیوند- رشد پیوندک هرس درخت گلابی فرض کنید که به تازگی و در اواخر زمستان اقدام به کاشتن نهال گلابی می‌کنید. برای اینکه در آینده این درخت از تاجی مناسب برخوردار باشد بهتر است که تنه اصلی درخت را از فاصله ۷۵-۶۰ سانتیمتری سطح خاک قطع کرد. تمامی شاخه‌هایی را که کمتر از ۴۵ سانتیمتر با سطح زمین فاصله دارد از روی تنه درخت قطع کنید و حدود ۶-۴ عدد شاخه که فواصل خوبی در اطراف تنه اصلی درخت دارند باقی بگذارید. در سال دوم شاخه‌های پایین را با زاویه ۴۵ درجه از تنه اصلی ببندید تا زاویه رشد و قرار گیری آن‌ها بیشتر شود، زیرا ساقه‌های گلابی عادات دارند به شکل مستقیم و رو به بالا رشد کنند اگر به حال خود رها شوند درخت تاجی بسته و متراکم پیدا می‌کند. در زمستان سال دوم شاخه‌های قوی را تا حدود نصف ارتفاع آن و شاخه‌های ضعیف را تا حدود دو سوم آن حذف کنید. در زمستان سال سوم بعد از ابتدا شاخه‌های اصلی و نسبتا اصلی درخت را بررسی می‌کنیم. باز هم طول شاخ‌های قوی را تا نصف و طول شاخه‌های ضعیفتر را به حدود یک سوم کاهش می‌دهیم. این نوع هرس در زمستان سال دوم و سوم (کاهش ارتفاع ساقه‌ها به نصف و یا یک سوم) نوعی هرس فرم دهی است که تاج درخت را به شکل بوته‌ای پرورش می‌دهیم. هرس سیخک‌ها میوه‌های گلابی در نوک سیخک‌ها شکل میگیرد و با نوعی هرس می‌توان شکل گیری سیخک را در درخت تحریک می‌کنیم. در سال اول کاشت و در زمستان سال اول شاخه‌های کوچک را طوری قطع کنید که حدود ۵-۴ جوانه روی آن‌ها باقی بماند. در زمستان سال دوم این شاخه‌های جانبی و کوتاه را بررسی کنید و مجدد از سر آن اولین جوانه گل را بر روی این شاخه‌های جانبی پیدا کنید و بقیه ساقه را بعد از اولین جوانه گل قطع کنید. جوانه‌های گل جوانه‌هایی هستند که قسمت بالای آنان گرد و گنبدی شکل است بر خلاف جوانه‌های برگ که نوکی نسبتا تیز دارند. سال سوم نیز همانند سال دوم عمل می‌کنیم و اگر این کار‌ها را در طی سه سال اولیه زندگی درخت به خوبی انجام دهیم سیخک بندی درخت در حال شکل گرفتن است. بعد از سال سوم و با وارد شدن به سال چهارم و با بالغ شدن درختان گلابی هرس سالانه سبکی برای آنان مورد نیاز است. ابتدا می‌بایست ساقه‌های شکسته، آسیب دیده، ضعیف و شاخه‌هایی که بر روی هم ساییدگی دارند را قطع کرد. همچنین اگر ساقه‌های به سمت مرکز درخت در حال رشد و پیشروی است باید آنرا قطع کرد. مرکز درخت بهتر است که باز و بدون تراکم بماند. سیخک‌های مسنی که چند سال است میوه دهی داشته اند را نیز می‌توان قطع کرد. هرس خاص دیگری برای درختان بالغ گلابی لازم نیست. بیماری و آفت: از آفات گلابی می‌توان به شته، شپشک‌های گیاهی و کنه‌های گیاهی نام برد. در بین بیماری‌ها، بیماری آتشک یکی از مهمترین بیماری‌های این گیاه است که توسط نوعی باکتری Erwinia amylovora ایجاد می‌شود. وجود تابستان‌های گرم با هوایی خشک در جلوگیری از شیوع این بیماری نقش دارند. نواحی آلوده که می‌توانند بر روی برگ‌ها شاخه‌ها و گل‌ها باشند چروکیده و سیاه رنگ می‌شوند در مورد ساقه‌ها ابتدا نوک ساقه آلوده می‌شود و آلودگی به سمت پایین پیش می‌رود و میوه نیز قهوه‌ای قرمز می‌شود. گاهی ترشح شیره کرم رنگی از نواحی بیمار مشاهده می‌شود. قسمت‌های بیمار را می‌توان به خصوص در زمان هرس یعنی در اواخر زمستان به همراه ۱۵ سانتیمتر از قسمت سالم ساقه جدا کرد و زمانی که مشغول انجام عمل برش هستید مرتبا قیچی خود را با الکل ضدعفونی کنید تا بیماری از ساقه‌ای به ساقه‌ای دیگر منتقل نشود. همچنین باکتری‌ها بر روی برگ‌های ریزش کرده و خار و خاشاک روی زمین زمستان گذرانی می‌کنند بنابراین تمیز کردن پای درخت می‌تواند به جلوگیری از شیوع این بیماری کمک کند. بیماری زوال گلابی یک نوع ناسازگاری بین پایه و پیوندک در گلابی‌های پیوندی است که عامل آن توسط یکی از آفات گلابی یعنی پسیل گلابی منتشر می‌شود به بیان دیگر یکی از آفات گلابی عامل شیوع یکی از بیماری‌های این گیاه است. تنها گونه از گلابی که به این بیماری مقاوم است گونه P.betulaefolia می‌باشد که این گونه گلابی به گلابی آنجو نیز معروف است. مابقی انواع گلابی‌ها کم و بیش به بیماری زوال گلابی حساسیت نشان داده اند. از دیگر بیماری‌ها می‌توان به لکه سیاه گلابی و سایر بیماری‌های لکه برگی قارچی اشاره کرد این بیماری‌های قارچی به طور کل موجب کاهش قدرت رویش درخت و محصول می‌شود. لکه‌های تیره رنگ علاوه بر برگ‌ها بر روی میوه‌ها نیز می‌توانند شکل بگیرند و موجب بروز شکاف بر روی میوه‌ها شوند. در این بیماری‌ها نیز تمیز نگهداشتن پای درخت از دیگرو استفاده از قارچکش‌هایی همانند تیوفانات متیل به همراه مانکوزب از همان ابتدای بهار و البته بعد از ریزش گلبرگ‌های گل‌ها توصیه شده است. بیماری‌های گلابی می‌توان به پوسیدگی ریشه ناشی از قارچ فیتوفترا، قارچ عسلی، پوسیدگی تلخ، گال توقه و کلروز ناشی از وجود آهک در خاک اشاره کرد.

منبع: کشتزار