برچسب ترک این بار روی فرش ایرانی!
وقتی صحبت از کالای ایرانی می‌شود، بعضی محصولات مثل فرش ایرانی نه احتیاج به معرفی دارند نه تبلیغ. پس خیلی تعجب برانگیز است اگر بشنوید فرش خارجی هم در بازار ما برای خودش برو بیایی دارد.
مجله مهر: «زیره به کرمان بردن» ضرب المثلی است که باید درباره وجود فرش خارجی در بازار فرش ایران از آن استفاده کرد. فرش ایرانی در کل دنیا به کیفیت و زیبایی معروف است و تنوع طرح و نقش و برند آن هم زیاد است. یکی از یادگاری‌ها و سوغاتی که توریست‌ها از ایران با خودشان می‌برند فرش دستباف و نفیس ایرانی است و دنیا هم فرش زیبا و اصیل را به اسم کشور ما می‌شناسد.
اما از حدود سه سال پیش ناگهان در بازار فرش، چیزی به اسم «فرش ترک» محصول کشور ترکیه پیدا و تبلیغ شد. فرش‌های ترک ظاهر زیبایی دارند. اغلب با رنگ‌های روشن بافته می‌شوند. تراکم بالا و قطر بسیار کمی دارند و همین باعث می‌شود فرش‌هایی سبک و چشم نواز به نظر بیایند. در طراحی این فرش‌ها خلاقیت زیادی به خرج داده شده و از انواع تصاویر کودکانه، تصاویرمربوط به قسمت‌های مختلف خانه و طراحی‌های خلاقانه در آن‌ها استفاده شده است.
همین ویژگی‌ها باعث شد از فرش ترک استقبال زیادی بشود. اما ظاهرا این روز‌ها در بازار فرش، فرش ترک روزگار دیگری را سپری می‌کند. روزگاری که در آن اسمش هنوز باقیست، اما رسمش کاملا عوض شده است.
روی فرش ایرانی برچسب ترک می‌زنیم!
فرش فروش‌ها از آن دست فروشنده‌ها و بازاری‌هایی هستند که روی جنس ایرانی شان تعصب دارند. وارد مغازه فرش فروشی می‌شوم از فروشنده جوان می‌خواهم فرش‌های ترک را نشانم بدهد. به قسمتی از مغازه می‌رویم و فروشنده همانطور که با بی میلی رگال فرش‌ها را ورق می‌زند می‌گوید: «این‌ها طرح ترک هستند» می‌پرسم طرح؟ یعنی وارداتی نیستند؟ می‌گوید «نه خانم! ما خودمان بهترین فرش‌ها را داریم. فرش ترک و چینی که کیفیت ندارند» وقتی از فروشنده می‌خواهم راجع به «فرش طرح ترک» توضیح بدهد تازه سرحال می‌آید و می‌گوید: «چند سال پیش فرش‌های ظریفی از کشور ترکیه وارد بازار شد و خریدار‌ها هم استقبال کردند. اما بعد از چندسال معلوم شد اصلا کیفیت ندارند. به مرور نخشان می‌خوابد و کدر و چرک مرده می‌شوند. برای همین واردات فرش از ترکیه خیلی کمتر شد. اما چون آن فرش‌ها بافت و طرح خاصی داشتند خودمان نمونه‌های آن را بافتیم. این‌ها در واقع بافت ایران، ولی با آن طرح‌های ترکیه‌ای هستند»
فروشنده جوان در حین اینکه این توضیحات را می‌دهد گوشه یکی از فرش‌های طرح ترک را بلند می‌کند و می‌گوید: «البته این برچسب ترک را هم می‌زنیم! بالاخره بعضی مشتری‌ها اصرار دارند فرش ترک بخرند!»
دلار بالا رفت، فرش خارجی نیاوردیم
خیلی از فروشندگان فرش انصاف را در نظر می‌گیرند و سعی می‌کنند برتری فرش ایرانی به هر نوع فرش خارجی را برای فروشنده توضیح بدهند حتی اگر نمونه خارجی آن را داشته باشند. مغازه بعدی که وارد آن می‌شوم فروشنده مسنی دارد. وقتی از او تقاضای فرش ترک می‌کنم از قسمت‌های عقب رگال‌های فرش ۴ تخته را نشانم می‌دهد و می‌گوید: «سه سال پیش یک کانتینر فرش ترک آوردم. آن موقع تازه فروش این فرش‌ها در بازار ایران مد شده بود. از آن کانتینر فقط همین ۴ تخته مانده که فقط ۴ و ۶ متری هستند، اما نمونه‌های ایرانی با همین طرح‌ها زیاد دارم.» فروشنده درحالی که رگال دیگر را ورق می‌زند، ادامه می‌دهد: «زمانی فرش شانل ترکیه در بازار خیلی معروف بود، این‌ها همان فرش‌های شانل هستند، اما با بافت کارخانه‌های ایرانی» می‌پرسم چرا در این سه سال دیگر فرش ترک نیاورید؟ می‌گوید: «با بالارفتن قیمت دلار دیگر واردات فرش به صرفه نبود. در این یکی دو ماه اخیر هم که اصلا کار عقلانی نبود. البته بی کیفیت بودن این فرش‌ها هم بی تاثیر نبود. وقتی خودمان فرش خوب داریم اصلا وارد کردن فرش خارجی کار درستی نیست، اما زمانی بازار از ما این تقاضا را داشت»
هنر بومی ایران فدای نمایندگی‌های خارجی شده است
البته همه فروشنده فرش هم صادقانه به ایرانی بودن فرشهایشان اعتراف نمی‌کنند و برای مشتری خواهان فرش خارجی با تکیه بر همان برچسب‌هایی که رویشان کلماتی به انگلیسی و ترکی نوشته شده، فرش‌های بافت ایران را خارجی را معرفی می‌کنند.
اما در کنار این‌ها سایت‌های اینترنتی هستند که به محض جستجوی کلمه فرش ترک، جز اولین پیشنهاد‌های گوگل نمایش داده می‌شوند. تفاوت این فروشگاه‌های مجازی با واقعی این است که بعضی از آن‌ها واقعا فرش‌های وارداتی می‌فروشند.
این فروشگاه‌ها اغلب چندین نمایندگی در تهران و یکی دو نمایندگی هم در شهر‌های بزرگ دارند. به فروشگاه مرکزی یکی از نمایندگی‌ها زنگ می‌زنم و از اصل بودن فرش‌ها سوال می‌پرسم. صدای پشت تلفن تاکید می‌کند که همه فرش‌ها وارداتی از کشور ترکیه و طرح‌های به روز این کشور هستند! یکی دیگر از نمایندگی‌ها هم به جمله ثابت پایین سایت فروش اشاره می‌کند و می‌گوید همان طور که آنجا گفته ایم همه شعبات نامبرده فقط نمایندگی فروش محصولات ترکیه هستند.
نکته جالب درباره این نمایندگی‌ها قیمت محصولاتشان است. با اینکه همه فروشنده‌ها به مرغوبیت فرش ایرانی نسبت به خارجی معترفند، اما در فروشگاه‌های مجازی قیمت این فرش‌های خارجی نسبت به ایرانی بسیار گرانتر و گاهی تا دو برابر قیمت است. البته این فروئشگاه‌های مجازی اغلب قیمت محصولاتشان را در سایت اعلام نمی‌کنند و در صورت تماس شما را به بازدید حضوری از نمایندگی هایشان دعوت می‌کنند.
بازار جهانی فرش را به غریبه‌ها واگذار کرده ایم
ایران از صادرات فرش درآمد کسب می‌کند و فرش‌های چینی و ترکیه‌ای قطعا به این قسمت از اقتصاد کشورمان هم ضربه می‌زنند. همانطور که قبلا هم برخی فعالان عرصه فرش هشدار داده بودند که مثلا در شهر اصفهان ۷۰ درصد بازار فرش دستباف اصفهان در رکود است و فرش ماشینی ترکیه جای آن‌ها را گرفته است.
یکی از فروشندگان فرش دستباف که در حجره اش فرش‌های قدیمی و اصیل ایرانی پیدا می‌شود در این باره به مهر می‌گوید: «کشور‌هایی بودند که در گذشته از ایران فرش دستباف خریداری می‌کردند، اما این روز‌ها ترجیح می‌دهند فرش ماشینی ترکیه‌ای بخرند، چون طرح‌های ما در ۱۰۰ سال گذشته مانده، اما ترک‌ها تنوع طرح و نقش و رنگ‌های به روز دارند و این بیشتر به ذائقه بازار جهانی می‌خورد. از طرف دیگر تبلیغاتی هم برای فرش ایرانی در خارج از کشور نداریم و خیلی راحت بازار جهانی با این سود گسترده را به غریبه‌ها که هیچ چیز درباره فرش اصیل و نفیس نمی‌دانند واگذار کرده ایم.»
***
در سال حمایت از کالای ایرانی لازم است تا به صورت عملی از بعضی کالا‌ها حمایت کنیم تا نام آن‌ها شناخته‌تر شود. اما در کنار این به نظر می‌رسد باید از نام بعضی کالا‌های داخلی هم حراست کنیم. کالایی بومی مثل فرش این روز‌ها مجبور است برای پسند مشتری بافت ایرانی را به اسم چینی جابزند. از طرف دیگر بازار جهانی که هر روز یک ذائقه و پسند دارد به دست کالای خارجی افتاده و گوی سبقت را از فرش بومی ایرانی ربوده است.