برترین دانشگاه‌های ایران در رتبه بندی‌های جهانی کدامند؟

خبرگزاری فارس: در سال‌های اخیر و همزمان با تلاش‌های گسترده بسیاری از کشور‌ها برای بهبود وضع رتبه بندی دانشگاه‌های خود در نظام‌های رتبه بندی جهانی، دانشگاه‌های ایرانی نیز در این زمینه گام‌هایی را برداشته اند. یکی از نظام‌های مهم رتبه بندی، نظام رتبه بندی تایمز است. در این نظام رتبه بندی و در سال ۲۰۱۸ دانشگاه‌های شریف، امیرکبیر، علم و صنعت ایران، اصفهان، خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، تبریز و دانشگاه تهران (شعبه بین المللی کیش) حضور دارند که در رده ۶۰۱ تا ۸۰۱ قرار گرفته اند. درهمین نظام رتبه بندی دانشگاه‌های شهید بهشتی و شیراز هم در رتبه بندی ۸۰۱ به بعد قرار می‌گیرند. در این نظام رتبه بندی و در سال ۲۰۱۷ دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، تبریز، گیلان، اصفهان، الزهرا و بیرجند برای اولین بار در فهرست جهانی تایمز قرار گرفتند که در این بین دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل با اولین حضور خود در رتبه‌بندی تایمز، به عنوان برترین دانشگاه کشور معرفی شد. دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل در رتبه بندی سال ۲۰۱۷ با کسب رتبه در بازه ۳۵۰-۳۰۱، در جایگاه دوم دانشگاه‌های برتر کشور اسلامی قرار گرفت. این دانشگاه با عملکردی بی‌نظیر در شاخص استنادات که با وزن ۳۰ درصد مهمترین شاخص و معیار رتبه‌بندی تایمز به حساب می‌آید، نمره ۹۹.۱ را کسب کرد. دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل ضمن کسب رتبه نخست آسیا در شاخص تاثیر استنادی، توانست به همراه دانشگاه آکسفورد رتبه ۱۴ جهان را نیز کسب کند. در این نظام رتبه بندی، دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر، علم و صنعت ایران، صنعتی اصفهان، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، صنعتی شریف، تبریز، تهران و علوم پزشکی تهران همگی با کسب رتبه در بازه ۸۰۰-۶۰۱ بعد از دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل در رده دوم دانشگاه‌های برتر کشور قرار گرفتند. دانشگاه‌های مشهد، گیلان، اصفهان، شهید بهشتی، شیراز، دانشگاه‌های الزهرا، بیرجند، یزد و زنجان نیز از دیگر دانشگاه‌های کشور در رتبه‌بندی تایمز بوده‌اند. در سال ۲۰۱۷ تعداد ۱۸ موسسه ایرانی در رتبه بندی جهانی تایمز جزو برترین موسسات علمی قرار گرفتند، که این تعداد در سال ۲۰۱۶، ۱۳ موسسه ایرانی بوده است. گفتنی است پایگاه رتبه‌بندی تایمز یکی از نظام‌های معتبر بین‌المللی است که از سال ۲۰۰۴ مراکز آموزش عالی را در سراسر جهان مورد ارزیابی و رتبه‌بندی قرار داده است. این رتبه‌بندی از ۱۳ شاخص در قالب ۵ معیار کلی آموزش با وزن ۳۰ درصد، پژوهش با وزن ۳۰ درصد، استنادات با وزن ۳۰ درصد، وجهه بین‌المللی با وزن ۷.۵ درصد و ارتباط با صنعت با وزن ۲.۵ درصد بهره گرفته است. یکی دیگر از نظام‌های رتبه بندی معتبر که دانشگاه‌های ایرانی در آن حضور دارند نظام رتبه بندی کیو اس است. در رتبه بندی که در ۵ حیطه علوم طبیعی؛ مهندسی و فناوری؛ علوم زیستی و پزشکی؛ علوم اجتماعی و هنر و علوم انسانی صورت پذیرفته است، دانشگاه‌های ایران در ۲ حیطه مهندسی- فناوری و علوم زیستی-پزشکی دارای رتبه در بین دانشگاه‌های برتر دنیا شده اند. در این نظام رتبه بندی دانشگاه شریف در حیطه مهندسی و فناوری در رتبه ۴۵۱-۵۰۰ و دانشگاه علوم پزشکی تهران در حیطه پزشکی و علوم زیستی در رتبه ۴۰۱-۴۵۰ است. رتبه بندی کیو اس در رتبه بندی حوزه‌های موضوعی سال ۲۰۱۸ کیو اس، کشور ایران عملکرد خوبی از خود نشان داده است به نحوی که در سال ۲۰۱۶، دانشگاه علوم پزشکی تهران تنها دانشگاه از ایران بود که در حوزه موضوعی پزشکی با رتبه ۳۰۰-۲۵۱ قرار گرفت. اما حضور دانشگاه‌های ایران در سال ۲۰۱۷ از یک حوزه به ۸ حوزه موضوعی معماری و محیط انسان ساز؛ مهندسی عمران و سازه؛ مهندسی برق و الکترونیک؛ مهندسی مکانیک؛ کشاورزی و جنگلداری؛ پزشکی؛ داروسازی و شیمی ارتقا یافت و حال در سال ۲۰۱۸، حضور دانشگاه‌های برتر کشور در رتبه بندی موضوعی به ۹ حوزه موضوعی ارتقا یافت. ایران در سال ۲۰۱۸ برای اولین بار در دو حوزه علم مواد و جغرافیا دارای نماینده در بین دانشگاه‌های برتر دنیا است. دانشگاه تهران که در ۷ حوزه موضوعی کیو اس از ۹ حوزه موجود حضور داشته است، توانسته با رتبه ۱۵۱-۲۰۰ در حوزه جغرافیا و با رتبه ۲۵۱-۳۰۰ در حوزه علم مواد برای اولین بار حضور یابد. دانشگاه‌های شریف، علوم پزشکی تهران، شیراز و مشهد و تبریز رتبه‌های ۳۵۱-۴۰۰، ۳۰۱-۳۵۰، ۴۰۱-۴۵۰، ۲۵۱-۳۰۰ و ۴۵۱-۵۰۰ را به خود اختصاص داده اند. معیار‌های نظام رتبه بندی کیو اس عبارتند از: ۱. تحقیق و پژوهش: شاخص‌هایی که در اینجا در نظر گرفته شده اند شامل ارزشیابی‌های کیفیت پژوهش و تحقیق در میان اساتید دانشگاه، بهره وری (یعنی تعداد مقالات منتشر شده)، نقل قول‌ها و استناد‌ها (یعنی نحوه تشخیص و ارجاع به مقالات مذکور توسط دیگر اساتید) و جوایز (مثلا، جوایز نوبل یا مدال‌های فیلد (Fields Medals)) می‌باشند. ۲. تدریس: نقش اصلی و مهم یک دانشگاه، ماهیت و نوع بهترین اذهان فرداست که الهام بخش نسل بعدی پژوهشگران بالقوه دانشگاهی است. شاخص‌های معمولی در ارزشیابی‌های کیفیت تدریس عبارتند از: مقایسه بازخورد دانشجو از طریق نظرسنجی ملی دانشجویی، نرخ بیشتر مطالعه و نسبت اعضای هیئت علمی دانشجویی. ۳. اشتغال پذیری: اشتغال پذیری فارغ التحصیلان چیزی بیش از قدرت علمی بوده و بر آمادگی جهت کار متمرکز است - توانایی انجام کار موثر در گروهی چندفرهنگی، ارائه مقاله، مدیریت افراد و پروژه‌ها است. شاخص‌های مشترک در این حوزه شامل نظرسنجی از کارفرمایان، نرخ‌های اشتغال فارغ التحصیلان و پشتیبانی از خدمات فرصت‌های شغلی است. ۴. بین المللی سازی: در اینجا، شاخص‌های موثر می‌تواند شامل نسبت دانشجویان و پرسنل بین المللی، تعداد دانشجویان مبادله شده ورودی و خروجی، تعداد ملیت‌های دانشجویان، تعداد و قدرت همکاری‌های بین المللی با دیگر دانشگاه‌ها و وجود امکانات مذهبی. ۵. امکانات: زیرساخت دانشگاه شاخصی است که دانشجویان را قادر می‌سازد تا دریابند که چه انتظاری از تجارب دانشگاهی خود داشته باشند. شاخص‌هایی نظیر ورزش، فناوری اطلاعات، کتابخانه و امکانات پزشکی و نیز جوامع دانشجویی در چارچوب این معیار مد نظر قرار می‌گیرند. ۶. آموزش آنلاین (برخط) /آموزش از راه دور: این دسته بندی شاخص‌های گوناگونی نظیر فناوری و خدمات دانشجویی، سابقه عملکرد، مشارکت و تعامل دانشجویی، تعهد به آنلاین بودن و شهرت دانشگاه را مد نظر قرار می‌دهد. ۷. مسئولیت اجتماعی: مشارکت و تعامل به ارزیابی این موضوع می‌پردازد که یک دانشگاه تا چه میزان تعهدات خود به جامعه را با سرمایه گذاری در جامعه محلی و نیز کار‌های خیریه و امدادرسانی در هنگام وقوع سوانح جدی می‌انگارد. همچنین به تجزیه و تحلیل توسعه منطقه‌ای سرمایه انسانی و آگاهی زیست محیطی می‌پردازد. ۸. نوآوری: نوآوری، بازده فعالیت‌های دانشگاه‌ها و یافته‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، بطور فزاینده‌ای برای دانشگاه‌ها اهمیت یافته است. ۹. هنر و فرهنگ: شاخص‌های موثر عبارتند از: تعداد کنسرت‌ها و نمایشگاه‌های سازمان یافته توسط موسسات، تعداد اعتبارات و جوایز و سرمایه گذاری‌های فرهنگی. ۱۰. شمول و فراگیری: این حوزه به دسترسی دانشجویان به دانشگاه ها، به ویژه به بورسیه‌های تحصیلی، دسترسی معلولین، توازن جنسیت و کمک به اقشار کم درآمد توجه دارد. ۱۱. معیار‌های تخصصی: این معیار‌ها به منظور توسعه و گسترش اعتبار در زمان لازم و مقتضی طراحی شده است. این دسته بندی به رتبه بندی‌های اعتبار و رشته‌های دانشگاهی توجه دارد. *رتبه بندی وبومتریکس نظام رتبه بندی وبومتریکس یکی دیگر از نظام‌های رتبه بندی بین المللی دانشگاهی است. این رتبه‌بندی از سال ۲۰۰۴ بیش از ۲۴.۰۰۰ دانشگاه دنیا را بر اساس اطلاعات مبتنی بر وب آن‌ها تحلیل کرده‌است که بر طبق آن و بر اساس فهرست به روزشده سال ۲۰۱۸ دانشگاه تهران در سطح جهان در رتبه ۴۵۵ بوده و دانشگاه علوم پزشکی تهران هم رتبه ۵۶۶ را کسب کرده است. دانشگاه بعدی در این فهرست دانشگاه شریف با رتبه ۵۸۲ است. رتبه بعدی در این میان متعلق به دانشگاه امیرکبیر با رتبه ۸۴۳ است. در این فهرست دانشگاه‌های تربیت مدرس و صنعتی اصفهان رتبه‌های ۸۵۵ و ۸۹۵ را دارند. دانشگاه‌های علم و صنعت ایران و فردوسی هم رتبه‌های ۹۲۲ و ۹۶۳ را کسب کرده اند. چهار شاخص نظام رتبه بندی وبومتریکس عبارتند از: تعداد لینک‌های ورودی یا برگشتی (backlink) شناسایی شده توسط موتور‌های جستجوگر Majestic SEO و ahrefs (دامنه‌های روی یک شبکه با subnet مشترک منظور نمیشوند)، تعداد صفحات ایندکس شده از وب‌سایت، توسط موتور جستجوگر Google (شامل همه ساب دامین ها)، مجموع ارجاعات مقالات ۹ استاد برتر دانشگاه بر اساس پروفایل Google Scholar و تعداد مقالات دانشگاه که بیشترین ارجاع را داشته‌اند در بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ بر اساس Scimago. رتبه بندی یو اس نیوز از جمله نظام‌های رتبه بندی جهانی می‌توان به نظام رتبه بندی یو اس نیوز هم اشاره کرد که در آن دانشگاه تهران رتبه اول کشور و رتبه ۴۶۲ جهانی را در اختیار دارد. در این فهرست دانشگاه‌های آزاد (۴۹۷)، شریف (۵۱۹)، صنعتی اصفهان (۵۹۰)، امیرکبیر (۶۶۱)، علوم پزشکی تهران (۷۵۶)، علم و صنعت ایران (۷۹۵)، تربیت مدرس (۸۰۶)، فردوسی (۸۶۸) و تبریز (۸۸۰)، اصفهان (۱۰۹۷)، علوم پزشکی شهید بهشتی (۱۱۴۹)، علوم پزشکی شیراز (۱۲۲۴) و نوشیروانی بابل رتبه‌های بعدی را به خود اختصاص داده اند. رتبه بندی یو. اس. نیوز یکی از رتبه بندی‌های معتبر و پرمخاطب در سطح دنیاست که از سال ۲۰۱۵ میلادی اقدام به رتبه بندی دانشگاه‌ها در سطح جهانی کرده است. یو. اس. نیوز در فهرست نتایج سال ۲۰۱۸ تعداد دانشگاه‌های مورد ارزیابی خود را از یک هزار دانشگاه در سال ۲۰۱۷ به یک هزار و ۲۵۰ دانشگاه افزایش داده است. بخشی از اطلاعات مورد نیاز رتبه بندی یو. اس. نیوز از طریق نظرسنجی و بخشی دیگر نیز از پایگاه استنادی وب. آو. ساینس تهیه می‌شود. ۱۳ شاخص به شرح جدول زیر عملکرد کمی و کیفی دانشگاه‌ها را در رتبه بندی یو. اس. نیوز بررسی می‌کند که عبارتند از: اعتبار جهانی پژوهش، تعداد مقالات پر استناد (۱۰ درصد برتر)، اعتبار منطقه‌ای پژوهش. درصد مقالات پر استناد (۱۰ درصد برتر)، انتشارات، همکاری‌های بین المللی، تاثیر استناد نرمال شده، درصد مقالات بین المللی، کتاب‌ها و تعداد مقالات ۱% برتر، کنفرانس، درصد مقالات ۱% برتر و مجموع استناد.