آیا گوش دادن به صدای موسیقی زن حرام است؟

باشگاه خبرنگاران: هر چند وقت یکبار موضوع "خوانندگی زنان" مطرح می‌شود و واکنش‌های متفاوتی را در پی دارد، اما قطعا نظر مراجع تقلید اصلی‌ترین پاسخ در این زمینه برای ما خواهد بود که در این گزارش در کنار بیان فلسفه تحریم غنا و آثار زیان بار آن گردآوری شده اند. برای غنا دو رقم معنی ذکر می‌شود «معنی عام» و «معنی خاص»، معنی خاص همان است که گفتیم یعنی آهنگ‌های تحریک کننده شهوات و متناسب مجالس فسق و فجور. ولی معنی عام هرگونه صوت زیبا است، و لذا آن‌ها که غنا را به معنی عام تفسیر کرده اند برای آن دو قسم قائل شده اند «غنای حلال» و «غنای حرام» منظور از غنای حرام همان است که در بالا گفته شد و منظور از غنای حلال صدای زیبا و خوشی است که مفسده انگیز نباشد، و متناسب با مجالس فسق و فجور نگردد؛ بنابراین در اصل تحریم غنا تقریباً اختلافی نیست، اختلاف در نحوه تفسیر آن است. فلسفه تحریم غنا دقت در مفهوم «غنا» با شرائطی که در شرح موضوع آن گفتیم، فلسفه تحریم آن را به خوبی روشن می‌سازد. در این مقوله با یک بررسی کوتاه به مفاسد زیر برخورد می‌کنیم: الف) تشویق به فساد اخلاق تجربه نشان داده است که بسیاری افراد تحت تأثیر آهنگ‌های غناء، راه تقوی و پرهیزکاری را رها کرده، و به شهوات و فساد روی می‌آورند. مجلس غنا معمولًا مرکز انواع مفاسد است و آنچه به این مفاسد دامن می‌زند همان غناء است. در بعضی از گزارشهائی که در جرائد خارجی آمده می‌خوانیم که در مجلسی که گروهی از دختران و پسران بودند، و آهنگ خاصی از غناء در آنجا اجرا شد آنچنان هیجانی به دختران و پسران دست داد که به یکدیگر حمله ور شدند و فجایع زیادی بار آوردند که قلم از ذکر آن شرم دارد. امروز مواد مخدر تنها جنبه تجارتی ندارد، بلکه یک ابزار مهم سیاسی، یعنی سیاست‌های استعماری است، ایجاد مراکز فحشاء، کلوپ‌های قمار و همچنین سرگرمی‌های ناسالم دیگر، و از جمله توسعه غنا و موسیقی، یکی از مهمترین ابزاری است که آن‌ها برای تخدیر افکار مردم بر آن اصرار دارند، و به همین دلیل قسمت عمده وقت رادیو‌های جهان را موسیقی تشکیل می‌دهد و از برنامه‌های عمده وسائل ارتباط جمعی همین موضوع است و اگر می‌بینیم در روایات اسلامی کراراً آمده است که غنا روح نفاق را در قلب پرورش می‌دهد اشاره به همین حقیقت است، روح نفاق همان روح آلودگی به فساد و کناره گیری از تقوا و پرهیزکاری است؛ و نیز اگر در روایات آمده است که فرشتگان در خانه‌ای که غنا در آن است وارد نمی‌شوند به خاطر همین آلودگی به فساد است، چرا که فرشتگان پاکند و طالب پاکیند، و از این محیط‌های آلوده بیزارند. ب) غافل شدن از یاد خدا تعبیر به «لهو» که در تفسیر «غنا» در بعضی از روایات اسلامی آمده است، اشاره به همین حقیقت است که غناء انسان را آنچنان مست شهوات می‌کند که از یاد خدا غافل می‌سازد. در حدیثی از علی (ع) می‌خوانیم: «و هر چیزی که انسان را از یاد خدا غافل کند (و در شهوات فرو ببرد) آن در حکم قمار است» ج) آثار زیان بار بر اعصاب غنا و موسیقی در حقیقت، یکی از عوامل مهم تخدیر اعصاب است، و به تعبیر دیگر مواد مخدر گاهی از طریق دهان و نوشیدن وارد بدن می‌شوند، (مانند شراب) و گاه از طریق بوئیدن و حس شامه (مانند هروئین) و گاه از طریق تزریق (مانند مرفین) و گاه از طریق حس سامعه است. (مانند غنا) به همین دلیل گاهی غنا و آهنگ‌های مخصوصی، چنان افراد را در نشئه فرو می‌برد، که حالتی شبیه به مستی به آن‌ها دست می‌دهد، البته گاه به این مرحله نمی‌رسد، اما در عین حال تخدیر خفیف ایجاد می‌کند و به همین دلیل بسیاری از مفاسد مواد مخدر در غنا وجود دارد، خواه تخدیر آن خفیف باشد یا شدید. در بعضی از کتبی که در زمینه آثار زیانبار موسیقی بر اعصاب آدمی نوشته شده است حالات جمعی از موسیقی دانان و خوانندگان معروف آمده است که به هنگام اجرای برنامه گرفتار سکته و مرگ ناگهانی شده، و در همان مجلس جان خود را از دست داده اند. به طور کلی آثار زیانبخش غنا و موسیقی بر اعصاب تا سرحدّ تولید جنون، و بر قلب و فشار خون، و تحریکات نامطلوب دیگر به حدی است که نیاز به بحث زیادی ندارد. در ادامه سوالات در این رابطه و نظر مراجع تقلید نسبت به آن را میخوانیم:

تک خوانی خانم‌ها در مقابل آقایان حکم تک خوانی بانوان اعم از صوت قرآن و سرود در معرض نامحرم چیست؟ امام خمینی (ره): حکم، دائر مدار وجود مفسده و عدم آن است. (اگر موجب گناه وحرام شود جایز نیست) استفتائات، ج. ۳، ص. ۲۷۳، س. ۵۹ آیت الله بهجت (ره): اگر موجب تهییج شهوت باشد جایز نیست و، چون نوعاً (غالبا) در معرضیت آن است، اجتناب شود. استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء (قم) آیت الله تبریزی: قرآن خواندن زن و نیز خواندن سرود- در صورتیکه غنا نبوده و مشتمل بر موسیقی لهوی هم نباشد- فی نفسه مانعی ندارد لکن اگر موجب جلب نظر نامحرم و موجب تحریک شهوت باشد جایز نیست. والله العالم استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء (قم) آیت الله خامنه‌ای: اگر موجب ریبه و فساد است و جلب توجه نامحرم می‌کند جایز نیست. خواندن زن در مجامع مختلط زن و مرد چه حکمی دارد؟ الف) قرآن خواندن ب) مرثیه خواندن ج) آواز غیرمطرب اگرچه صدای زن نامحرم نیست و خوانندگی زن فی نفسه منع شرعی ندارد، ولی هر گاه نفس خواندن با وضع خاص خواننده یا مضمون اشعاری که خوانده می‌شود به گونه‌ای باشد که موجب برانگیختن شهوت است، استماع صوت زن برای غیرشوهر او حرام است. استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهرا آیت الله سیستانی: اگر خوف ابتلا به حرام نباشد جایز است، ولی جایز نیست صدای خود را به نحوی زیبا و نازک کند که معمولاً موجب تحریک شهوت باشد. استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء (قم) آیت الله صافی گلپایگانی: مستلزم فساد است و جائز نیست. والله العالم استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء (قم) آیت الله فاضل لنکرانی (ره): در شرایط فعلی که معمولاً مفسده دارد جایز نیست و اگر بصورت غنا باشد حرام است. سوال: خواندن زن در مجامع مختلط زن و مرد چه حکمی دارد؟ الف) قرآن خواندن ب) مرثیه خواندن ج) آواز غیرمطرب اگر با آواز بخواند یا بصورت غنا بخواند حرام است و اگر بصورت همدلی حرف بزند کراهت دارد. استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء (قم) آیت الله گلپایگانی (ره): بانوان و دختران نزد نامحرم قرآن را با صدا نخوانند. مجمع المسایل، ج. ۲، ص. ۲۳۱، با استفاده از س. ۶۵۲ آیت الله مکارم شیرازی: جایز نیست. استفائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء (قم) آیت الله نوری همدانی: اگر موجب فساد باشد اشکال دارد. هزار و یک مسأله فقهی، ج. ۲، ص. ۱۶۴، س. ۵۴۵ حکم آوازخوانی زنان بدون استفاده از آلات لهو آوازه خوانی زنان در مجالس مولودی، جشن و شادی، عقد و عروسی، چه حکمی دارد؟ الف) به صورت تک خوانی و جمع خوانی ب) خواندن متن برخی ترانه‌ها بدون موسیقی امام خمینی (ره): الف. و ب) آوازه خوانی اگر به نحو غنایی (طرب انگیز) باشد، اشکال دارد مگر غنای در عروسی‌ها که استثناء شده است و این بعید نیست و احتیاط واجب آن است که به هنگام شب زفاف (عروسی) و مجلسی که قبل از آن تدارک شده اکتفا شود، نه هر مجلسی بلکه احتیاط این است که مطلقاً و به طور کلی اجتناب شود. تحریرالوسیله، ج. ۱، ص. ۴۹۷، با استفاده از م. ۱۳ آیت الله اراکی (ره): احوط (احتیاط بیشتر) ترک است. استفتائات، ص. ۲۵۶، س. ۱۳ آیت الله بهجت (ره): الف. و ب) اگر به حد غناء باشد حرام است مگر غناء مغنیّات (زنان خواننده) در عروسی‌ها اشکال ندارد به شرط آن که به کلام باطل تعلّق نگیرد. استفتائات، ج. ۴، ص. ۵۳۰، با استفاده از س. ۶۳۵۱ وسیله النجاه، ج. ۱، ص. ۴۱۶، م. ۱۶ (۱۴۴۹) آیت الله تبریزی (ره): الف) آوازه خوانی مناسب با مجالس خوشگذرانی که در مضمون باطل باشد حرام است و بنابر احتیاط واجب باید از مطلق خواندنی که با ترجیع صوت (چهچهه) و کیفیت لهوی است- هر چند در مضمون باطل نباشد- اجتناب نمود. البته غناء در خصوص عروسی در صورتی که مشتمل بر موسیقی لهوی نباشد استثناء شده است. خواندن بعضی اشعار بدون موسیقی (متن بعضی ترانه ها) در مجالس عقد و عروسی چه حکمی دارد؟ اگر مشتمل بر کذب و افتراء و امثال آن نباشد مانعی ندارد. والله العالم. استفتائات جدید، ج. ۲، ص. ۲۰۸، با استفاده از س. ۹۴۴ (قسمت ب) و ص. ۲۱۲، با استفاده از س. ۹۱۶ و ص. ۲۱۶، س. ۹۸۴ استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات آیت الله خامنه ای: الف. و ب) اگر به نحو غنائی باشد حرام است مگر خوانندگی در مجلس زفاف عروس اشکال ندارد، ولی نوازندگی مطرب لهوی در هر صورت حرام است. اجوبه الاستفتائات، ص. ۲۷۰ و ۲۷۱، با استفاده از س. ۱۱۴۳ و ۱۱۴۹ استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات آیت الله خویی (ره): الف. و ب) اگر به نحو غنای لهو و باطن باشد حرام است. ولی غنا زنان در مجالس عروسی اشکال ندارد به شرط این که محرّم دیگری مانند زدن طبل، سخنان باطل، داخل مردان بر زنان و شنیدن صدای آنان به نحوی که موجب تهییج شهوت شود، همراه آن نباشد، در غیر این صورت غنا در عروسی‌ها هم حرام است. منهاج الصالحین، ج. ۳، ص. ۷، با استفاده از م. ۱۷ آیت الله فاضل لنکرانی (ره):

حکم تک خوانی و جمع خوانی در مجالس عروسی چیست؟ بسم الله الرحمن الرحیم. سلام علیکم. در صورتی که مقارن چیز حرامی نشود مثل موسیقی لهوی و اختلاط زن و مرد، اشکال ندارد بلی در مردان باید غنا هم نشود. خواندن بعضی اشعار بدون موسیقی (متن بعضی ترانه ها) در مجالس عقد و عروسی چه حکمی دارد؟ ج- خواندن اشعار سبک و بی مغز و مهیّج مناسب نیست. ب) سوال: با توجه به سوال ۹۷۶ جامع المسائل، ج. ۱، مبنی بر اینکه خواندن شعر در مجالس عروسی اگر غنا نباشد و ... مانعی ندارد و سوال ۹۹۷ تنها غنا و آواز در مجالس عروسی زنانه مستثنی است و در بقیه موارد حرام است. لطفاً بفرمایید: چگونه می‌توان بین این دو مساله را جمع نمود؟ باسمه تعالی. غنا مطلقاً حرام است مگر در شب عروسی که توسط زن در مجلس زنانه خوانده شود. البته مشروط بر اینکه همراه حرام دیگری مثل موسیقی مطرب یا در حضور مردان نباشد. استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات آیت الله نوری همدانی: الف. و ب) در صورتی که غناء باشد یا موجب فساد یا انحراف گردد اشکال دارد، ولی غناء در عروسی جایز است به شرط اینکه با محرّمات توأم نباشد. هزار و یک مسأله فقهی، ج. ۲، ص. ۱۶۳، با استفاده از ص. ۵۴۲ و ج. ۱، ص. ۱۲۵، س. ۴۴۲