تصاویر: مقبره رضا شاه، از تدفین تا تخریب

سرویس عکس و فیلم فردا: در پاییز ۱۳۰۴ شمسی، رضاخان به حکومت قاجارها پایان داد و چندماه بعد در چهارمین روز از اردیبهشت ۱۳۰۵ شمسی، رسماً در تهران تاجگذاری کرد. او در شهریور ۱۳۲۰ و پس از تجاوز متفقین به خاک ایران در جنگ جهانی دوم، با پیشنهاد بریتانیا از سلطنت کناره‌گیری کرد و مجبور به ترک ایران شد.

رضاشاه از طریق بندرعباس با کشتی از ایران خارج شد. ابتدا او را به سمت هند بردند. بعد به جزیره بد آب و هوای موریس در جنوب غربی اقیانوس هند منتقل شد. چندماهی را به سختی در آنجا سر کرد و پیگیر انتقال به کانادا بود، اما انگلیسی‌ها با انتقالش به ژوهانسبورگ (پایتخت آفریقای جنوبی) موافقت کردند. او روز چهارم مرداد ۱۳۲۳ شمسی و در حالی که در آرزوی رفتن به قاهره بود، مرد. با مرگ رضاشاه، بحث پیرامون انتقال جنازه و دفن آن آغاز شد. در دربار تهران سه نظریه مطرح بود: ۱ـ انتقال سریع جنازه به تهران و تدفین در کارخانه ساخته نشده ذوب‌آهن کرج ۲ـ تدفین در تالار بزرگ قصر مرمر و تبدیل آن به آرامگاه رضاشاه ۳ـ انتقال به مشهد مقدس و تدفین در جوار آستان قدس رضوی. دلیل عملی‌نشدن این تصمیمات به روشنی مشخص نیست اما تصور می‌شود نظر نامساعد دو دولت انگلستان و شوروی که در این زمان هنوز کشور را در اشغال داشتند، از یک سو و هراس از خشم و تنفر ستمدیدگان ایران از سوی دیگر موجب لغو این تصمیم‌ها شد. سرانجام تصمیم گرفته شد جنازه مومیایی شده و به صورت موقت به مصر منتقل شود. جالب اینکه از روز فوت رضاشاه تا زمان انتقال جنازه او به مصر، سه ماه طول کشید تا اینکه در ۲۳ شهریور دولت مصر موافقت خود را با این امر اطلاع داد. ۶ سالی از این اتفاق گذشت تا اینکه رجبعلی منصور مجدداً به نخست‌وزیری رسید. کاهش نفوذ انگلیس و افزایش آمریکا، بازگشت آیت‌الله کاشانی از تبعید و آغاز به کار نخستین دوره مجلس سنا از جمله عواملی بودند که شرایط را برای بازگشت جنازه رضاخان به کشور مهیا کرد. بدین ترتیب در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۲۹ جنازه رضاشاه به تهران بازگشت و با تشریفات رسمی به حرم حضرت عبدالعظیم(ع) برده شد و در جوار آن دفن شد. به همین دلیل، خیابان سنگفرش منتهی به این آرامگاه به «خیابان آرامگاه» مشهور شد. اما جنازه شاه مستبد باز هم روی آرامش به خود ندید و مقبره‌اش سه دهه بعد یعنی در اردیبهشت ۱۳۵۹ توسط شیخ صادق خلخالی و مردم انقلابی تخریب شد. پس از تخریب آرامگاه ، جنازه مومیایی شده‌ای در آن یافت نشد. برخی احتمال می‌دهند محمدرضا در دی‌ماه ۵۷ و هنگام خروج از ایران جنازه پدرش را مخفیانه با خود برده. فرح پهلوی این موضوع را رد کرده است. در هر صورت، اکنون قبری برای رضاشاه وجود ندارد.

سه نظریه درباره محل دفن رضا شاه را در مطلب « جنازه رضا شاه در ایران است یا آمریکا؟ » بخوانید.

منبع: فارس