روش‌های فوری تشخيص اعتياد

سلامت: روش‌هاي مختلفي براي تشخيص اعتياد وجود دارد اما روش‌هاي فوري تشخيص اعتياد را چقدر مي‌شناسيد؟ اين روش‌‌ها که درصد پاييني از خطا هم در آنها گزارش شده است، امسال براي اولين بار در جاده‌هاي کشورمان در ايام نوروز مورد استفاده قرار گرفت و 50 هزار کيت تست فوري اعتياد در جاده‌ها تست شد. دکتر آذرخش مکري، رييس مرکز تحقيقات اعتياد، عملکرد پليس راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي را در اين خصوص اقدامي مثبت ارزيابي مي‌کند و از آن به عنوان راهکاري مهم در زمينه تشخيص فوري اعتياد در رانندگان و پيشگيري از حوادث جاده‌اي ياد مي‌کند. براي آگاهي بيشتر از اين موضوع، گفتگوي ما را با اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران در همين رابطه بخوانيد... آقاي دکتر! کيت‌هاي تشخيص فوري اعتياد چگونه عمل مي‌کنند؟ اين کيت‌ها بسته‌هايي هستند که سريع، مصرف يک ماده مخدر را مي‌سنجند، به طوري که اگر فردي يکي از موادمخدر اصلي مانند ترياک، هرويين، شيره يا کراک را مصرف کرده باشد تا 72 ساعت تست مورفين او مثبت خواهد بود. البته دقت داشته باشيد که موادمخدر، دسته‌بندي خاص خود را دارند و حشيش در تست خود، شيشه و محرک‌ها در تست خود و مواد افيوني در کيت‌هاي مخصوص خود نتايج درستي را نشان مي‌دهد و تشخيص هر يک از مواد مخدر نياز به يک کيت‌ خاص دارد و اين کيت‌ها قدرت تشخيص همه نوع مواد مخدر و مشروبات الکلي را ندارند. کيت‌هاي متداول، مصرف کدام ماده مخدر را تشخيص مي‌دهند؟ معمولا اين کيت‌ها، کيت‌هاي تست مورفين هستند و مصرف حشيش و شيشه را تشخيص نمي‌دهند. اين تست‌ها بسيار سريع جواب مي‌دهند و به محض اينکه يک قطره ادرار فرد مورد نظر روي آن گذاشته شود حداکثر در عرض 20 ثانيه جواب، روشن مي‌شود. البته اين کيت‌ها 100 درصد دقت و حساسيت ندارند و معمولا توليدکنندگان آنها ميزان عملکرد موفق اين کيت‌هاي تشخيص فوري اعتياد را 5/99 درصد مي‌دانند. به اين معني که از هر هزار نفر 5 تا 6 مورد، تشخيص مثبت يا منفي نادرست مي‌دهد. روش‌هاي فوري تشخيص اعتياد در چه شرايطي مورد استفاده قرار مي‌گيرند؟ در بسياري از مواقع مسوولان نياز دارند مصرف مواد مخدر در فردي را تشخيص دهند. مثلا فردي که در حين رانندگي غيرطبيعي به نظر مي‌رسد و توسط پليس دستگير مي‌شود، بايد مورد آزمايش اعتياد قرار بگيرد چرا که رانندگي با مصرف مواد مخدر يا مشروب جرم تلقي مي‌شود و با فرد خاطي بايد برخورد شود اما براي تشخيص اين اعتياد بايد از کيت‌هاي تشخيص فوري استفاده کرد. البته نمي‌توان براي انجام کارهاي قانوني مثل ازدواج يا محکوميت‌هاي قضايي و کيفري به اين روش اطمينان و اکتفا کرد زيرا همان‌طور که گفتم هميشه يک ضريب خطاي اندک بايد براي اين کيت‌ها در نظر گرفت و اين تست‌ها بايد توسط آزمايش‌هاي دقيق‌تري به نام کروماتوگرافي تاييد شود. نکته قابل توجه اين کيت‌ها اين است که تکنولوژي خاصي براي خواندن آنها نيست و ظرف چند ثانيه نتيجه را مشخص مي‌کنند. ^^ عملکرد کيت‌هاي بزاقي که براي اولين بار در نوروز امسال و در جاده‌ها مورد استفاده قرار گرفت، چگونه است؟ کيت‌هاي بزاقي هم شبيه همين کيت‌هاي ادراري عمل مي‌کنند و جزو تست‌هاي سريع محسوب مي‌شوند. اين کيت‌ها را در دهان مي‌گذارند و از روي واکنش‌ بزاقي فرد، مصرف مواد را تشخيص مي‌دهند اما زمان تشخيص آنها کوتاه‌تر است و حدود 24 تا 48 ساعت وجود مواد در بدن فرد را نشان مي‌دهد و در صورتي که جواب کيت‌ مورفين، مثبت باشد به اين معني است که وي يکي از ترکيبات هرويين، شيره، ترياک يا کراک را مصرف کرده است. استفاده از اين کيت‌ها نيز در جاده‌هاي اکثر نقاط دنيا مرسوم است و اگر پليس به راننده‌اي مشکوک شود، مي‌تواند از اين تست استفاده کند و اگر مثبت بود و فرد خاطي از اين موضوع شکايت کرد، وي را به نزديک‌ترين پاسگاه مي‌برند و از او آزمايش ادرار مي‌گيرند تا نتيجه قطعي مشخص شود. حدود دو سال پيش بود که تست کيت ادرار گروهي از مصرف‌کنندگان مواد مخدر منفي مي‌شد و بررسي‌ها نشان داد که اين افراد قبل از آزمايش از قرص ضدبارداري استفاده مي‌کردند. آيا در اين کيت‌هاي بزاقي وقوع چنين موضوعي امکان‌پذير است؟ در اين روش، استفاده از ترکيبات تداخل کننده کمتر مطرح است اما کيفيت کيت‌هاي ادراري هم به تدريج بهتر شده است و در حال حاضر دقت بيشتر و ضريب خطاي کمتري دارند. به اين نکته توجه داشته باشيد که اين کيت‌هاي سريع، اعتياد را تشخيص نمي‌دهند بلکه به شما مي‌گويند فرد موردنظر مواد مصرف کرده است يا نه؛ چرا که از نظر نيروي انتظامي به ويژه راهنمايي و رانندگي، مصرف مواد مهم‌تر از اعتياد است. اعتياد يک پديده رواني است و اينکه فرد لحظه‌اي که پشت فرمان نشسته است، مواد مصرف کرده باشد بيشتر مدنظر پليس است زيرا طبق قانون رانندگي در حالي که ترکيبات مخدر در بدن فرد وجود داشته باشد، جرم است و از اعتياد به عنوان يک پديده پزشکي و رواني ياد مي‌کنند که مسووليت مواجه شدن و برخورد با آن برعهده مسوولان مربوطه است. آيا روش‌هاي ديگري هم براي تشخيص فوري اعتياد وجود دارد؟ در کشورهاي ديگر با وجود اينکه مصرف مشروبات الکلي شايع است اما رانندگي تحت تاثير الکل، جرم است و با آن برخورد مي‌شود و براي تشخيص سريع مصرف الکل از وسيله‌اي که شبيه بادکنک است، استفاده مي‌کنند؛ يعني نفس فرد را در اين دستگاه مورد آزمايش قرار مي‌دهند و وجود الکل را در بازدم وي بررسي مي‌کنند. در عين حال، روش واکنش مردمک نيز براي تشخيص فوري اعتياد وجود دارد. روش‌ کار به اين ترتيب است که دستگاه موردنظر به داخل مردمک نور مي‌تاباند و از روي واکنش و انقباضات آن معلوم مي‌شود که فرد تحت تاثير مواد مخدر بوده است يا خير اما چون اين روش چندان حساس و دقيق نيست، کمتر مورد استفاده قرار مي‌گيرد