یکبار دیالیز در بخش دولتی و خصوصی چقدر آب می‌خورد؟

خبرگزاری ایسنا: کارشناس دیالیز اداره بیماری‌های خاص وزارت بهداشت با اشاره به وجود بیش از ۳۱ هزار بیمار دیالیزی در کشور، در عین حال برون‌سپاری مراکز دیالیز از بیمارستان‌ها و خصوصی‌سازی این مراکز را دو اقدام کلان وزارت بهداشت در رابطه با این بیماری طی چهار سال آینده عنوان کرد. دکتر فرازمند با بیان اینکه بیماران دچار نارسایی کلیوی در مراحل پیشرفته، برای ادامه حیات‌شان نیازمند یک روش جایگزین درمان هستند، گفت: در این زمینه سه روش مشخص وجود دارد که شامل پیوند کلیه، دیالیز خونی به صورت دوره‌ای و منظم و دیالیز صفاقی (در دیالیز صفاقی محلولی در داخل حفره شکمی تزریق می‌شود و سموم بدن در این محلول جذب و بعد از مدتی این محلول از حفره شکمی خارج می‌شود) است و خوشبختانه در کشورمان هر سه روش در دسترس بیماران قرار دارد.

دیالیز در ایران ۴۰ ساله شد /وجود ۳۰ هزار بیمار دیالیزی خونی در کشور وی با بیان اینکه دیالیز خونی در کشور ما قدمتی بالای ۴۰ سال و دیالیز صفاقی قدمتی ۲۰ ساله دارد، افزود: طبق آمار سال ۹۶ حدود ۳۰ هزار بیمار دیالیز خونی در کشور وجود دارد که این بیماران در ۵۵۳ بخش دیالیز خدمات دیالیز خونی را دریافت می‌کنند. باید توجه کرد که ۷۲ درصد مراکز دیالیز خونی در کشور در فضای دانشگاهی و بیمارستان‌های دانشگاهی قرار دارند، ۲۰ درصدشان در بخش خصوصی و هشت درصد آن‌ها هم خیریه هستند. این خدمت، خدمتی مستمر است و تعطیل‌بردار نیست. از طرفی بیمار باید علاوه بر دریافت خدمت با استفاده از یکسری دارو‌ها و مکمل‌ها سعی کند که شرایط طبیعی بدن را تا حد امکان حفظ کند.

یکبار دیالیز در بخش دولتی و خصوصی چقدر آب می‌خورد؟ فرازمند با بیان اینکه در عین حال در حوزه دیالیز صفاقی نیز ۱۶۰۰ بیمار داریم که در ۷۰ بخش خدمات‌شان را دریافت می‌کنند، ادامه داد: خوشبختانه ارائه خدمات دیالیز مزمن در کشور در همه بخش‌ها به صورت ۱۰۰ درصد رایگان انجام می‌شود. بر اساس تعرفه‌های تعیین شده انجام دیالیز خونی در بخش دولتی ۱۵k و در بخش خصوصی ۲۳K است و ۶۵ هزار تومان هم بابت ملزومات مورد نیاز به این خدمت تعلق می‌گیرد؛ بنابراین دیالیز خونی حدود ۲۰۰ هزار تومان در بخش دولتی و ۲۷۰ هزار تومان در بخش خصوصی هزینه دارد، اما بیمار بابت این خدمت پولی پرداخت نمی‌کند و کل پول هزینه دیالیز مزمن با پوشش بیمه‌ای ۱۰۰ درصدی و به صورت رایگان است. کارشناس دیالیز اداره بیماری‌های خاص وزارت بهداشت درباره سهم کم دیالیز صفاقی در برابر دیالیز خونی، گفت: بسیاری از پزشکان ما عمدتا با دیالیز خونی کار کردند و توسعه این نوع از دیالیز در دانشگاه‌های علوم پزشکی بیشتر بوده است. در عین حال با اینکه دیالیز صفاقی در منزل انجام می‌شود، اما از آنجایی که بیمار خودش باید مسوولیت درمانش را برعهده بگیرد، خیلی آسان نیست و گاهی می‌بینیم که بیمار وقت می‌گذارد و هفته‌ای سه نوبت به بخش دیالیز مراجعه می‌کند، اما خودش دیالیز صفاقی را در منزل انجام نمی‌دهد. البته معتقدیم این نسبت نباید اینقدر کم باشد و باید سهم دیالیز صفاقی از کل بیماران دیالیزی‌مان بیشتر شود که این موضوع مستلزم آموزش، فراهم کردن برخی روش‌های نوین دیالیز صفاقی و... است. به عنوان مثال در حال‌حاضر روش جدیدی در دیالیز صفاقی وجود دارد که ماشین دیالیز در منزل از شب تا صبح کنار بیمار گذاشته می‌شود و کار محلول را انجام می‌دهد؛ بنابراین بیمار صبح که بیدار می‌شود، دیگر نیازی به انجام دیالیز مجدد در طول روز ندارد. باید توجه کرد که برخی کشور‌ها ۸۰ درصد دیالیزشان را به صورت صفاقی انجام می‌دهند.

در دیالیز نگاه بیمارستانی نداشته باشیم فرازمند با بیان اینکه شاید سهولت دیالیز خونی باعث شده که دیالیز صفاقی رشدی که باید را در کشورمان نداشته باشد، افزود: در دنیا عمدتا بیماران دیالیز را به صورت صفاقی انجام می‌دهند و اصلا دیالیز را اقدامی بیمارستانی نمی‌دانند. ما هم باید در این زمینه فرهنگسازی کنیم و در حوزه دیالیز نگاه بیمارستانی نداشته باشیم. اصلا دلیل ندارد که دیالیز در فضای بیمارستان انجام شود. ما از این بابت که بیمار دیالیزی مشکل کلیه دارد، وارد یک محیط عفونی مانند بیمارستان شود، نگرانیم. متاسفانه این موضوع از گذشته در کشور ما شکل گرفته و هنوز هم به این صورت باقی مانده است.

برنامه کلان وزارت بهداشت برای ساماندهی دیالیز وی تاکید کرد: در حال حاضر مهم‌ترین برنامه ما این است که به تدریج مراکز دیالیز را از بیمارستان‌ها خارج کنیم و به افراد دیالیز صفاقی را آموزش دهیم. در این صورت دیالیز به صورت ایمن‌تر انجام می‌شود. باید بدانیم که این کار اجرایی است، اما به آموزش، اطلاع‌رسانی و فرهنگسازی در دو گروه بیماران و پزشکان نیازمندیم. پزشکان متخصص و متخصصین نفرولوژیست هم باید در این موضوع همراهی داشته باشند. کارشناس دیالیز اداره بیماری‌های خاص وزارت بهداشت با بیان اینکه وزارت بهداشت برنامه کلانی برای خروج بخش‌های دیالیز از بیمارستان‌ها دارد، ادامه داد: بر این اساس در نظر داریم که بخش‌های دیالیز را در خارج از محیط بیمارستانی توسعه دهیم. در طی اجرای طرح تحول سلامت نیز کمتر فضای بیمارستانی را به دیالیز اختصاص داده و اعلام کردیم هرقسمتی که این امکان را دارد، بخش‌های دیالیز را به بیرون از بیمارستان منتقل کند.

بخش خصوصی پای کار آید فرازمند با اشاره به لزوم افزایش مشارکت بخش خصوصی در حوزه دیالیز، اظهار کرد: بنابراین برنامه کلان ما در این حوزه در سطح کشور این است که با مشارکت بیمارستان‌ها خدمت و دسترسی را برای مردم بهبود بخشیم. بر این اساس دستورالعملی را تنظیم و امکاناتی را فراهم کردیم تا دانشگاه‌های علوم پزشکی در منطقه خودشان بخش خصوصی را پای کار آوردند تا بیماران در محیطی مناسب و با دستگاه‌های نو و جدید این خدمت را در خارج از بیمارستان و در نزدیکی محل زندگی‌شان دریافت کنند. دسترسی بیماران به خدمت دیالیز برای ما بسیار مهم است و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده مشخص کرده‌ایم که در هر منطقه چند تخت دیالیز نیاز داریم. هدف‌مان هم این است که میزان دسترسی مردم به این خدمت بیشتر شود.

نگاهی به وضعیت دیالیز در مناطق محروم وی درباره نحوه استقرار خدمت دیالیز در مناطق محروم و صعب‌العبور نیز گفت: هدف‌مان این است که خدمت را به مناطق مختلف ببریم. حال وقتی بخواهیم خدمت دیالیز را در منطقه‌ای محروم ارائه کنیم، باید ماشین دیالیز تهیه و آن را به منطقه مورد نظر منتقل کنیم. این درحالیست که اعتبارات دولتی محدود است. البته اولویت وزارت بهداشت این است که در صورت امکان تعداد محدودی دستگاه خریداری و برای مناطق محروم ارسال کند. در حال حاضر ۵۵۳ بخش دیالیز در مناطق مختلف کشور از جمله مناطق محروم و دور افتاده وجود دارد. زیرا بیمار نمی‌تواند هفته‌ای سه‌بار فاصله زیادی را برای دریافت خدمت طی کند. به عنوان مثال در حال حاضر در نیک‌شهر سیستان و بلوچستان یا بندر گناوه باید مرکز دیالیز داشته باشیم و نمی‌توانیم بگوییم که بیمار تا مرکز استان برود؛ بنابراین دیالیز مهم‌ترین خدمت فوق‌تخصصی است که باید در بیمارستان‌های درمانی و دورافتاده هم با یک فاصله منطقی از بیمار ارائه شود که این اقدام را انجام می‌دهیم. وی با بیان اینکه توسعه این خدمت توسط بخش خصوصی می‌تواند قطعا دسترسی را بهبود بخشد، گفت: تجارب خوبی هم در زمینه اقدام بخش خصوصی در ارائه خدمات دیالیز در کشور وجود دارد. به عنوان مثال ما در مشهد ۲۷ مرکز دیالیز داریم که ۲۰ مرکز در بخش خصوصی، پنج مرکز دانشگاهی و دو مرکز هم برای ارگان‌هایی، چون ارتش و ... هستند. بر این اساس هیچوقت زائرانی که نیاز به دیالیز دارند، مشکلی در این زمینه پیدا نمی‌کنند؛ بنابراین برنامه مهم ما در حوزه دیالیز استفاده از توان بخش خصوصی و خیریه است.

آنچه دیالیزی‌ها باید بدانند وی با اشاره به لزوم ارائه آموزش به ارائه‌کنندگان خدمت دیالیز و بیماران دیالیزی، افزود: در بحث آموزش هم روی گروه ارائه‌دهنده خدمت اقداماتی انجام شده است و چندین دوره برای پرستاران دیالیز و نفرولوژیست‌های کشور برگزار شده تا با دیالیز صفاقی آشنا شوند و آن را به عنوان یک انتخاب به بیماران معرفی کنند. در بحث آموزش به بیماران نیز اقداماتی انجام شده، اما گسترده و فراگیر نبوده و ادامه این آموزش‌ها بسیار ضروری است. فرازمند ادامه داد: باید توجه کرد که فرد دارای بیماری مزمن با بیماری‌اش زندگی می‌کند. در نتیجه باید روش زندگی کردن با بیماری‌اش را بداند. یعنی از شیوه آموزش تغذیه گرفته تا مصرف دارو‌های مرتبط با بیماری، نحوه مصرف سایر دارو‌ها و... باید جزو برنامه‌های آموزشی این بیماران باشد. از طرفی از آنجایی که بار اصلی مراقبت از بیماران برعهده پرستاران است، آن‌ها گروه هدف مهم ما هستند. پرستار عادی نمی‌تواند در دیالیز کار کند و نیازمند دوره آموزشی است، ما این دوره را تعریف و مصوب کردیم و اکنون دوره پرستاری دیالیز جزو دوره‌های مصوب وزارت بهداشت است و پرستار حداقل سه ماه باید این دوره را ببیند. همچنین دوره‌هایی را هم برای پزشکان متخصص داخلی تعریف کردیم تا اگر در مرکزی نفرولوژیست نبود، پزشک داخلی بتواند خدمت دیالیز را ارائه دهد.

دستگاه‌های دیالیز فرسوده و منابعی که محدودند وی در ادامه درباره مشکل فرسوده بودن دستگاه‌های دیالیز که در برخی مراکز دیالیز دیده می‌شود، گفت: دستگاه دیالیز مانند هر تجهیزات دیگر بیمارستانی عمر مفیدی دارد و بعد از مدتی دچار فرسودگی می‌شوند. خوب است که این دستگاه‌ها به درستی نگهداری و سرویس شوند. عمر دستگاه دیالیز را در کشور‌های مختلف، متفاوت و بین ۲۰ تا ۴۰ هزار ساعت اعلام می‌کنند. به عنوان مثال در کشور ما دستگاهی ۳۰ هزار ساعته جزو دستگاه‌های مستعمل محسوب می‌شود. البته این قاعده، قاعده ریاضی نیست،، اما باید توجه کرد که تکنولوژی‌ها جدید شده و دستگاه‌های جدیدتر کیفیت درمان بهتری را برای بیماران ایجاد می‌کنند. طبیعی است که اکنون در دیالیز نوسازی دستگاه‌ها جزو اولویت‌های وزارت بهداشت است. حال از آنجایی که برنامه ما واگذاری یا برون‌رفت بخش‌های دیالیز از محیط بیمارستانی است، طبیعی است که دستگاه‌های جدید دیالیز در بخش خصوصی راه‌اندازی می‌شود و به تدریج دستگاه‌های فرسوده ما از رده خارج می‌شوند.

چشم‌انداز ۴ ساله دیالیز وی همچنین اظهار کرد: در یک چشم‌انداز چهار ساله تا سال ۱۴۰۰، نیت‌مان این است که ظرفیت استفاده از خدمات دیالیز در محیط دانشگاهی و دولتی به ۲۵ درصد برسانیم و حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد ظرفیت دانشگاهی به بخش خصوصی منتقل شود. این کار مزایای زیادی دارد. به عنوان مثال بیمار دیالیزی در بیرون از بیمارستان احساس بیمار بودن نمی‌کند، بحث عفونت‌ها به حداقل می‌رسد و بخش خصوصی روی این خدمت متمرکز است. بر همین اساس آیین‌نامه تاسیس مراکز دیالیز در خارج از بیمارستان را در قالب اعتباربخشی تدوین و ابلاغ کردیم و هدف این است که ۲۰ هزار بیمار دیالیزی در مراکز خارج از بیمارستان‌ها خدمت دریافت کنند.