مدت زمان زندانی بودن باب‌الحوائج چقدر بود؟

خبرگزاری فارس: شهادت امام موسی کاظم (ع) در ۲۵ رجب سال ۱۸۳ در زندانی واقع در بغداد صورت گرفته است، حضرت موسی بن جعفر (ع) نزدیک ۶ سال از عمر مبارکشان را در زندان سپری کردند، بیشتر زندگیشان مصادف با عصر عباسیان بوده است که با چندتن از خلفای عباسیان همزمان بوده است، آن حضرت (ع) هنگام شهادت ۵۵ سال از عمر شریفشان می‌گذشت، به مناسبت شهادت اباالرضا (ع) با حجت‌الاسلام یدالله حاجی‌زاده کارشناس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات گفت‌وگو کردیم، وی با تأکید بر اینکه مدت زندانی بودن امام کاظم (ع) بیشتر از ۵ یا ۶ سال نبوده است، گفت: بیشتر مدت زندانی شدن آن حضرت در دوره هارون الرشید عباسی صورت گرفته است. آن حضرت (ع) حدود ۹ سال با منصور عباسی همزمان بود و منصور به ظاهر متعرض آن حضرت نشد. حاجی‌زاده ابراز داشت: در دوره مهدی عباسی آن حضرت مدت کوتاهی در زندان به سر برد. مهدی عباسی در آغاز خلافت متعرض امام هفتم نمی‌شد، ولی فعالیت‌های آن حضرت را کنترل می‌کرد، او که در اثر محبوبیت عمیق پیشوای هفتم در جامعه اسلامی، حکومت خود را در خطر می‌دید، دستور بازداشت امام را صادر کرد. وی ادامه داد: پیشوای هفتم مدت کوتاهی در زندان بغداد بود، ولی طولی نکشید که مهدی روی پاره‌ای از ملاحظات سیاسی امام را آزاد ساخت، در دوره هادی عباسی هم آن حضرت آزاد بود، هر چند حکومت او بیش از یک سال طول نکشید. این کارشناس دینی خاطرنشان کرد: در سال ۱۷۹ هجری هارون برای استحکام خلافت خود به منظور دستگیر کردن امام موسی (ع) اراده حج کرد، هارون، فضل بن ربیع را فرستاد و آن حضرت را در اثنای نماز گرفتند و کشیدند و سپس حضرت را به بصره بردند و زندانی کردند، با توجه به اینکه شهادت آن حضرت در سال ۱۸۳ هجری اتفاق افتاده است، بنابراین مدت حبس آن حضرت در دوره هارون بیش از چهار سال نبوده است. وی ادامه داد: در کتاب منتخب التواریخ از کتاب رجال کبیر چند روایت نقل می‌کند که آن‌ها صراحت دارند در اینکه حضرت موسی بن جعفر (ع) مدت چهار سال در زندان بوده است، بنابراین حضرت موسی بن جعفر (ع) در دوران خلفای عباسی مدت چهار یا پنج سال در زندان به سر برده‌اند و بقیه این مدت را در شهر مدینه در کنار خانواده خویش بوده‌اند. حاجی زاده درباره نقش امام کاظم در گسترش تشیع ابراز داشت: هنگامی که جهان اسلام با از دست دادن امام صادق (ع) سوگوار شد، امام کاظم (ع) پس از پدر ارجمندش اداره امور آن دانشگاه بزرگ را که دانش در آنجا اوج گرفته و تا سرزمین‌های دور را روشن ساخته بود، بر عهده گرفت. از همان نخستین روز پس از وفات پدرش، رهبر و زمامدار آن هیأت بزرگ علمی و نهضت فکری عصر خود شد. وی گفت: دانشمندان از هر سو به آن حضرت روی آورده و اندیشمندان در اطرافش حلقه زدند و از ایشان جدا نمی‌شدند و نمی‌خواستند جدا شوند. این اجتماع و توجه آن‌ها به امام کاظم (ع) تا آنجا بود که هرگاه سخنی می‌گفت و یا درباره مساله‌ای فتوایی می‌داد اقدام به ثبت و ضبط آن می‌کردند. این کارشناس دینی تصریح کرد: دانشمندان، انواع علوم مختلف را از قبیل: حکمت، تفسیر قرآن مجید، کلام و فقه اسلامی با تمام ابوابش و... از آن بزرگوار نقل کرده اند، همان طوری که آداب اجتماعی، نصایح ارزنده و روایاتی در ترغیب بر مهارت و تخصص در علوم مختلف از آن حضرت ذکر کرده اند. وی افزود: این سلسله از دانشمندن و راویانی که تعدادشان به چهار هزار تن می‌رسید، همگی از حیث وثاقت و عدالت، یکسان نبودند، در میان آنان تعداد زیادی از منافقان و دروغگویان بودند که هیچ باکی از دروغ گفتن و جعل کردن نداشتند و طوری بودند که حدیث و اخبار از زبان پیامبر (ص) و اولاد بزرگوارش جعل می‌کردند تا در مقابل، از حکومت وقت پول بگیرند. حکومتی که با اسلام در ستیز بود و باعث فساد عقاید مسلمان‌ها می‌گشت. گروه دیگری از افراد مجهول الحال وجود داشتند که نه مورد اطمینان بودند و نه کسی از آنان بد می‌گفت و دسته دیگر، افراد ضعیف الفکر بودند. این پژوهشگر دینی خاطرنشان کرد: همان طوری که در میان آن انبوه دانشمندان، شمار زیادی از افراد مورد اطمینان و عادل بودند که از جعل حدیث، برحذر بوده و معروف به راستگویی و امانتداری بودند و فضیلت ضبط احکام اسلامی و نشر فقه اهل بیت به آن‌ها مربوط می‌شود. حاجی زاده اظهار داشت: نظر به وجود این گروه‌های مختلف در بین راویان آثار پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) است که حدیث و خبر به اعتبار ایشان تقسیم به صحیح. حسن، ضعیف و موثق شده است. به هرحال بسیاری از اصحاب و شاگردان امام کاظم (ع) نقش مهمی را در تمدن اسلامی و تألیف و تصنیف و نشر فرهنگ اهل بی بر عهده داشته اند، تا آنجا که کتاب خانه‌های عربی و اسلامی زمان خودشان را از نتایج ارزشمند زحمات خود پر کردند.