۷ نکته تربیتی به روایت امام موسی کاظم (ع)
امام کاظم علیه‌السلام فرزند خود «علی» را «رضا» نامیدند و هر زمان که می‌خواستند نام او را بدون خطاب به زبان بیاورند، می‌فرمودند: «بگوييد فرزند من رضا، نزد من بيايد و به فرزند خود «رضا» چنين گفتم و فرزند من رضا چنان گفت و هر گاه فرزندشان را مخاطب قرار می‌داد، می‌فرمودند: «يا ابالحسن.»
سرویس سبک زندگی فردا؛ محدثه انسی‌نژاد: نامش «موسی بن جعفر» و «باب الحوائج» همه آرزومندان و حاجت‌مندان است. آن حضرت پس از شهادت پدرش امام جعفر صادق علیه‌السلام و در سن ۲۱ سالگی به امامت رسید. ایشان در سن ۵۵ سالگی و به دستور هارون الرشید و با زهری که در زندان به او خورانده شد، به شهادت رسیدند. بنا به روایتی از امام رضا علیه‌السلام ثواب زیارت قبر امام کاظم علیه‌السلام با زیارت قبر پیامبر اسلام صلی‌الله علیه وآله، امیرالمومنین علیه‌السلام و امام حسین علیه‌السلام برابری می‌کند. در ادامه به مناسب سالگرد شهادت امام موسی کاظم علیه‌السلام ۷ نکته تربیتی از ایشان می‌خوانیم.
امام موسی کاظم علیه‌السلام و محبت به فرزند
هر کودکی تشنه محبت خانواده‌اش است. محبت به خصوص در قالب بوسیدن و در آغوش کشیدن باعث آرامش خاطر و شادابی کودک می‌شود. کودکانی که از محبت والدین خود محروم‌اند، معمولا این نیاز را با پرخاشگری و ناسازگاری نشان می‌دهند. نوجوانان محروم از محبت والدین نیز همیشه در جایی به غیر از خانه و از غریبه‌ها طلب محبت می‌کنند. در هر حال آنچه در تربیت کودکان اهمیت دارد؛ ابراز محبت است. مفضل بن عمر نقل می‌کند که وارد خانه امام موسی بن جعفر (ع) شدم، در حالی که فرزند ایشان علی علیه‌السلام در کنار حضرت نشسته بودند. حضرت پسرش را می‌بوسید، او را بر روی شانه خود می‌گذاشت و به خود می‌چسباند و می‌فرمود: «پدر و مادرم به فدای تو. چقدر خوشبو و پاکیزه هستی و خلقت تو پاک و طاهر است. فضل تو بسیار ظاهر است.»
نسبت به کودکان هرگز خلف وعده نکنید
وفای به عهد حتی در برابر کفار، از صفات پسندیده و همیشگی امامان است. این خصلت در برخورد با کودکان دارای اهمیت بیشتری است. وقتی به کودکتان وعده انجام کاری را می‌دهید، آنها جز تنها به تحقق وعده‌ٔ شما فکر می‌کنند و برای تحقق آن لحظه شماری می‌کنند. اگر شما به هر دلیلی وعده خود را عملی نکنید، نه تنها کودکتان روحیه‌اش خراب می‌شود، بلکه اعتمادش از شما نیز سلب می‌شود. علاوه بر این شما با این رفتارتان، به صورت غیرمستقیم به او خلف وعده را آموزش می‌دهید. کلیب صیداوی نقل می کند؛ امام کاظم علیه‌السلام فرمود: «هنگامی که به فرزندانتان وعده دادید، وفا کنید. همانا کودکان چنان می‌پندارند که شما به آنها روزی می‌دهید. خداوند متعال به خاطر هیچ چیزی به اندازه زنان و کودکان خشمگین نمی‌شود.» (۱)
کودکتان را به خاطر بازیگوشی دعوا نکنید
خصلت کودکی شلوغ کردن و پرتحرک بودن است. آنها گاهی ممکن است به هر کار خطرناکی دست بزنند و والدین دائم باید مراقب‌شان باشند. گاهی والدین کودکان را سرزنش کرده و به آنها پرخاش می‌کنند تا آرام باشند. در حالی که توقع آرام بودن از کودک انتظاری بی‌جاست. بلکه والدین باید محیطی را برای کودک فراهم کنند تا بتواند به راحتی انرژی خود را تخلیه و بازی کند. جالب است بدانید کودکانی که بسیار پرتحرک و بازیگوش هستند، در بزرگسالی آرام و صبور خواهند شد. در همین باره امام کاظم علیه‌السلام می‌فرمایند: «سزاوار است که کودک شلوغ و پرتحرک باشد تا در بزرگسالی صبور و بردبار شود و جز این روا نیست.» (۲)
قبل از سن تکلیف فرزندتان را با نماز خواندن آشنا کنید
هر چند نماز خواندن در سن تکلیف بر همه واجب می‌شود ولی بچه‌ها هر چه زودتر با نماز آشنا شوند، بیشتر با آن مانوس می‌شود و شیرینی عبادت را زودتر می‌چشد. علاوه بر این نماز باعث می‌شود که فرزندتان از گناه دور بماند و ارتباط همیشگی‌اش با خدا او را از دوستی با افراد خلافکار دور نگه می‌دارد. به همین دلیل ائمه توصیه کردند که فرزندانتان را قبل از سن تکلیف با نماز آشنا کنید. در این باره امام کاظم علیه‌السلام فرمودند: «هنگامی که فرزندتان به سن هفت سالگی رسید، آنها را به نماز خواندن تشویق فرمان دهید.» (۳)
مسافرت خانوادگی یک ایده خوب تربیتی
یکی از تفریح‌های حلال مسافرت خانوادگی است، البته در صورتی که در آن گناهی صورت نگیرد. مسافرت خانوادگی علاوه بر خاطرات مشترک باعث ایجاد نشاط و شادابی برای همه اعضای خانواده می‌شود. علاوه بر این خانواده می‌توانند لحظاتی را فقط به خودشان اختصاص دهند. به خصوص پدران و مادران شاغل در این سفرها می‌توانند اوقات خوشی برای فرزندانشان بسازند. والدین در این سفرها می‌توانند نکات تربیتی تازه‌ای به کودکان خود بیاموزند و استعدادها و نقاط ضعف و قوت فرزندشان را بشناسند. در این میان سفرهای زیارتی علاوه بر تمام محاسن بالا، همراه با معنویت است و زمینه تحکیم اعتقادات را فراهم می‌کند. علی بن جعفر، برادر امام کاظم علیه‌السلام می‌گوید: «چهار مرتبه در رکاب حضرت کاظم علیه‌السلام بودم و حضرت همراه خانواده‌اش به حج رهسپار شدند. این سفرها گاه ۲۶ روز، گاهی ۲۴ روز و در بعضی زمان‌ها ۲۱ روز به درازا می‌انجامید.» (۴)
کودکان خود را با احترام مورد خطاب قرار دهید
در بعضی خانه‌ها اعضای خانواده یکدیگر را با اسامی و القاب زشت مورد خطاب می‌دهند. بهانه این افراد معمولا صمیمیت بیشتر است، در حالی که با چنین کاری احترام میان اعضای خانواده از بین می‌رود و زمینه هتک حرمت‌های بیشتر فراهم می‌شود. از سلیمان بن حفض مروزی نقل شده که: امام کاظم علیه‌السلام فرزند خود «علی» را «رضا» نامیدند و هر زمان که می‌خواستند نام او را بدون خطاب به زبان بیاورند، می‌فرمودند: «بگوييد فرزند من رضا، نزد من بيايد و به فرزند خود «رضا» چنين گفتم و فرزند من رضا چنان گفت و هر گاه فرزندشان را مخاطب قرار می‌داد، می‌فرمودند: «يا ابالحسن.» (۵)
شروع کننده فحاشی ستمگرتر است
این روزها در فضای مجازی زیاد دیده‌ایم افرادی را که در قالب اکانت‌های مختلف در حال فحاشی به همدیگر هستند. البته اجتماع هم از حضور چنین افرادی خالی نیست. موردی که معمولا از خانه شروع شده و به جامعه می‌رسد. حال در این میان مقصر اصلی کیست؟ امام کاظم علیه السلام به دو مردی که در حال فحاشی به یکدیگر بودند، فرمودند: «شروعکننده، ستمگرتر است و بار گناه خویش و بار گناه دوستش را تا آن زمان که مظلوم تجاوز نکند، بر دوش می‌کشد.» (۶)
پی نوشت: ۱. مستدرک الوسائل، ج ۳، ص ۵۵۸ ۲. مسند امام کاظم (ع)، ج ۱، ص ۴۸۱ ۳. مستدرک الوسائل، ج ۳، ص ۵۵۸ ۴. بحار، ج ۴۸، ص ۱۰۰ ۵. ترجمه عيون اخبار الرضا(ع)، ص ۱۴ ۶. بحارالنوار،ج ۷۵، صفحه ۳۲۴