جدال طرف‌های اروپایی با آمریکا بر سر خروج از برجام

باشگاه خبرنگاران: مهمترین درگاه انتشار اخبار مالی آلمان، «فینانتسِن finanzen.net» با یادآوری آنکه در ماه جاری مه امسال قرار است دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا بار دیگر تصمیم بگیرد که همچنان اقدامات تادیبی خاص و معینی را علیه ایران به حال تعلیق درآورد، گزارش داد: توافقنامه بین المللی سال ۲۰۱۵ میان گروه پنج بعلاوه یک برای محدود کردن برنامه اتمی ایران منعقد شده بود. اما اکنون که ترامپ به دنبال اجرای این توافق نیست، این بدان معنی است که او می‌خواهد به این توافق لطمه بزند. این موضوعی است که خیلی‌ها در موردش صحبت می‌کنند و این اعتقاد را دارند که دقیقا قرار است چنین اتفاقی بیفتد. جدیدترین تغییر پرسنلی دولت آمریکا در تیم امنیت ملی رئیس جمهور آمریکا (اشاره به انتصاب جان بولتون به سمت مشاور جدید امنیت ملی آمریکا) که وی از مخالفان این توافق است، چنین موضعی را تقویت می‌کند. این در حالی است که در ساختمان وزارت خارجه آمریکا نیز دیگر، رکس تیلرسون، میانه رو نخواهد نشست بلکه مایک پمپئو، رئیس دستگاه اطلاعاتی آمریکا موسوم به سیا جانشین تیلرسون خواهد شد. بدین ترتیب جان بولتون تندرو، جانشین مک مستر و پمپئو، جانشین تیلرسون می‌شوند. البته پمپئو و بولتون به لحاظ سیاست‌های امنیتی در همه زمینه‌ها اتفاق نظر ندارند، اما هر دو معتقدند این امضای توافقنامه، اقدامی اشتباه بوده است. این دو می‌گویند آنچه آمریکا باید در دوران ریاست جمهوری جدید انجام دهد آن است که به ایرانی‌ها گفته شود این توافق، دیگر معتبر نیست. بولتون هم کسی است که بیش از یک دهه برای تغییر نظام ایران، تبلیغ و از آن حمایت می‌کند. رئیس جمهور آمریکا فردی است که در بسیاری از مسائل محتوایی، غیرقابل پیش بینی می‌نماید. وی شک و تردید خود به این توافق و اساسا رد آنرا در مسیر موفقیت‌های سیاسی برای خود قلمداد می‌کند. او در دوران مبارزات انتخاباتی اش هرگز در مورد این توافق با شک و تردید سخن نگفت و در زمانی که رسما عهده دار سمت ریاست جمهوری آمریکا شد نیز، هرگز خود را در ارتباط با این مساله، سست و متزلزل نشان نداد. او همواره و به صراحت از این قرارداد، ابراز نارضایتی کرده است و حتی در سال گذشته میلادی نیز از اینکه این توافق را مورد تایید قرار دهد، سرباز زد. ناظران بین المللی معتقدند ایران به توافق عمل کرده است و این مساله موجب شد ترامپ اسناد و مدارک کافی در متهم کردن ایران به نقض «روح» این توافق در اختیار نداشته باشد. او همواره به علت فشاری که از ناحیه تیلرسون، مک مستر و جیمز متیس (وزیر دفاع آمریکا) در این مدت دریافت می‌کرده، اجرای مجدد تحریم‌های (هسته ای) ایران را همواره تعلیق کرده است. اکنون از این تیم سه نفره تنها یک نفر و آنهم متیس باقی مانده است. متیس معتقد است ایران، بزرگترین تهدید برای ثبات منطقه خاورمیانه محسوب نمی‌شود. متیس در اکتبر گذشته در حضور نمایندگان کنگره آمریکا گفته بود: موظف به حفظ منافع امنیتی آمریکا (در این زمینه) است. با نگاه به مذاکرات قریب الوقوع در مورد برنامه اتمی کره شمالی، کارشناسان امنیتی آمریکا این خطر را متصورند که لغو توافقنامه اتمی ایران، پیونگ یانگ را از دستیابی به سازش و مصالحه با آمریکا بازخواهد داشت. اما آندرو اگزام، یک افسر سابق دوران ریاست جمهوری اوباما در پنتاگون در روزنامه نیویورک تایمز در این زمینه نظر دیگری دارد. او معتقد است زمانی مذاکرات با کره شمالی نتیجه بخش و موفق از کار درخواهد آمد که آن‌ها ببینند ما از توافقمان با ایرانی‌ها صرفنظر کرده ایم. در عین حال جیمز متیس، وزیر دفاع فعلی آمریکا نگران است که خروج یکجانبه واشنگتن از توافق دموکرات‌های آمریکا با ایران، اتحاد‌ها و ائتلاف‌های بین المللی را به مخاطره بیندازد. در واقع این مساله، خطری ایجاد شده در نظمِ بعد از دوران جنگ برای سازمان‌ها و اتحاد‌های بین المللی است که از نظر متیس بسیار مهم و قابل احترام است. به هر تقدیر لغو این توافق می‌تواند روابط آمریکا با مهمترین شرکایش را خدشه دار کند. طی ماه‌های گذشته، امضاکنندگان اروپایی این توافق به این نتیجه رسیدند تا ترامپ را حتی الامکان از این اقدام بازدارند. پیام آن‌ها این است که در صورت شکست این توافق از ناحیه آمریکا، آن‌ها از این وضع، تبعیت و پیروی نخواهند کرد. اما حفظ این توافق برای پایتخت‌های کشور‌های اروپایی خوشحال کننده است. البته علت آن هم تنها دلائل و ملاحظات امنیتی نیست. (به طور مثال) آلمانی‌ها چندان این انتظار را نداشتند که پس از سال‌ها تحریم اقتصادی کامل علیه ایران بار دیگر تجارت با تهران امکانپذیر شود. زمانی که این توافق بالاخره به امضاء رسید، زیگمار گابریل که آن موقع وزیر اقتصاد آلمان بود در صدر هیاتی اقتصادی به تهران آمد. وی که در آن زمان ریاست حزب سوسیال دموکرات آلمان را نیز برعهده داشت، نخستین سیاستمدار غربی بود که چنین سفری را در دستور کار خود قرار داد. در آن زمان اقتصاد آلمان، این امید را داشت که صادرات به ایران را به سه یا چهار برابر افزایش دهد. سال گذشته میلادی، میزان صادرات آلمان به ایران، محسوس و قابل توجه بود. به همین منظور دولت جدید فدرال آلمان قصد ندارد تا این موفقیت را به خطر بیندازد و بنابراین بنایش بر حفظ این توافق است. مساله ایران نه تنها ثبات خاورمیانه را تهدید می‌کند بلکه اتحاد و انسجام غرب را بیش از گذشته در ورطه آزمونی سخت قرار می‌دهد. اما به نظر می‌رسد اتحاد غربی به اندازه سیاست خارجی او در منطقه خاورمیانه، چندان برایش اهمیت ندارد. برخلاف اوباما، سلف ترامپ، وی به دنبال محدود کردن قدرت مقامات تهران و مجبور به انزوا کردن حاکمیت این کشور است. نخستین سفر خارجی ترامپ بعد از ریاست جمهوری او به عربستان، هیچ شک و شبهه‌ای را در این زمینه باقی نگذارد (که این هدف تا چه میزان برایش از اهمیت برخوردار است). درست بهار سال گذشته بود که ترامپ در ریاض با مقامات کشور مخالف ایران در منطقه یعنی عربستان سعودی دیدار و گفتگو کرد. وی از حمایت نامحدود آمریکا در مناقشه ریاض با تهران خبر داد. ترامپ در (سفر به) سرزمین‌های اشغالی، مهمترین متحد واشنگتن در منطقه بر حفظ و ادامه این رویه تاکید کرد. در آن سفر، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل که از مخالفان چندین ساله توافقنامه اتمی ایران است، ترامپ را بشدت تحسین و تکریم کرد. با این حال اینکه منطقه با اعلام لغو توافقنامه ایران واقعا به منطقه‌ای آرام تبدیل شود، مساله دیگری است. حسن روحانی، رئیس جمهور ایران در این ارتباط گفته است: چنانچه واشنگتن دوباره تحریم‌ها عله ایران را اعمال کند، ایران، ظرف چند ساعت از این توافق خارج خواهد شد. (به گفته علی اکبر صالحی) رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، هشدار ایران (به اعمال دوباره تحریم‌ها و بازگشت پذیری هسته‌ای ایران)، هشداری بی پایه و اساس نیست و ایران قادر است ظرف مدت پنج روز، دوباره برنامه غنی سازی با خلوص بیست درصد خود را فعال کند.