خسارت عجیب تصادفات به اقتصاد کشور

خبرگزاری تسنیم: رئیس پلیس راه کشور با برشمردن سهم هریک از سه عامل راننده، خودرو و جاده در سوانح، جزئیاتی جدید از میزان خسارت‌های جاده‌ای به اقتصاد کشور و وضعیت ایمنی جاده‌ها و خودرو‌ها را تشریح کرد و توصیه‌هایی کاربردی برای سفر‌های نوروزی را ارائه داد. همواره با نزدیک شدن به ایام عید نوروز یکی نگرانی جدی پررنگ‌تر می‌شود؛ نگرانی افزایش تلفات ترافیکی در نوروز همزمان با اوج‌گیری سفر‌های نوروزی؛ تلفاتی که در یک سوی آن اشتباهات فردی رانندگان قرار دارد و در سوی دیگر، ضعف در سیستم ایمنی خودروها، جاده‌ها و امدادرسانی جاده‌ای. سردار محمد حسین حمیدی با اشاره به جزئیاتی از آمار تلفات نوروزی، به صورت مجزا سهم هریک از اجزاء سفر را در بروز سوانح تلخ تشریح کرده و در انتها توصیه‌هایی کاربردی را به مسافران نوروزی ارائه داده است؛ متن این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید. تلفات ترافیکی در نوروز بیشتر ناشی از چه نوع سوانحی است؟ حمیدی: در نوروز گذشته و از تاریخ ۲۵ اسفند ۹۵ تا ۱۵ فرودین ۹۶، حدود ۷۰۰ نفر جان خود را از دست دادند و بیش از ۴۳۰۰ نفر هم مجروح شدند. عمده‌ترین در دوطرفه سبقت و انحراف به چپ و در آزادراه‌ها خستگی و خواب‌آلودگی و عدم توجه به جلو بود که معمولا به صورت تک خودرویی اتفاق افتاده وعمدتاً خودرو‌هایی که کیفیت خوبی نداشته، بدنی مستحکمی ندارند و از سیستم ایمنی بالایی برخوردار نیستند بیشترین تلفات را داشتند. وضعیت کشته‌های سوانح جاده در ایران در مقایسه با سایر کشور‌های دنیا چطور است؟ حمیدی: اگر بخواهیم کلی گویی کنیم به مقصود نمی‌رسیم و باید بر اساس شاخص‌های جهانی و در شرایط یکسان و منطقی، وضعیت را مقایسه کنیم؛ البته شکی نیست که ما در گذشته اصلا وضعیت خوبی نداشتیم و حدود ۲۸ هزار کشته در یکسال داشتیم و خوشبختانه امروز از حالت بحرانی آن زمان خارج شده‌ایم. در حال حاضر بر اساس دو شاخص این وضعیت سنجیده می‌شود؛ شاخص اول بر اساس نسبت کشته‌های ترافیکی به جمعیت کشور‌ها است که در این شاخص، با توجه به در نظر نگرفتن تعداد خودروها، تعداد رانندگان و شاخص‌های دیگر ترافیکی، نمی‌توان انتظار نتایج منطقی از آن داشت؛ در این شاخص کشور‌هایی که خودروی قابل توجه نداشته و اصلاً تردد‌های ترافیکی در آن‌ها قابل توجه نیست به نسبت سایر کشور‌ها در وضعیت بهتری قرار دارند و در این شاخص، به تلفات ترافیکی به مثابه تلفات ناشی از سل، وبا و بیماری‌های مختلف نگاه می‌شود. در این مقیاس و شاخص، ایران پنجمین کشور دنیا است، ولی در روش معتبر بین المللی دوم که در مباحث ترافیکی از آن استفاده می‌شود، هم عدد کشته‌های ترافیکی و هم تعداد خودرو‌ها برای به دست آمدن یک معیار منطقی در نظر گرفته می‌شود؛ در این شاخص، تعداد کشته‌های ترافیکی به ازای هر ۱۰ هزار وسیله نقلیه اندازه‌گیری می‌شود و بر اساس این شاخص، امروز ما از متوسط آسیا و دنیا شرایط بهتری داریم. در این شاخص، به ازای هر ۱۰ هزار وسیله نقلیه، به طور میانگین در آسیا ۹.۵ نفر جان خود را از دست می‌دهند و میانگین این شاخص برای کل دنیا حدود ۶.۵ است و این در حالی است که در ایران به ازای هر ۱۰ هزار وسیله نقلیه، ۵.۱ نفر در سوانح ترافیکی جان خود را از دست می‌دهند. البته این آمار برای کشور‌های اروپایی، ۲.۵ نفر به ازای هر ۱۰ هزار وسیله نقلیه است. پس یعنی وضعیت ما در مقایسه با دنیا و آسیا، وضع بهتری است و با کشور‌های اروپایی فاصله داریم و این در حالی است که در این کشورها، وضعیت شان به لحاظ جاده‌ها، وضعیت خودروها، مقررات و قوانین راهنمایی و رانندگی، سیستم‌های کنترلی و سیستم‌های امداد و نجات با ما کاملاً متفاوت است. به تفکیک سهم هر کدام از عوامل در بروز سوانح ترافیکی چقدر است؟ حمیدی: به صورت کلی گفته می‌شود سه عامل در بروز تصادفات اثرگذارند؛ انسان، خودرو و جاده؛ ولی تحقیقات جهانی نشان می‌دهد عوامل متعددی در تلفات ترافیکی از جمله پیشگیری از تصادفات، پیشگیری از تلفات پس از تصادف و ... در بروز تلفات موثر است، ولی بر اساس داده‌های تجربی، عامل انسانی بیشترین سهم را در بروز سوانح جاده‌ای دارد. در بسیاری از کشور‌های دنیا سهم این عامل ۵۰ تا ۶۰ درصد است و مابقی این سهم به خودرو و جاده تعلق می‌گیرد. امروز در برخی کشور‌های دنیا شاهد شرکت‌های خودروسازی مدرنی هستیم که با ضمانت می‌گویند طی چند سال آینده خودرو‌هایی را به بازار عرضه می‌کنند که در هیچ حالت و در هیچ سانحه و تصادفی، سرنشین داخل آن کشته نشود. خب ما با چنین موضوعاتی فاصله زیادی داریم و نمی‌توانیم کم‌کاری در حوزه خودرو را بر روی عامل انسانی بیاندازیم؛ باید بگویم عامل انسانی در خیلی از سوانح مقصر نیست؛ در برخی موارد راه‌های ما ایمن نیستند؛ حاشیه امن ندارند و در این جاده‌ها اولین خطای راننده آخرین خطای او خواهد بود؛ مثل جاده‌های کوهستانی؛ در همین جاده چالوس اگر راننده به هر دلیلی از جاده خارج شود دیگر کار تمام است. در چنین شرایطی می‌توانیم بگوییم عامل انسانی ۱۰۰ درصد مقصر است؟! به هیچ وجه. وقتی یک راننده ناخواسته عطسه می‌کند آن هم در شرایطی که با سرعت ۹۰ تا ۹۵ کیلومتر در حال رانندگی است یعنی در هر ثانیه ۱۵ متر خودرو در جاده جابجا می‌شود؛ یعنی با یک عطسه ممکن است شما از لاین خود ناخواسته خارج شوید؛ خب امروز در شرایطی هستیم که دنیا برای چنین مواردی فکر کرده و راهکار ارائه داده؛ امروز جاده‌ها در برخی نقاط دنیا به اندازه‌ای ایمن شده‌اند که اگر خدای ناکرده خودرو به هر دلیلی از جاده خارج شد، این اتفاقات تلخ رقم نخورد. در بحث خودرو هم همین است؛ مثلاً برخی شرکت‌های خودروساز دنیا برای سال ۲۰۳۰ خودرویی را طراحی کرده‌اند که در تردد با هر سرعتی و در هر نوع حادثه‌ای سرنشین آن دچار سانحه نمی‌شود. آیا واقعاً در کشور ما اینطور است؟ ۴۰ درصد از سوانح ما از نوع واژگونی است؛ یعنی سانحه تک خودرویی؛ این به معنای آن است که یا در حال تردد با موبایل بوده، یا حواس راننده پرت شده و یا اینکه خواب بوده و متوجه نبوده است. نکته جالب این جا است که در همین نوع از سوانح، عمده تلفات انسانی به خودرو‌هایی اختصاص دارد که سیستم‌های ایمنی آن‌ها دچار ضعف است. یا بدنه ضعیف است. این در حالی است که حتی خیلی از خودرو‌های ۱۰ سال کارکرده وارداتی ایمن که در کشور در حال تردد هستند، در چنین سوانحی، هیچ مشکلی برای سرنشینان آن به وجود نمی‌آید، ولی در همین خودرو‌های ضعیف در همان سانحه به یکباره تمام سرنشینان جان خود را از دست می‌دهند. ما نمونه داشتیم که یکی از افراد معروف و دوست داشتنی وقتی با خودروی خود و علی‌رغم داشتن سرعتی بیش از ۱۷۰ کیلومتر از جاده خارج شد هیچ اتفاقی برای وی رخ نداد و تنها چند خراش سطحی برداشت. چرا؟ چون سیستم ایمنی خودرو به خوبی عمل کرده بود. ایربگ‌های متعدد، طراحی بدنه و ... به گونه‌ای بود که اجازه نداد اتفاق تلخی برای سرنشین خودرو رخ دهد، ولی در همان جاده، خودرویی داشتیم که با ۸۰ کیلومتر بر ساعت، از مسیر خارج شد و هر ۴ سرنشین آن جانشان را از دست دادند. خب آیا اینجا فقط عامل انسانی مقصر است؟ البته که نه؛ در برخی موارد ۱۰۰ درصد عامل انسانی مقصر است و در برخی موارد راه و خودرو. از نظر اقتصادی چقدر سرمایه‌گذاری برای کاهش تلفات و سوانح ترافیکی مقرون به صرفه است. حمیدی: بین ۶ تا ۷ درصد درآمد ناخالص ملی، هر ساله هزینه تصادفات می‌شود؛ عدد بزرگی که نمی‌شود از کنار آن به راحتی گذشت؛ شما در دنیا نگاه کنید برای کاهش تلفات ترافیکی چه کار می‌کنند. آن‌ها می‌گویند برای حفظ وضعیت سال گذشته و ارتقاء ایمنی و کاهش تعداد کشته‌های سوانح ترافیکی، به ازای کاهش هر یک نفر در این سوانح، اعداد هنگفتی را در نظر گرفته و هزینه می‌کنند. مثلاً این آمار برای هر نفر تقریباً بین ۵۰۰ میلیون تومان یا یک میلیارد تومان است که باید برای بهبود وضعیت جاده‌ها، خودروها، سیستم‌های نظارتی، فرهنگسازی و ... هزینه شود. این کار یعنی با برنامه‌ریزی کامل می‌خواهند به اهداف خود در یک سیستم سرمایه گذاری برسند. به هر حال تصادف ممکن است اتفاق بیافتد، ولی می‌شود با سرمایه‌گذاری در ابعاد مختلف کاری کرد که تلفات نداشته باشیم یا به حداقل ممکن برسیم. باید بدانیم ارتقاء ایمنی در صنعت خودرو و جاده‌ها، حتماً با تذکر انجام نمی‌شود و نیازمند سرمایه‌گذاری جدی در این بخش هستیم. در سال‌های اخیر سالانه بین ۱۰ تا ۱۲ درصد رشد تردد را در جاده‌های کشور داشتیم؛ مثلا در نوروز گذشته بیش از ۱۰.۵ درصد افزایش تردد داشتیم و امسال هم در ۱۱ ماه گذشته بیش از ۱۲ درصد رشد تردد‌های جاده‌ای را داشته‌ایم؛ خب این افزایش تردد یعنی افزایش ترافیک؛ افزایش ترافیک یعنی افزایش برخورد و حادثه؛ خوشبختانه علی رغم تمام این افزایش‌ها شاهدیم که میزان تلفات ترافیکی ما کاسته شده و این مرهون زحمات بسیاری است که خیلی از دستگاه‌ها در این بخش متحمل شده‌اند، ولی واقعیت این است که این میزان هم باید تا اندازه زیادی کاسته شود. وضعیت حمل و نقل عمومی در این میان چطور است؟ حمیدی: در سال ۸۵ حدود ۴۰۰۰ دستگاه اتوبوس در کشور در حال تردد بودند و تعداد کشته‌های ۸۵ حدود ۵۴۵ نفر در ارتباط با اتوبوس‌های حمل و نقل عمومی جان خود را از دست دادند؛ این در شرایطی است که در سال ۹۵، تعداد اتوبوس‌های حمل و نقل عمومی کشور به ۱۶ هزار دستگاه رسید، ولی به لطف خدا و کار جمعی انجام شده تعداد کشته‌ها به ۲۱۲ نفر رسید؛ یعنی علی‌رغم افزایش ۴۰۰ درصدی تعداد اتوبوس‌ها، آمار کشته‌ها در این مدت حدود ۶۰ درصد کاهش یافت. در سال ۹۶ هم با نصب سامانه سپهتن، آمار تلفات ما نسبت به سال ۹۵، حدود ۴۰ درصد دیگر کاهش داشت و میانگین توفیق ما در کاهش حوادث در سیستم حمل و نقل عمومی به نسبت سیستم حمل و نقل شخصی بهتر بوده است. با وجود تاکیدات رهبری و علی‌رغم تمام اقداماتی که انجام شده، مشکل کار کجاست؟ حمیدی: اگر تاکیدات رهبری و حمایت‌های ایشان نبود این توفیقات چند سال اخیر کسب نمی‌شد؛ یعنی علی‌رغم چند برابر شدن تعداد خودروها، سفر‌ها و رانندگان طی چند سال گذشته، تلفات ترافیکی کشور بیش از ۱۲ هزار نفر در سال کاهش یافت، ولی برای بهتر شدن وضعیت و جلوگیری از مرگ و میر هموطنان‌مان در جاده‌های کشور باید برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری در ابعاد مختلف داشته باشیم؛ یعنی باید در اصلاح قوانین، در صنعت خودرو، ایمن سازی راه‌ها، سامانه‌های نظارتی پلیس گام‌های بلندتری برداریم؛ باید بپذیریم که کنترل ترافیک دیگر با روش‌های سنتی و دستی امکان‌پذیر نیست مثلاً در برف اخیر و گرفتار شدن خودرو‌ها در محور کرج قزوین، خیلی‌ها انتقاد کردند که پلیس کجا بود؛ خب در آن ماجرا، ایست کامل خودرو‌ها اتفاق افتاده بود آن هم به دلیل نداشتن زنجیرچرخ؛ شما بگویید برای کنترل خودرو‌ها در محوری که در روز ۲۲۰ هزار تردد انجام می‌شود، چند پلیس باید به کار گرفته شوند؟ بر فرض که کنترل‌های لازم هم انجام شد، در صورت تخلف همراه نداشتن زنجیرچرخ، آیا واقعاً جریمه ۳۰ هزار تومانی بازدارنده است؟ لذا باید در اصلاح قوانین و بازدارندگی آن کار کنیم؛ ما بعد از ۴۰ سال قانون راهنمایی و رانندگی را تغییر دادیم و نتیجه آن را هم دیدیم، ولی این کافی نیست. به صورت جزئی‌تر چقدر جاده‌ها و خودرو‌های داخلی ایمن هستند؟ حمیدی: پیش از این بیش از ۵۰۰۰ نقطه حادثه‌خیز در جاده‌های کشور داشتیم و خوشبختانه نزدیک به ۲۰۰۰ نقطه اصلاح شد و الان حدود ۳۴۰۰ نقطه حادثه خیز وجود دارد؛ در ۱۵۰۰ نقطه حادثه خیز از این نقاط، ۵۳۰۰ نفر در یک بازه ۳ ساله جان خود را از دست داده‌اند؛ ما بار‌ها گفته‌ایم اگر به دنبال اقتصاد مقاومتی، افزایش نشاط جامعه، خدمت بیشتر به مردم هستیم باید در این نقاط سرمایه‌گذاری کنیم؛ این نقاط تنها نقاطی هستند که شناسایی شده‌اند و ما نقاط بسیاری داریم که مستعد حادثه هستند و اینکه تا امروز در آن‌ها سوانح تلخی اتفاق نیافتاده دلیل بر ایمن بودن آن‌ها نیست؛ باید گفت: الحق و الانصاف کار‌های زیادی در حوزه راه انجام شده، ولی از آن سو هم کار‌های زیاده هنوز مانده که باید برای انجام شدن آن در این حوزه سرمایه‌گذاری کرد. از طرف دیگر در حوزه خودرو‌ها نیز امروز با گذشته که اغلب خودرو‌های در حال تردد پیکان بود، فرق زیادی کرده چراکه امروز سرعت تردد خودرو‌ها افزایش یافته و بالتبع شدت برخورد‌ها و سوانح هم بیشتر شده؛ متاسفانه در بسیاری موارد وقتی ما سوانح و تصادفات را بررسی و تحلیل می‌کنیم به این نتیجه می‌رسیم که نباید در این حوادث فوتی می‌داشتیم، ولی به دلیل کیفیت پایین این خودرو‌ها شاهد تلفات در حوادثی هستیم که می‌توانست بدون فوتی باشد. تقریباً من فکر می‌کنم در صنعت خودرو فقط درحال شعار دادن هستیم اتفاقی خاصی نیافتاده. اگر تصور کنیم که همه خودرو‌های در حال تردد در کشور از نظر ایمنی، به سطح استاندارد روز دنیا برسند، تا چه اندازه از تلفات ترافیکی کاسته خواهد شد؟ حمیدی: به نظرم حداقل ۴۰ تا ۴۵ درصد از تلفات جاده‌ای کشور با ایمن سازی خودرو‌ها کاسته می‌شود. آیا در همین شرایط فعلی و با داشتن همین وضعیت ایمنی اجزاء سفر در کشور، امکان کاهش تلفات ترافیکی وجود دارد؟ حمیدی: برآورد‌های ما نشان می‌دهد که برای عید افزایش سفر‌ها و تردد‌ها را خواهیم داشت؛ بیش از یک و میلیون ۴۰۰ هزار خودرو در سال جاری به ناوگان خودرو‌های کشور اضافه شده و عدد قابل توجهی هم به تعداد گواهینامه‌داران؛ این یعنی در عید نوروز، شاهد افزایش تردد و سفر در جاده‌های کشور خواهیم بود و این در حالی است که اتفاق قابل توجهی در حوزه راه‌های کشور در سال جاری رخ نداده یعنی جاده‌ای جدا شده و یا دوبانده و آزادراه شده باشد؛ این بدان معنا است که اگر رانندگان، برخی ضوابط پیش پا افتاده را رعایت نکنند، می‌توانند شاهد حوادث بسیار تلخی باشند. وقتی می‌گوییم واژگونی خودرو ۴۰ درصد از سوانح را رقم زده یعنی با استراحت کافی قبل از سفر و توجه بیشتر در حین رانندگی می‌توان از آن جلوگیری کرد؛ از طرف دیگر بخش دیگری از حوادث ما ناشی از عجله و شتاب است؛ مثل حوادث ناشی از سبقت‌ها و سرعت‌ها که در تصادفات رخ به رخ شاهد آن هستیم و به دلیل شدت بالای برخورد، تلفات زیادی در این نوع سوانح رخ می‌دهد؛ همچنین با پیش بینی زمان سفر مناسب و برنامه‌ریزی برای سفر در ساعات روز می‌توان تا اندازه زیادی از تلفات ترافیکی کاست. پلیس در ایام نوروز چه تمهیداتی را فراهم کرده؟ در ایام نوروز نزدیک به ۲۰۰۰ دوربین به صورت آنلاین تخلفات را ثبت می‌کنند و همکاران ما در سطح جاده‌ها و راه‌های کشور به صورت آماده باش کامل قرار دارند تا بدون هرگونه اغماض با معدود رانندگان متخلف برخورد کنند؛ این تعداد رانندگان به اندازه‌ای معدود هستند که در ۲۰ ساعت گذشته از بین ۴.۵ میلیون تردد در کل کشور، تنها ۱۱ هزار تخلف صورت گرفته، ولی همین عدد کم و ناچیز، حوادث تلخی را رقم می‌زند و ما توقیف‌های تا ۷۲ ساعت، ضبط گواهینامه و نمرات منفی جزو ابزار‌هایی است که در طول این تعطیلات برای برخورد با متخلفین از آن‌ها استفاده خواهیم کرد.