با فلسفه چهارشنبه‌سوری آشنا شوید

خبرگزاری ایسنا: زیباترین و قدیمی‌ترین آداب چهارشنبه سوری آتش افروختن و از روی آن جستن و شادی در گرد آنست که میان تمام ایرانیان رسم است. در روایات آمده است که «بوته‌های گیاه و خار را گرد آورده آتش می‌زنند و از فراز آن می‌جهند و در هر جستن می‌گویند زردی من از تو سرخی تو از من. پس از افروختن خار‌ها خاکستر آن را جمع می‌کنند و از خانه‌ها بیرون می‌بردند و کنار دیوار می‌ریختند. کسی که خاکستر را می‌برد هنگام بازگشت در می‌زد از درون خانه می‌پرسیدند کیست؟ جواب می‌داد منم می‌گفتند از کجا آمدی و پاسخ می‌داد از عروسی. می‌پرسیدند چه اورده‌ای جواب می‌داد تندرستی! همچنین کوزه شکستن و گره گشا دفع چشم زخم و بخت گشایی و شب نشینی همه از مراسم این شب است. این‌ها که ذکر شد کلیاتی است راجع به چهارشنبه سوری و آداب و رسوم آن. در دوران قاجار در چهارشنبه سوری مراسم آتش بازی به عمل می‌آمد افروخته شدن آتش و سرو صدای آن باعث می‌شد که اسب‌ها طناب‌ها را پاره کرده و میخ طویله‌ها را کنده و بدون آنکه به چادر‌ها توجه داشته باشند به این طرف و آن طرف می‌گریختند. این گو نه اعمال بیانگر ارزش و والای آتش در میان اقوام ایرانی است که حتی سوابق خود این چهار شنبه سوری را می‌توان همگام با کشف آتش دانست. آخرین سه شنبه آخر سال را شب چهارشنبه می‌گفتند شبی که امروزه فقط بته سوزانی آن مانده است و به واسطه مواد محترقه و منفرجه جدید نیز به آتش سوزی تبدیل شده است. امروزه چهارشنبه سوری تاحدود زیادی از سنت‌های معمول آن فاصله گرفته و اکثر این سنن فراموش شده اند و بجای آن شاهد بکارگیری مواد منفجره و آتش بازی به سبک چینی‌ها می‌باشیم که علت این امر را می‌توان به گسست فرهنگی جامعه امروز از سنن گذشته خود و فراموشی آیین‌های کهن دانست. اسماعیل اسعدی مدرس دانشگاه و کارشناس میراث فرهنگی کردستان در رابطه با فلسفه چهار شنبه سوری و علل فاصله گرفتن امروزی این جشن از آیین سنتی خود اظهار کرد: چهارشنبه سوری به دو معنای خاص در نظر گرفته شده است. سور به معنی جشن و سور به معنی سرخ یعنی چهارشنبه جشن و یا چهارشنبه سرخ، باتوجه به برپایی جشن و سرور در این روز و همچنین رسم برپایی آتش این وجه تسمیه‌ها به این روز داده شده است. وی افزود: برخی منابع معتقدند که جشن چهارشنبه سوری مربوط به دوران بعد از اسلام بوده و دارای پیشینه باستانی نیست، اما آنچه که از شواهد و قرائن برمی آید این آیین از پیشینه بسیار کهنی برخوردار بوده و حتی قبل از ظهور زردشتیگری در ایران برگزار می‌شد. این مدرس دانشگاه بیان کرد:، اما در ایران باستان، چون هفته وجود نداشت و هر روز ماه دارای اسم خاصی بود این مراسم در روز چهارشنبه برگزار نمی‌شد و زمان آن در فاصله ۱۰ روز پایانی سال بود و به این ۱۰ روز فروردیگان می‌گفتند. اسعدی عنوان کرد: در قرون اولیه اسلامی برگزاری مراسم در چهارشنبه آخر سال تثبیت شد و یکی از علل آن را نحس دانستن روز چهارشنبه نزد اعراب ذکر می‌کنند، چون یکی از مراسمات این روز رفع نحسی و بلا بود. وی تصریح کرد: فلسفه برگزاری این جشن گریز از سرما و فراخوانی گرما، راهنمایی ارواح مردگان با برافروختن آتش بر بام خانه‌ها و تطهیر و پاکسازی خود به وسیله آتش بود که نزد آریایی‌ها آتش نقش پاک کننده داشت. اسعدی در رابطه با ریشه چهارشنبه سوری در میان کردها، عنوان کرد: باتوجه به تغییرات انجام شده در برگزاری این مراسم که بویژه در سال‌های اخیر انجام یافته است این شبهه ایجاد شده که اساسا چهارشنبه سوری ارتباطی با کرد‌ها نداشته و در پنجاه سال اخیر تحت تاثیر سایر بخش‌های ایران در مناطق کردنشین نیز مرسوم شده است. اما با توجه به مرسوم بودن آن در برخی مناطق کردنشین ترکیه، سوریه و عراق و همچنین دقت در احوال و اقوال گذشتگان این شبهه رد می‌شود. وی بیان کرد: این مراسم از دیرباز در مناطق کردنشین انجام شده و معمولا از بعدازظهر سه شنبه تا طلوع روز چهارشنبه زمان اجرای آن بوده است. در مناطق کردنشین این مراسم بصورت افروختن آتش بر بلندی کوه‌ها و اجرای سرود‌های ملی و رقص کردی در پیرامون آن انجام می‌گرفت. این مدرس دانشگاه عنوان کرد: علاوه بر آن مراسماتی همچون اسپند دود کردن، زاج سوزی، جارو سوزی و پرتاب آن به بیرون خانه، سفال شکنی: جهت رفع چشم زخم، دفع بلا و رفع نحوست انجام می‌شد. وی ادامه داد: در برخی شهر‌ها در این روز دختران در کنار رود به شکستن تخم مرغ و ریختن سفیده آن در آب و خوردن زرده آن اقدام و در نهایت با پوست شکسته تخم مرغ مقداری آب بر روی خود می‌پاشیدند تا رفع بلا شده و تطهیر شوند. اسعدی عنوان کرد: امروزه چهارشنبه سوری تاحدود زیادی از سنت‌های معمول آن فاصله گرفته و اکثر این سنن فراموش شده اند و بجای آن شاهد بکارگیری مواد منفجره و آتش بازی به سبک چینی‌ها می‌باشیم که علت این امر را می‌توان به گسست فرهنگی جامعه امروز از سنن گذشته خود و فراموشی آیین‌های کهن دانست. این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: جهت جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی، مالی و جانی که در سال‌های اخیر در این مراسم به وقوع می‌پیوندد بنظر می‌رسد بجای مقابله با انجام مراسم چهارشنبه سوری باید نسل جدید را با فلسفه و اصل رسومات این روز آشنا کرده و در این میان نقش مسئولین دولتی، رسانه‌ها و سازمان‌های مردم نهاد در آگاهی بخشی جامعه بارز می‌باشد. وی با اشاره به اینکه اگر مکان‌های مشخصی جهت برپایی چهارشنبه سوری بصورت سنتی آن در هر شهر در نظر گرفته شده و سازمان‌های دولتی مرتبط با همکاری سازمان‌های مردم نهاد اقدام به برگزاری و نشان دادن شکل واقعی این آیین به مردم کنند یادآور شد: قطعا بستر‌های لازم برای رفع مشکلات موجود و نهادینه شدن رسومات اصیل این آیین فراهم می‌شود.