هنر ۱۰۰۰ساله که زینت بخش لباس امیرکبیر شد +تصاویر

خبرگزاری ایسنا: شال، دست بافته‌های طبیعی و هنرماندگاری است که پیشینه‌ای هزارساله داشته و براساس اسناد تاریخی، زینت بخش لباس دولتمردان ایرانی مانند امیرکبیر و براساس خاطرات افرادی، چون «شاردون»، «تاورنیه» و «سرپرسی سایکس» به عنوان سوغاتی ارزشمند برای خانواده‌های سلطنتی و افراد ثروتمند، به کشور‌هایی مانند فرانسه و بریتانیا صادر شده است ضمن آنکه مرغوبترین شال ایرانی در کرمان تولید شده و به نام «شال امیری» در جهان شهرت داشته است. شال نوعی پارچه زمخت و تک رنگ است که از پشم گوسفندان در دستگاه شال بافی بافته می‌شود. شال بافی از هنر‌های اصیل و سنتی کرمانی‌ها بوده است. بهترین نوع شال شالی به نام «شال امیری» در کرمان بافته می‌شد که حتی قابل رقابت با پالتو‌های خارجی بود، اما متأسفانه این هنر تا ۲ سال پیش در این منطقه رو به زوال و مرگ تدریجی بود. در فرهنگ عمید می‌خوانیم که شال نوعی پارچه ساده یا گلدار است که از پشم یا کرک می‌بافند و یا بالاپوشی که از پارچه پشمی خشن درست می‌کنند و کشاورزان شال را مانند پارچه‌ای دراز و کم پهنا و دور کمر یا دور سر خود می‌پیچند. مواد اولیه شال بافی فقط پشم است. بیشتر پشم مورد مصرف در شال از پشم گوسفندان محلی است و کمتر خریداری می‌شود، چون اکثر بافندگان شال افرادی هستند که خود گله دارنیستند. تار و پود شال که بصورت پارچه بافته می‌شود از پشم است و پنبه یا مواد دیگر در آن استفاده نمی‌شود مگر در بافت سیاه چادر که مقداری موی بز به آن اضافه می‌کنند. تاریخچه شال بافی در کرمان دکتر سید محمدعلی گلاب‌زاده، رییس مرکز کرمان شناسی ، شال را یکی از صنایع دستی بسیار ارزشمند و معتبر تاریخی استان کرمان دانست و گفت: پیشینه این صنعت به هزار سال یا بیش از این می‌رسد، به‌طوری‌که در تاریخ ذکر شده است، پس از فوت المکتفی خلیفه عباسی ۱۸ هزار طاقه شال کرمانی در پستوی خانه‌اش وجود داشت، لذا این مهم نشان دهند اهمیت شال در وضعیت اقتصادی یک شهر است. وی ادامه داد: تلگرافچی فرنگی در سال ۱۲۹۷ هجری قمری وقتی به کرمان سفر می‌کند، بیان می‌کند که ۱۵ هزار نفر به طور مستقیم به کار شال باف مشغول بوده‌اند یا هیات بازرگانی که حدود ۱۹۰۴ میلادی از بریتانیا به جنوب ایران سفر می‌کنند میزان تولید شال کرمان را ۶۰ هزار لیره استرلینگ (۳۶۰ هزار تومان) برآورد می‌کنند که اگر به قیمت امروز محاسبه کنیم چند هزار میلیارد تومان ارزش شال‌های آن زمان در کرمان می‌شود. تاثیر شال در اقتصاد استان رییس مرکز کرمان شناسی بیان کرد: رقم‌های که در تاریخ در خصوص تاثیر تولید شال کرمان در اقتصاد کرمان عنوان شده است رقم‌های بسیار قابل توجه‌ای است. وی به دیگر اسناد تاریخی در خصوص شال کرمانی اشاره کرد و افزود: مطقعی از تاریخ داریم که قیمت یک شال کرمانی ۸۰ تومان بوده است و این زمانی است که با این مبلغ می‌توانستند حدود ۳۰۰ من (۹۰۰ کیلو) گندم خریداری کنند. گلاب‌زاده به نقش شال‌بافی در اقتصاد کرمان پرداخت و مطرح کرد: در دوره قاجار تعداد کارگاه‌های شال‌بافی در کرمان را بیش از ۳ هزار که حتی تا ۵ هزار کارگاه شال‌بافی ذکر می‌کنند به‌طورمثال در محله میدان قلعه در این دوره ۷۰ کارگاه شال‌بافی وجود داشته است، در می‌یابیم که صنعت شال‌بافی در کرمان چه میزان اشتغال در استان در آن دوره ایجاد کرده بوده است. وی معتقد است: شال تنها صنعت دستی است که در همه بخش‌های زندگی جامعه آن روز ایران تاثیرگذار بوده است، همچنین در ادبیات نیز در خصوص شال نگاشته شده است. تاثیر شال کرمان بر سیاست رییس مرکز کرمان شناسی به تشریح رابطه سیاسی با شال پرداخت و اظهار کرد: میرزا رضای کرمانی نقشه قتل ناصرالدین شاه را زمانی در ذهن خود می‌بندد که پول شالی که برای نایب السلطنه از او خریداری کرده بودند، پرداخت نشده بود. هر چه مراجعه می‌کرد پول آن را به او نمی‌دادند تا اینکه یک روز نایب‌السلطنه نشستی داشت، میرزا رضای کرمانی در آن جلسه رفت و عنوان کرد این شالی که به کمر بسته‌ای پول آن را به من هنوز نداده‌اند، نایب‌السلطنه آقا بالا خان را فرا خواند و گفت: پول شال را پرداخت کن و بابت هر یک تومانی که پرداخت می‌کنید یک پس گردنی به میرزا رضای کرمانی بزنید. وی با بیان این مطلب که قیام اول و دوم شال بافان که به سرنگونی یک حکومت در دوره قاجار منجر شد، تصریح کرد: شال در گذشته فقط در صنعت دستی استان کرمان تاثیر گذار نبوده است بلکه به عنوان یک دست آفریدی در امر سیاست، فرهنگ، هنر، مسایل اجتماعی و ... تاثیر گذار بوده است که باید اکنون مورد توجه قرار گیرد. گلاب‌زاده با ابراز خرسندی از احیای صنعت شال‌بافی در کرمان، خاطر نشان کرد: امیدوارم جوانانی که وارد این صنعت شده‌اند، موفق باشند، ضمن آنکه مشاهده کردم شالی که بنده آرزوی بافت آن را داشتم اکنون در حال تولید می‌باشد. ماجرا احیا از کجا شروع شد؟ "علیرضا رزم حسینی" استاندار کرمان با اشاره به اولین ایده‌ها برای احیای صنعت شال بافی در استان کرمان اظهار کرد: دو سال گذشته و در بازدید از روستای هوتک در دیداری با این صنعت در حال مرگ آشنا شدم و متوجه شدیم صنعت شال بافی که ریشه در یک هزار سال قبل در ایران و کرمان داشته در حال از بین رفتن است. وی افزود: در آن روستا که هم اکنون حدود ۶۰ نفر در زمینه شال بافی مشغول به کار بودند مشکلات عدیده‌ای در فروش، تهیه مواد اولیه و دستگاه شال بافی داشتند که تصمیم گرفتیم این مشکلات را حل و شال بافی را احیاء کنیم. رزم حسینی با اشاره به ورود شرکت کرمان مجازی در این حوزه و انجام آموزش و تحقیقات لازم در این راستا افزود: امروز بعد از ٢ سال سماجت و ایستادگی‌ها توانستیم اولین محصول این صنعت را رونمایی کنیم، ضمن آنکه در سفر معاون فناوری رییس جمهور به کرمان نیز اولین شرکت دانش بنیان این حوزه افتتاح شد. استاندار کرمان با تاکید بر اینکه صنعت در حال مرگ شال بافی در کرمان هم اکنون احیاء شده است و باید با همه توان در جهت تقویت این صنعت تلاش کنیم تصریح کرد: ٥٠ درصد شغل مردم دیار کریمان در گذشته شال بافی بود به طوری که ٣٠٠٠ دستگاه شال بافی در کرمان وجود داشت و خوشحال هستیم توانستیم مهر احیای این صنعت را به نام دولت تدبیر و امید بزنیم. وی با اشاره به علاقه گردشگران خارجی به صنایع دستی ایرانیان افزود: باید به گونه‌ای عمل کنیم که بتوانیم این صنعت را در معرض دید گردشگران خارجی قرار دهیم و در این راستا نیازمند حضور بخش خصوصی هستیم که علاوه بر درآمدزایی می‌تواند سبب ایجاد اشتغال پایدار در استان کرمان شود.

بازار تضمین شده سبب بازگشت به دوران طلایی شال بافی خواهد شد استاندار کرمان با تاکید بر ایجاد شبکه زنجیره تولید و فروش این محصول در استان خاطرنشان کرد: بازار تضمین شده سبب بازگشت به دوران طلایی این محصول خواهد شد ضمن آنکه باید این محصول را ثبت ملی کرده تا شال بافی به عنوان یک برند برای استان کرمان تبدیل شود. وی با تاکید بر برندسازی این محصول افزود: طبق قول سازمان فنی و حرفه‌ای کرمان تا پایان فروردین سال ٩٧ ساختمان و کارگاه مستقل این صنعت افتتاح خواهد شد، ضمن آنکه سازمان تامین اجتماعی استان نیز با قول حل مشکل بیمه شال بافان تعهد کرد ١٠٠ کارگاه پنج نفره شال بافی را تحت پوشش بیمه قرار دهند. رزم حسینی خاطر نشان کرد: اتاق بازرگانی استان که معین اقتصادی جیرفت و عنبرآباد است، متعهد شده ۱۰ کارگاه شال بافی در جیرفت و عنبرآباد راه اندازی کند و این مهم نشان می‌دهد اگر پشتیبانی همگان از جمله دولت و بخش غیردولتی باشد، می‌توانیم صنعت‌هایی که در گذشته برای مردم درآمد داشته و زندگی آنان را اداره می‌کرده، مجددا فعال کنیم و مردم به روزگار طلایی خود افتخار می‌کنند و از سوی دیگر صنایع دستی ایران مورد اقبال گردشگران خارجی است. ساخت دستگاه شال بافی همچنین "محمدرضا آریان" مدیر عامل شرکت کرمان مجازی نیز با بیان این مطلب که در سال ۱۳۹۵ به دستور علیرضا رزم‌حسینی احیای صنعت شال‌بافی به عهده کرمان مجازی گذاشته شد، می‌گوید: به استناد جهانگردانی همچون تاورنیه یا سرپرسی ساکس در زمان قاجار سه هزار دستگاه شالبافی در کرمان دایر بوده است به‌طوری‌که شغل دو سوم مردم کرمان شال‌بافی بوده است، همچنین اوج هنر آن در دوره امیرکبیر بوده است و به دستور امیرکبیر شال کرمان در دستگاه‌های دولتی هدیه داده می‌شده است که به شال امیری معرف شده بود. وی از مطالعه، تحقیقات و کار شرکت کرمان مجازی برای احیای صنعت شال سخن به میان آورد و عنوان کرد: ساخت و طراحی دستگاه شال بافی گام اول این شرکت در راستای احیای صنعت شال بافی بود که در این خصوص با بسیاری از طراحان و وزارت‌خانه‌ها وارد مذاکره شدیم که یکی از وزارتخانه‌ها برای طراحی این دستگاه از ما مبلغی حدود ۴ میلیارد تومان تقاضا کردند همچنین با سایر نهاد برای طراحی این دستگاه کردیم، اما کسی قادر به طراحی و ساخت این دستگاه نبود، بالاخره دستگاه شال‌بافی را شرکت کرمان مجازی ساخته است و این دستگاه اکنون انحصاری این شرکت می‌باشد. سود جستن از بی‌نهایتی طرح و رنگ در بافت شال کرمان وی با بیان این مطلب که در ۱۳ اردیبهشت سال جاری با حضور دکتر ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهور از این دستگاه رونمایی شد، تصریح کرد: پس از ساخت دستگاه به طراحی نقش پرداختیم که برای نخستین بار می‌توان هر نقشی را روی شال بافت لذا هر شالی با هر طرحی توسط این دستگاه‌ها قابل بافتن است. مدیر عامل شرکت کرمان مجازی مطرح کرد: تکنیکی که در شال بافی اکنون در پیش گرفته‌ایم هیچ محدودیتی نسبت به بافت‌های دیگر ندارد به طور مثال در ترمه بافی فقط از ۷ رنگ می‌توان استفاده کرد، اما در شال بافی ما می‌توانیم از بی‌نهایت رنگ استفاده کنیم. وی با تاکید بر اینکه آنچه که ما می‌بافیم ظریف‌ترین کار جهان است، اظهار کرد: پته، ترمه و ... رقیب شال‌بافی نیستند، زیرا این بافت کاملا متفاوت است، شایان ذکر است که ما هر طرحی که نیاز بازار باشد حال در مانتو، تابلو، لباس زینتی می‌بافیم و هیچ محدودیتی در این خصوص نداریم. در حال حاضر ۱۵ دستگاه شال‌بافی ساخته‌ایم و ۱۵ دستگاه دیگر در حال ساخت داریم، ضمن آنکه می‌توانیم ماهیانه ۱۰ دستگاه شال بافی تولید کنیم. وی بیان کرد: ما نیاز به یک مکان برای راه‌اندازی کارگاه شال‌بافی داشتیم که در روز پنجشنبه (۱۷ اسفندماه) در جلسه‌ای که با استاندار کرمان داشتیم، مقرر شد که فنی‌حرفه‌ای تا آخر فروردین‌ماه یک مکانی به مساحت ۲ هزار متر در اختیار ما قرار دهد تا به امر آموزش و تولید در آنجا بپردازیم. تبدیل شال بافی به برند کرمان در جهان مدیر عامل شرکت کرمان مجازی شال بافی را یک نوع تکنیک بافت دانست و بیان کرد: مواد اولیه بافت شال کرک بز و پشم خالص گوسفند است و همچنین در زحال بررسی آن هستیم که از کرک کشمیر نیز استفاده کنیم. وی قدمت شال بافی را از فرش کرمان بیشتر دانست و عنوان کرد: به دلیل آنکه در نوع بافت آن هیچ محدودیتی وجود ندارد، می‌تواند برند کرمان شود و اکنون به دنبال آن هستیم که ابتدا آن را ثبت ملی و سپس ثبت یونسکو شود و همانطور که شال کشمیر اکنون برند تبت است می‌خواهیم شال کرمان را برند کرمان کنیم. بی‌رقیبی شال کرمان در جهان آریان شال کرمان را بسیار بالاتر و با کیفیتر از شال کشمیر دانست و خاطر نشان کرد: بافتی که در شال کرمان استفاده می‌شود از بافت شال کشمیر ظریف‌تر است. وی ضمن تشکر از حمایت‌های استاندار کرمان، پارک علم و فناوری و سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای گفت: صنعت شال بافی مدیون حمایت‌های استاندار کرمان است. مدیر عامل شرکت کرمان مجازی با بیان این مطلب که سالیانه می‌توانیم اشتغال ۱۰۰ نفر در استان کرمان در این حوزه داشته باشیم، تاکید کرد: شال کرمان قابلیت آن را دارد که به عنوان سوغات به سفیران و مهمانان خارجی اهدا شود، ضمن آنکه به سایر نقاط جهان به عنوان برند کرمان صادر شود.