کودک لاغر یا چاق؛ کدام سالم‌ترند؟
گرچه طی سال‌های اخیر، باور‌های اشتباه بسیاری از خانواده‌ها درباره این که کودکان تپل را سالم‌تر می‌دانستند، اصلاح شده، اما همچنان برخی خانواده‌ها چاق بودن کودک را به حساب سلامت او می‌گذارند و از چاق بودن فرزندان‌شان خوشحال هستند، در حالی که این خوشحالی ناشی از بی‌اطلاعی است.
جام جم آنلاین: رفع این ناآگاهی از آن رو اهمیت دارد که کودکان خیلی چاق در آینده ممکن است با مشکلات استخوانی، فشار و چربی خون، بیماری‌های قلبی، عروقی و کلیوی، دیابت و آرتروز مواجه شوند. اهمیت توجه به روند طبیعی یا غیرطبیعی رشد کودک، ما را بر آن داشت تا از زبان دکتر فریبا شیروانی، فوق تخصص عفونی اطفال با ضرورت‌های حفظ وزن متعادل در کودکان بیشتر آشنا شویم. جاده سلامت اختصاصی هر کودک کودک از زمان زندگی جنینی مراحل رشد را پشت سر می‌گذارد و دوران رشد سریع خود را تا یک سالگی طی می‌کند. کودکان سالم در محدوده وزنی دو ونیم تا سه و نیم کیلوگرم به دنیا می‌آیند و اگر بیماری‌های مربوط به مادر و جنین وجود نداشته باشد، کودک رشد طبیعی خود را طی می‌کند؛ بنابراین قرار داشتن کودک در محدوده وزن طبیعی برای یک نوزاد در زمان تولد و ادامه رشد او مطابق با منحنی رشدی می‌تواند رشدی مطلوب باشد. پس هر کودک می‌تواند یک جاده سلامت مربوط به خود داشته باشد که در صورتی که افزایش وزن وی در آن محدوده انجام شود، رشد طبیعی برای وی در نظر گرفته خواهد شد. کودکان بهتر است چاق باشند تا لاغر؟! همچنان باور امروزی جامعه ما مبتنی براین است که سلامت کودک مساوی با چاق بودن او در سنین شیرخوارگی و نوپایی است. همین امر بسیاری از مادران را بر این داشته تا با دادن شیر خشک و غذای اضافه، سعی در افزودن وزن شیرخوار خود داشته باشند. توجه داشته باشید، متناسب بودن وزن با قد از عوامل مهم سلامت است. به این معنا که اگر وزن کودک نسبت به سن و قد وی کمتر یا بیشتر از استاندارد باشد باید دنبال علت گشت و سعی در رفع مشکل کرد؛ لذا در صورت طبیعی بودن روند رشد یک کودک، وضعیت سلامت وی تضمین می‌شود. کودکان لاغر در سنین بلوغ وزن می‌گیرند؟ در صورتی که کودکی در محدوده وزنی طبیعی نسبت به سن قرار داشته باشد، ولی وزن وی از متوسط وزن کودکان در این سن کمتر باشد نیاز به مداخله پزشکی برای افزایش وزن ندارد، زیرا با شروع بلوغ و تغییرات هورمونی، تغییر برنامه و عادات غذایی و اشتهای کودک احتمال چاقی وجود دارد. به خاطر داشته باشید، فرآیند بلوغ خود باعث وزن گرفتن و رشد قدی سریع کودک می‌شود که طبیعی است. کودکانی که بتدریج چاق می‌شوند رعایت نکردن رژیم غذایی مناسب در کودکان، باعث چاقی و اضافه وزن تدریجی آن‌ها می‌شود. به همین دلیل، لازم است شیر مادر تا دو سالگی مصرف و صبحانه خورده شود، غذا هم با خانواده صرف شود و کودک وادار به خوردن و آشامیدن نشود. همچنین نباید کودک وادار به اتمام غذایش شود و شیرینی و شکلات به عنوان جایزه نباید به کودک داده شود. غذا‌های آماده و چیپس و پفک و سیب‌زمینی سرخ شده نباید مصرف شود. بعلاوه نباید از نوشابه و آبمیوه صنعتی و نمک، خامه و مایونز استفاده شود و از سوی دیگر، باید از میوه و سبزی تازه، نان سبوس دار و خشکبار در غذای کودک استفاده شود. مصرف کیک و تنقلات بی‌ارزش هم باید محدود شود و بهتر است خانواده‌ها کمتر بیرون از منزل غذا بخورند. فعالیت بدنی کودک باید افزایش و زمان تماشای تلویزیون کاهش یابد و از خوردن تنقلات هنگام تماشای تلویزیون خودداری شود. کودکانی که استخوانی به دنیا می‌آیند علل کمبود وزن نوزاد در زمان تولد ممکن است تولد زودرس باشد که در این حالت، کودک وزن کافی در طول زندگی داخل رحمی کسب نکرده است. علل دیگر، شامل دیابت شدید مادر، فشارخون، بیماری قلبی، کلیوی و سرطان مادر، مصرف دخانیات و اعتیاد مادر، سوء‌تغذیه یا ابتلای وی به بیماری‌های عفونی مزمن مثل سل و کم‌خونی داسی شکل است. از طرف دیگر نوزاد ممکن است دچار اختلالات کروموزومی و آنزیمی باشد و نتواند رشد کند. لاغری بیمارگونه کودک در صورتی که نوزادی به هر علت کم وزن به دنیا آمده باشد در صورت رفع بیماری اولیه نوزاد و در صورتی که پتانسیل رشد کافی در نوزاد وجود داشته باشد، شروع به رشد می‌کند. رشد کودک گاه به دلیل مشکل اولیه نوزاد مانند بیماری‌های متابولیک و کروموزومی یا اشکال در ارائه کالری و مواد غذایی لازم به نوزاد با مشکل مواجه است. نوزادان کم وزن معمولا تا دو سالگی به حد رشدی کودکان هم سن خود می‌رسند، ولی نوزادانی که بسیار کم‌وزن باشند، ممکن است دچار تاخیر رشد شوند. این کودکان لازم است از نظر نیاز به بررسی هورمونی و متابولیک ارزیابی شوند، بخصوص اگر روند رشد رو به کاهش داشته باشند. کنترل چاقی از کودکی در صورتی که شیرخوار از زمان کودکی چاق باشد، معمولا به دلیل افزایش تعداد سلول‌های چربی موجود در بدنش نمی‌تواند براحتی وزن کم کند؛ لذا حتی به مادران در دوران بادرای توصیه می‌شود از چربی امگا سه و شش استفاده کنند، زیرا این امر باعث افزایش تولید بافت استخوان و عضله در جنین می‌شود و احتمال چاقی را در وی کاهش می‌دهد؛ بنابراین کنترل چاقی از کودکی لازم است. قد بلند لاغر، بهتر از کوتاه کم وزن رشد قدی کودک در طول زمان اتفاق می‌افتد و شاخصه‌ای است که برای تغییر نیاز به زمان دارد در حالی که وزن می‌تواند سریع تغییر کند یعنی یک کودک با وزن و قد متناسب می‌تواند در مدت کوتاهی وزن خود را از دست بدهد یا افزایش وزن سریع پیدا کند؛ بنابراین کم‌بودن وزن به قد بسیار بهتر از کم بودن قد به سن محسوب می‌شود. کودکان چاق هم سوء‌تغذیه دارند مصرف زیاد مواد نشاسته‌ای و شیرین در کودکان چاق باعث کاهش دریافت ویتامین و پروتئین می‌شود و بخصوص در کودکان چاق کمبود ویتامین D، کرومیوم، ویتامین C. و تیامین باعث مقاومت به انسولین در بیماران می‌شود.