بالاخره چاقم یا لاغر؟!

جام جم: دکتر فرشاد شیبانی، روان‌شناس بالینی مشکل اصلی این فرد یا افراد مشابه را ابتلای آنان به اختلالی به نام بی‌اشت‌هایی عصبی یا آنورکسیا نروزا عنوان می‌کند و به بررسی دلایل بروز این اختلال روانی در فرآیند تغذیه افراد می‌پردازد. نوجوانی، سرآغاز شروع اختلال ۱۴ تا ۱۸ سالگی زندگی رنگ متفاوت‌تری دارد. خروج از دوران کودکی و ورود به دوره جدیدی از شناخت، حساسیت‌ها و در کل شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی موجب شده نوجوانی، پرفراز و نشیب‌ترین دوران زندگی نام گیرد. فرقی نمی‌کند دختر باشی یا پسر. خوش‌تیپی و خوش‌اندامی برای هر دو مهم است. در صورتی که حد تعادل تحقق این رویکرد طبیعی رعایت نشود، سلامت جسم و روان فرد را می‌تواند با مشکلات جدی مواجه کند. تمایل به لاغری با هدف حفظ تناسب اندام به معنای بی‌اشت‌هایی فرد نسبت به غذا نیست. بلکه امتناع عامدانه فرد نسبت به خوردن غذاست. فرد به واسطه تصویر ذهنی که ازچاق بودنش نسبت به همسالان خود دارد، غذا نمی‌خورد تا بتواند به تناسب اندام مورد نظر برسد. تداوم این گرسنه ماندن‌ها باعث می‌شود وزن به کمتر از ۸۵ درصد وزن استاندارد مناسب برای فرد برسد. عوارض بی‌اشت‌هایی عصبی اختلال بی‌اشت‌هایی عصبی میان دختران شایع‌تر است. قطع قاعدگی همراه با اختلال افسردگی و وسواس نیز از نتایج ابتلا به این بیماری است. البته باید توجه داشت در صورتی که فردی به مدت سه ماه استاندارد‌های تغذیه را رعایت نکند و با کاهش وزن شدید مواجه شود، در آن صورت متخصصان مشکل فرد را اختلال بی اشتهایی عصبی تلقی می‌کنند. ممکن است خانمی به مدت یکی دو هفته تغییراتی در میزان مصرف مواد غذایی خود ایجاد کند، اما این تغییر کوتاه‌مدت باشد و در یک بازه زمانی حداقل سه ماهه قرار نگیرد که اختلال نامیده نمی‌شود. خستگی و کوفتگی بدن، ناخن و مو‌های شکننده، ریزش مو، پوست خشک، کاهش تحمل فرد در برابرسرما، نامنظم شدن ضربان قلب، کاهش فشارخون، کم‌آبی و بروز مشکلات استخوانی همچون پوکی استخوان عوارض دیگری است که مبتلایان به این اختلال در صورتی که بموقع برای درمان اقدام نکنند، با آن‌ها مواجه خواهند شد. علائم و عوامل بروز اختلال فرهنگ خانوادگی و اجتماعی نسبت به مقوله لاغری و چاقی و در مجموع زیبایی و تناسب اندام بخصوص بین خانم‌ها در بروز این اختلال بسیار مهم است. مشکلی که متاسفانه این روز‌ها بسیاری از ما با آن مواجه هستیم. برخی خانم‌ها به منظور دریافت تائید از سوی اطرافیان بدون توجه به عوارض و آسیب‌ها، از هر روشی استفاده می‌کنند تا خود را لاغر کنند یا لاغر بمانند. از سوی دیگر با توجه به نقش، مهم ژن‌ها در بروز اختلالات و بیماری‌ها، این شائبه وجود دارد که ژن‌ها هم می‌توانند در ابتلای فرد به این اختلال موثر باشند، اما تحقیقات هنوز این مسأله را تائید نکرده است. بی‌اشت‌هایی عصبی به دو شکل وجود دارد؛ یک نوع آن کاهش وزن از طریق مصرف کم مواد غذایی یا انجام ورزش‌های سنگین به شکل افراطی است. در نوع دوم بر خلاف گروه قبلی، فرد اتفاقا غذا را با اشتها و حجم زیاد هم مصرف می‌کند، اما به‌دلیل ترس شدیدی که از چاقی دارد، از طریق ایجاد حالت تهوع و استفراغ‌های عمدی یا از طریق مصرف دارو‌های مسهل یا مدر وزن خود را پایین نگه می‌دارد. ارتباط عزت نفس و بی‌اشت‌هایی عصبی مقایسه ناسالم، همیشه مخرب است. برخی والدین در بروز این آسیب مسئول هستند؛ چرا که اصرار و سختگیری‌های آن‌ها به کمال طلبی و تناسب اندام نوجوان در مقایسه با فرد دیگری باعث می‌شود نوجوان دچاراسترس و فشار‌های روحی شود و عزت نفس او بشدت کاهش یابد. در واقع والدین و اطرافیان به فرد این نگرش را القا می‌کنند که اگر خوش‌اندام و لاغر نباشد، ارزشمند، دوست‌داشتنی و قابل پذیرش نیست. در صورتی که متخصصان همواره خطاب به والدین تأکید دارند با امتناع از مقایسه فرزندشان و ابراز محبت در هر شرایطی، به کودک و نوجوان خود اعلام کنند تحت هر شرایطی ارزشمند، دوست داشتنی و مورد تأئید است و اینچنین از عزت نفس فرزند خود مراقبت کنند و مانع هدایت او به سمت ابتلا به انواع اختلالات روانی از جمله بی‌اشت‌هایی عصبی شوند. تاثیر بی‌اشت‌هایی عصبی در بارداری اگر اختلال بی‌اشت‌هایی عصبی در دختران نوجوان درمان نشود و آنان وارد سایر مراحل زندگی خود همچون بارداری شوند، دیگر حتی فرزندشان از عوارض این اختلال در امان نخواهد بود. با توجه به این‌که وزن زنان باردار به طور متوسط ۱۰ تا ۱۵ کیلو در زمان بارداری افزایش می‌یابد، این افزایش وزن برای مبتلایان به این اختلال یک کابوس تلقی می‌شود. غافل از آن‌که توجه به این کابوس، نتیجه‌ای جز تولد نوزادی کم‌وزن، نارس با ضریب هوشی پایین و چه بسا سقط جنین نخواهد داشت. مادران مبتلا به این اختلال حتما باید تحت مراقبت ویژه باشند. راهکار مواجهه با اختلال بی‌اشت‌هایی اگر پدر و مادری هستید که شرح حال توصیف شده را در فرزندتان شاهد هستید، پیشنهاد می‌کنیم حتما به یک روان شناس بالینی یا یک روانپزشک مراجعه کنید و از خوددرمانی اجتناب کنید. شاید بپرسید چرا؟ به گفته متخصصان، اغلب افراد مبتلا به اختلال بی‌اشت‌هایی عصبی، با مشکل افسردگی و وسواس نیز مواجه هستند، بنابراین درمان اختلال بی‌اشت‌هایی حتما باید همراه با درمان سایر اختلالات باشد. مراجعه به روان‌شناس به فرد کمک می‌کند نسبت به باور‌های غلط و عملکرد خود شناخت پیدا کند و با انجام تمرین‌های رفتاری در مسیر بهبود اختلال خود حرکت کند.