خیز یوان چین برای رقابت با دلار در معاملات بازار نفت

خبرگزاری تسنیم: حذف دلار از سیستم معاملات نفت آرزویی است که کشور‌های بسیاری در سر دارند. تجارت سالانه نفت در جهان بیش از ۲ هزار میلیارد دلار برآورد می‌شود که بخش مهمی از آن در بورس‌های لندن و نیویورک معامله می‌شود. در حالی که خاورمیانه و شمال آفریقا منبع اصلی تامین کننده نفت مورد نیاز جهان است قیمت این طلای سیاه هزاران کیلومتر دورتر در اروپا و آمریکا و بر پایه پول رایج ایالات متحده تعیین می‌شود. ایده راه اندازی بورس نفت سال‌ها پیش در ایران جدی شد و اقداماتی در این زمینه انجام گرفت که البته به نتیجه نرسید. روس‌ها نیز هر از چند گاهی از راه اندازی بورس نفت در روسیه سخن گفته اند. اما گام‌های عملیاتی در این زمینه را چین برداشته است. چین که حالا جای آمریکا به عنوان بزرگترین خریدار نفت جهان را گرفته و بزرگترین اقتصاد بزرگ دنیا شده است از موقعیت خوبی برای پایان دادن به سلطه دلار بر معاملات نفتی برخوردار گردیده است. بورس نفتی چین ۶ فروردین سال آینده راه اندازی خواهد شد و معاملات نفت در این بورس نه به دلار بلکه به یوان چین انجام خواهد شد. راه اندازی بورس نفت چه ارزش و اهمیتی برای چین دارد؟ به عقیده کارشناسان، چین از مدت‌ها پیش در فکر پیدا کردن جای پایی برای ارز ملی خود در تجارت جهانی است. نفت مهمترین کالای معاملاتی در جهان است و پکن تصمیم گرفته است تحقق این هدف را از بازار نفت شروع کند. راه اندازی بورس نفت از نظر فنی نیز برای چین حائز اهمیت است. در حال حاضر درجه بندی کیفی نفت در بورس‌های نیویورک و لندن و بدون توجه به معیار‌های پالایشگاه‌های چینی صورت می‌گیرد. چین با راه اندازی بورس جدید نفتی می‌تواند معیار‌های خود را در این زمینه تعریف کند و قیمت نفت را بر این اساس تعیین نماید. آیا بورس نفت چین موفق می‌شود؟ آیا خارجی‌ها به این بورس روی می‌آورند؟ به طور قطع نمی‌توان پیش بینی کرد واکنش بازار نفت به این بورس چه خواهد بود. نظام مالی چین هنوز آمادگی لازم برای جذب معاملات نفتی را ندارد. نقل و انتقال پول در چین هنوز با محدودیت‌هایی مواجه است و اگر دولت چین می‌خواهد بورس نفتی خود را به رقیبی برای بورس‌های نیویورک و لندن تبدیل کند باید قوانین تجارت پولی خود را تسهیل کند. در عین حال ایجاد یک مرکز جدید مبادلات نفتی در آسیا به ویژه با حمایت و استقبال کشور‌هایی مثل ایران و روسیه مواجه خواهد شد که با تحریم‌های آمریکا مواجه اند. از سوی دیگر کشور‌هایی مثل عربستان اگرچه محدودیت‌های تجارت با دلار آمریکا را ندارند، اما بخش مهمی از واردات خود را از چین و با یوان چین تامین می‌کنند بنابراین برایشان بهتر است حداقل بخشی از نفت خود را با یوان معامله کنند. البته شاید کار عربستان برای پیوستن به این بورس سخت باشد. این کشور در سال ۱۹۷۳ پیمانی را با آمریکا بسته است که تعهد داده در برابر برخورداری از فروش تسلیهات نظامی و دفاعی آمریکا نفت خود را با دلار آمریکا به فروش برساند. راه اندازی بورس نفت چین چه تاثیری بر جایگاه دلار در تجارت جهانی دارد؟ شکی نیست که راه اندازی بورس نفت چین جایگاه دلار در بازار نفت را تضعیف می‌کند. چین بزرگترین خریدار نفت در جهان است. یک دهم نفتی که در جهان خرید و فروش می‌شود به بازار چین سرایز می‌شود. چین هر روز ۹ میلیون بشکه نفت وارد می‌کند. هند، دیگر واردکننده بزرگ نفت جهان همسایه چین است و هر روز حدود ۵ میلیون بشکه در روز نفت وارد می‌کند. این دو کشور در مجموع، یک هفتم معاملات نفت جهان را به خود اختصاص داده اند. البته یک شبه همه چیز تغییر نخواهد کرد. چهار دهه است که نفت بر پایه دلار آمریکا قیمت گذاری می‌شود و دو سوم معاملات نفت بر پایه دلار انجام می‌گردد. تغییر این روند کار سختی است. بورس چین به تدریج باید اعتماد بازار نفت را جلب کند. پول ملی این کشور هنوز جایگاهی در تجارت جهانی ندارد و فقط دو درصد مبادلات تجاری جهان با یوان انجام می‌شود. در ابتدا دولت چین به شرکت‌ها و پالایگاه‌های خود فشار می‌آورد معاملات نفتی شان را به یوان انجام دهند و در صورت موفقیت معاملات، شاهد ورود سایر بازیگران خواهیم بود. راشل زیمبا، مدیرعامل «موسسه تحقیقات اقتصادی رومبینی» در این باره معتقد است بازار نفت در ابتدا با دیده تردید و بی اعتمادی به بورس نفت چین نگاه می‌کند، اما به تدریج و با گذشت زمان استقبال روز افزونی را شاهد خواهد بود به ویژه اگر آن که کالا‌های دیگری هم به فهرست معاملات این بورس افزوده شود. جورج کینر مدیر «موسسه سرمایه گذاری آسیا سوئیس» آینده را برای پترودلار تیره و تار می‌بیند. وی معتقد است در شرایطی که واردات نفت آمریکا طی سال‌های اخیر به حد اقل رسیده است و حتی این کشور به رقیبی برای صادرکنندگان سنتی نفت مثل ایران، روسیه، عراق و عربستان تبدیل شده است باید انتظار افول جایگاه دلار در بازار نفت را داشت. حتی هم اکنون کشور‌هایی مثل عراق، روسیه و اندونزی مبادلات نفتی خود را با ارز‌هایی غیر از دلار انجام می‌دهند. کینر افزود: چین از موقعیت خوبی برای به کرسی نشاندن حرف خود برخوردار است چرا که بزرگترین وارد کننده نفت است و می‌تواند معاملات نفت با یوان را به فروشندگان نفت تحمیل کند. بر این اساس شرایط کنونی بهتر از هر زمان دیگر برای راه اندازی بورس نفت یوان پایه است. چین بزرگترین اقتصاد جهان و بزرگترین واردکننده نفت جهان شده است. واردات نفت آمریکا به حداقل رسیده و نفت شیل آمریکا به رقیبی برای اوپک تبدیل شده است. از سوی دیگر از زمان روی کار آمدن ترامپ ارزش دلار به طور پیوسته کاهش یافته و این مسئله باعث افت قدرت خرید ذخایر دلاری صادرکنندگان نفت شده است. دیگر، مثل گذشته دلار منبع مطمئنی برای ذخیره سازی پول نیست. شاخ و شانه کشیدن‌های ترامپ برای روسیه به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت و گاز جهان نیز به نفع بورس نفت چین تمام خواهد شد. روسیه از حاکم بودن دلار بر بازار انرژی جهان ناراضی است به ویژه آن که به دلیل تحریم‌های آمریکا با محدودیت‌هایی در زمینه مبادلات مالی مواجه است. با این اوصاف باید گفت: آن عواملی که ۴۱ سال پیش دلار آمریکا را بر اقتصاد جهانی مسلط کردند به تدریج رنگ باخته اند و شاهد عقب نشینی تدریجی دلار از شریان‌های اقتصادی جهان هستیم. اگر در اول ژانویه ۱۹۹۹ یورو پا به عرضه وجود گذاشت و به یکه تازی دلار آمریکا در اقتصاد جهان پایان داد امروزه وقت آن رسیده اژد‌های زرد به میدان بیاید و جایگاه دلار آمریکا را در اقتصاد جهان بیش از پیش تضعیف کند.