جعبه سیاه را چه کسی اختراع کرد و چه کارایی دارد؟

سرویس فناوری فردا: با اتفاق افتادن هر سانحه ای سوالات زیادی در مورد علت وقوع آن مطرح می‌شود که پاسخ به این سوالات به کمک Flight Data Recorder دستگاه ثبت اطلاعات فنی پرواز (FDR) و Cockpit voice recorder دستگاه ثبت صداهای کابین و هواپیما (CVR) که در مجموع جعبه سیاه نامیده می‌شود، انجام می‌گیرد.

جعبه سیاه علی رغم آنچه از نامش پیداست رنگ نارنجی فسفری دارد که یک نوار انعکاس دهنده به بخش خارجی آن متصل شده تا در هنگام وقوع حادثه یا در آب افتادن به راحتی قابل رویت باشد.

برادران رایت اولین کسانی بودند که از این سیستم برای ضبط چگونگی چرخش پره های ملخ استفاده کردند. این سیستم در واقع بیشتر اطلاعات مربوط به نحوه عملکرد هواپیما را ضبط می‌نمود. از سال ۱۹۹۰، سازندگان سیستم جعبه سیاه به سمت استفاده از تکنولوژی هایی رفتند که در آن قطعه متحرک وجود نداشته باشد و در جعبه‌های سیاه مدرن بجای نوارهای مغناطیسی بکار رفته در نوع متوسط آن از تراشه های حافظه الکترونیکی استفاده می‌کنند.

طبق استانداردهای هوایی حداقل اطلاعاتی که باید توسط سیستم FDR که قسمت های مختلف هواپیما با سیم کشی به آن مرتبط شده، ضبط شود شامل زمان، شتاب عمودی هواپیما، موقعیت دسته کنترل پرواز، موقعیت پدال کنترل رادار، موقعیت فرامین هواپیما، تثبیت کننده وضعیت افقی هواپیما، سرعت، جریان سوخت، ارتفاع فشاری، جهت مغناطیسی هواپیما، شتاب طبیعی هواپیما، روشن و خاموش شدن میکروفون و زمان ارتباط های رادیویی برقرار شده توسط خدمه پرواز است. کمیت و بازه اطلاعات ضبط شده توسط این سیستم به میزان زیادی متفاوت بوده و به عمر و اندازه هواپیما بستگی دارد. همچنین سیستم‌های کنونی به منظور بررسی تمامی جهات عملکردی هواپیما تا صدها پارامتر را ضبط می‌کنند. جعبه‌های سیاه معمولاً اطلاعات ۲۵ ساعت آخر پرواز را ضبط می‌کنند. جعبه‌های سیاه قدیمی‌تر از نوارهای مغناطیسی که همانند نوار ضبط صوت عمل می‌کنند، با استفاده از هد الکترومغناطیسی به ثبت اطلاعات می‌پردازند

از جمله یکی از مراکزی که در اروپا کار رمز گشایی جعبه سیاه را انجام می دهند مرکز تحقیقات اطلاعات پرواز بریتانیا در فارن‌بورو است.این مراکز به صورت کاملاً محرمانه هستند و براساس قوانین بین المللی تنها بازرسان این مراکز و خدمه پرواز اجازه ورود به آنها را دارند. این تحقیقات در اتاق های عایق صوتی با قفل های مغناطیسی انجام می شوند تا جلوی هرگونه شنود الکترونیکی گرفته شود.

در این اتاق ها بلندگوهایی نصب شده تا حال و هوای داخل هواپیما را بازنمایی کنند. اگر جعبه سیاه در هنگام حادثه داخل آب افتاده باشد متخصصان در ابتدا جعبه سیاه را داخل آب مقطر غوطه ور میکنند تا سرعت خوردگی آن کم شود و بعد آن را به مدت سه روز در دستگاه خشک کن قرار می دهند تا تمام آب آن کشیده شود و خشک شود تا رطوبت باعث نابودی اطلاعات نشود. وقتی متخصصان از احتمال از دست نرفتن اطلاعات مطمئن شدند شروع به بررسی و گوش دادن اطلاعات ضبط شده می کنند و همچنین به تمام صداهای پس زمینه به دقت گوش می دهند زیرا می‌تواند اطلاعاتی درباره کارکرد موتورها و ... فراهم کند. بعد از بررسی های دقیق با ترکیب صداهای ضبط شده با اطلاعات فنی دقیق سعی می کنند تصویر دقیقی از آنچه ممکن است اتفاق افتاده ترسیم کنند.

در بیشتر سوانح هوایی، معمولا اسکلت و اجزای داخلی به شدت آسیب می بیند و تنها بخش واحدهای حافظه مقاوم در برابر سانحه (CSMU) که وسیله ای استوانه ای شکل که به دستگاه ضبط اطلاعات متصل است سالم می ماند که مربوط به دستگاه‌های FDR و CVR هواپیما است. این وسیله به گونه‌ای ساخته شده‌است که در برابر گرمای شدید، سقوط‌های سخت و فشارهای بالای چند تُن مقاوم است. در نمونه‌های قدیمی نوارهای مغناطیسی این بخش درون یک جعبه مستطیل شکل قرار می‌گرفت.

در صورتیکه جعبه سیاه آسیب ندیده باشد، محققین میتوانند به راحتی آن را به یک سیستم بازخوانی متصل کنند، اطلاعات ذخیره شده را بخوانند. اما در بیشتر مواقع بعد از پیداکردن ضبط کننده‌ها از میان لاشه ها، قسمت حافظه الکترونیکی آن را خارج کرده و پس از تمیز کردن آن، یک کابل رابط بر روی آن نصب کرده و حافظه را مستقیماً به یک دستگاه بازخوانی حافظه متصل می‌کنند. این دستگاه دارای نرم‌افزار مخصوصی است که اطلاعات را بدون کوچکترین کم‌وکاستی بازخوانی می‌کند.