نه به سرماخوردگی!

جام جم: به محض خودنمایی هر یک از حالت‌های مذکور، خوددرمانی را آغاز می‌کند و دیگر خود را بی‌نیاز از مراجعه به پزشک و اطلاع از دلایل ابتلا به سرماخوردگی‌های مکرر می‌داند. غافل از آن که همین بیماری به ظاهر ساده تا چه اندازه بدن را برای ابتلا به سایر بیماری‌های عفونی مستعد می‌کند. به همین دلیل لازم است نسبت به دلایل این سرماخوردگی‌های پی در پی اطلاعات دقیق‌تری کسب کند. دکتر نیما رضایی، ایمونولوژیست، ضعف در سیستم ایمنی بدن را اصلی‌ترین عامل سرماخوردگی و ابتلا به بیماری عفونی عنوان می‌کند و در گفت‌وگو با جام‌جم درباره ضرورت توجه به وضعیت ایمنی بدن و راه‌های مراقبت از آن در مقابل سرماخوردگی به نکات قابل توجهی اشاره می‌کند. استاندارد سرماخوردگی سیستم ایمنی دیوار محافظی است که از بدن در برابر تهاجم عوامل بیماری‌زا مراقبت می‌کند. این سیستم از بافت لنفاوی یعنی غدد لنفاوی، لوزه‌ها، مغز استخوان، غده تیموس و بخشی از طحال تشکیل شده است. سرمنشا ابتلا به عفونت‌های مکرر می‌تواند دو مسأله باشد. یکی وجود مشکلات مربوط به نقص ایمنی بدن به شکل اولیه یا ثانویه و دیگر عوامل محیطی. وقتی تعداد دفعات سرماخوردگی زیاد و بیش از حد استاندارد‌ها می‌شود، احتمال وجود مشکلات ژنتیکی پررنگ می‌شود و گویای آن می‌تواند باشد که استعداد عفونت در ذخیره ژنتیکی فرد وجود دارد و عوامل محیطی در خودنمایی این استعداد نقش موثری ایفا می‌کنند. فردی که بیش از دو بار در سال دچارعفونت سینوسی (سینوزیت)، بیش از دو بار در سال دچار عفونت‌های ریوی (پنومونی) و چهار بار در سال یا بیشتر دچار عفونت‌های گوش میانی می‌شود، ابتلا به سرماخوردگی در این فرد دیگر یک موضوع عادی نیست و حتما باید تحت نظر پزشک متخصص و بررسی بالینی ایمونولوژیک قرار گیرد. ضرورت تقویت سیستم ایمنی بیماری نقص ایمنی اولیه در حالت خفیف با نشانه‌هایی همچون سرماخوردگی و اسهال بروز می‌کند که در صورت بی توجهی نسبت به این عفونت‌ها و شدت پیدا کردن آن در بدن، گاهی می‌تواند به مرگ فرد منجر شود. بیماری‌های عفونی و ویروسی مانند هپاتیت، ایدز، انواع سرطان و کاهش سطح ایمونوگلوبولین‌های خون همه روی سیستم ایمنی بدن تاثیر می‌گذارد، به همین دلیل به آنها بیماری‌های نقص ایمنی ثانویه گفته می‌شود. با توجه به تاثیر عوامل محیطی در بروز و تشدید بیماری‌ها، با مراقبت از بدن در برابر سرماخوردگی بخصوص در افرادی که دچار نقص ایمنی اولیه وثانویه هستند، بحث پیشگیری مهم‌تر از درمان است. زمانی که فرد تغذیه مناسب نداشته باشد و مراقبت‌های بهداشتی را رعایت نکند، ریسک ابتلا به سرماخوردگی در او نیز افزایش می‌یابد. ضمن آن‌که استرس‌های شدید و افسردگی روی سیستم ایمنی بدن تاثیر می‌گذارد و باعث کاهش مقاومت بدن در برابر ویروس‌ها و باکتری‌های بیماری زا می‌شود؛ بنابراین مراقبت از شرایط روحی نیز به اندازه سایر موارد حائز اهمیت است. نقش مرکبات قبل و بعد از سرماخوردگی یکی از توصیه‌های ثابت در زمان سرماخوردگی، افزایش مصرف مرکبات بخصوص مرکبات حاوی ویتامین c. است، در صورتی که استفاده از مرکبات در درمان سرماخوردگی تاثیر چندانی ندارد و مهم‌ترین نقش آن‌ها مربوط به زمان پیشگیری و تقویت سیستم ایمنی بدن است. هر چه سیستم دفاعی بدن از لحاظ کمیت و کیفیت با کمک تغذیه مناسب، خواب و استراحت کافی و رعایت بهداشت محیطی تقویت شود، به همان میزان فرد از ابتلا به سرماخوردگی که نوعی بیماری عفونی (متفاوت از ویروس آنفلوآنزا و عفونت ریه) است، در امان خواهد بود. تاثیرشست‌وشوی دست‌ها در مقابله با سرماخوردگی اغلب افراد بخصوص در محیط‌های عمومی در استفاده از وسایل بهداشتی مشترک مانند حوله اجتناب می‌کنند. هر چند ممکن است در داخل خانه حوله میان اعضای خانواده مشترک باشد که به گفته برخی از متخصصان استفاده از حوله مشترک تا زمانی که همه اعضای خانواده سالم هستند، اشکالی ندارد، اما یکی از مسائل بهداشتی که تقریبا عموم افراد نسبت به رعایت آن کم‌توجهی و سهل‌انگاری می‌کنند، شست‌وشوی مکرر دست‌ها با آب و صابون است. با توجه به فرهنگ ارتباطی ایرانی‌ها و دست دادن یا روبوسی کردن آن‌ها به هنگام آشنایی با افراد جدید یا ملاقات با دوستان و آشنایان، افراد بیشتر در معرض انتقال ویروس سرماخوردگی به یکدیگر قرار می‌گیرند. به همین دلیل موثرترین و اولین کاری که بعد از دیدار با افراد مبتلا به سرما خوردگی لازم است انجام شود، شستن دست‌ها قبل از تماس آن‌ها با صورت یا دهان است. بسیار مهم است که افراد بعد از حضور در خانه، حتما با شستن دست‌ها آن هم بر اساس استاندارد‌های تعریف شده مانع انتقال انواع میکروب وویروس به خود واعضای خانواده شوند. استفاده از ژل‌های ضدعفونی‌کننده موجود در داروخانه‌ها در مواقعی که به آب و صابون دسترسی ندارید، با توجه به وجود مواد ضدعفونی کننده و الکل در محافظت از فرد در برابر ویروس‌ها و میکروب‌ها موثر است. خوددرمانی ممنوع اگر جزو افرادی هستید که اعتقادی به پیشگیری و مراقبت از خود در برابر افراد سرماخورده ندارید و با خیال راحت با افراد بیمار روبوسی می‌کنید و دست می‌دهید، لازم است درباره میزان ارزشی که برای سلامت خود قائل هستید، مجددا تعمق کنید. چون اگر بدن شما دچار نقص ایمنی اولیه یا ثانویه باشد یا ایمنی بدن بر اثر تغذیه نامناسب و استرس کم شده باشد، احتمال حضور ویروس سرماخوردگی را در بدنتان ضعیف ندانید. نقطه مقابل این افراد، کسانی هستند که با یک عطسه یا آبریزش بینی دچار هراس ابتلا به سرماخوردگی می‌شوند و سریع شروع به خوددرمانی و مصرف دارو می‌کنند. در صورتی که نشانه سرماخوردگی وجود مجموعه‌ای از علائم (عطسه، سرفه، سوزش مخاط بینی، خلط حلق، سردرد) است و فقط با مشاهده یکی از این علائم نمی‌توان گفت: دوران سرماخوردگی آغاز شده است. افزایش آگاهی عمومی درباره موضوعات مربوط به سلامت موجب شده تا اغلب افراد نسبت به تفاوت‌های سرماخورگی و آنفلوآنزا آگاه شوند. این موضوع باعث شده تا عده‌ای نسبت به درمان سرماخوردگی سهل‌انگاری کنند و با این گمان که سرماخوردگی یک بیماری ویروسی نیست آن را یک بیماری ساده تلقی کنند. درصورتی که ممکن است منشأ سرماخوردگی فرد علاوه بر ویروس، باکتریایی نیز باشد و اتفاقا بر اساس همین عامل فرد دچار تب شدید می‌شود. سرماخوردگی و آنفلوآنزا جزو بیماری‌های ویروسی است که با وجود تفاوت ویروس‌ها، اما علائم مشابه دارد.