مروری بر چگونگی تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام

باشگاه خبرنگاران جوان: امام خمینی (ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی در تاریخ ۱۷ بهمن ۱۳۶۶ با صدور فرمانی، دستور تاسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام را صادر کردند. مجمع در آغاز تاسیس برای رفع اختلاف میان مجلس و شورای نگهبان تاسیس شده بود، اما با بازنگری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۸ و بحث‌های مشروح درباره جایگاه مجمع تشخیص مصلحت، وظایف دیگری برای آن در نظر گرفتند تا به عنوان حلقه تکمیلی در حاکمیت نظام جمهوری اسلامی و در شرایط مختلف ایفای نقش کند.

**گذری بر ادوار مجمع تشخیص مصلحت نظام دوره نخست تشکیل مجمع از سال ۱۳۶۶ تا سال ۱۳۶۸ است که با فرمان حضرت امام خمینی آغاز شد. در این دوره وجود جنگ تحمیلی و شرایط خاص سیاسی و اجرایی کشور از ویژگی‌های خاص این دوره است. دوره دوم مجمع در پایان جنگ تحمیلی در سال ۱۳۶۸ پس از بازنگری قانون اساسی در این قانون با وظایف حفظ شده در بند‌ها و اصول ۱۱۰، ۱۱۱، ۱۱۲ و ۱۷۷ شکل گرفت. دوره سوم مجمع تشخیص مصلحت نظام با افزایش اعضای حقیقی متشکل از شخصیت‌های عالی رتبه کشور در سال ۱۳۷۵ همراه بود و مجمع را به دوران جدیدی از پویایی و بالندگی در راستای انجام کامل وظایف قانونی اش وارد کرد. دوره چهارم مجمع فعال‌ترین و سازمان یافته‌ترین دوران مجمع بوده است که در سال ۱۳۸۰ اعضای جدید آن با حکم مقام معظم رهبری برای مدت پنج سال انتخاب شدند. رهبر معظم انقلاب در حکمی در سال ۸۵ ترکیب این دوره مجمع را برای یک دوره پنج ساله دیگر معرفی کردند. همچنین حضرت آیت الله خامنه‌ای در تاریخ ۲۴ اسفند ۹۰ اعضای دوره ششم مجمع را طی حکمی معرفی کردند. حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در تاریخ ۲۳ مرداد ۹۶ با صدور حکمی اعضای دوره هفتم مجمع را معرفی کردند. طی حکم ایشان، آیت الله سیّدمحمود هاشمی شاهرودی به عنوان رییس و محسن رضایی به دبیری مجمع تشخیص مصلحت انتخاب شدند. رؤسای سه قوه، فق‌های شورای نگهبان، رییس ستاد کل نیرو‌های مسلح، دبیر شورای عالی امنیت ملی، وزیر یا رییس دستگاهی که موضوع مورد بحث، به آن دستگاه مربوط است، رئیس کمیسیون متناسب با موضوع بحث از مجلس شورای اسلامی اشخاص حقوقی مجمع هستند. حضرات آیات و حجج اسلام سیدمحمود هاشمی شاهرودی، شیخ احمد جنتی، امینی نجف‌آبادی، موحدی کرمانی، ناطق نوری، حسن صانعی، آقای محسنی اژه‌ای، مجتهد شبستری، سیّدابراهیم رئیسی، درّی نجف‌آبادی، محمّدی‌عراقی، مجید انصاری، مصباحی‌مقدم اشخاص حقیقی دوره هفتم مجمع هستند. همچنین غلامرضا آقازاده، علی آقامحمدی، محمود احمدی‌نژاد، محمدجواد ایروانی، محمدرضا باهنر، احمد توکلی، سعید جلیلی، غلامعلی حدادعادل، داود دانش‌جعفری، پرویز داودی، محسن رضایی، سیدمحمد صدر، محمدحسین صفارهرندی، محمدرضا عارف، محمد فروزنده، سیدحسن فیروزآبادی، محمدباقر قالیباف، حسین محمدی، حسین مظفر، سیدمصطفی میرسلیم، سیدمحمد میرمحمدی، سیدمرتضی نبوی، علی‌اکبر ولایتی، صادق واعظ‌زاده، احمد وحیدی نیز از اعضای حقیقی مجمع هستند.

**وظایف مجمع تشخیص مصلحت نظام ۱- ارائه مشاوره به مقام معظم رهبری در تعیین سیاست‌های کلی نظام ۲- پیشنهاد چگونگی حل معضلات نظام که از طریق عادی قابل حل نیست به مقام معظم رهبری ۳- تشخیص مصلحت در مواردی که مصوبه مجلس شورای اسلامی را شورای نگهبان خلاف موازین شرع و یا قانون اساسی بداند ۴- مشاوره در اموری که مقام رهبری به مجمع ارجاع می‌دهد ۵- نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام ۶- مشاور رهبری در موارد اصلاح یا تتمیم قانون اساسی ۷- عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی (اعضاء ثابت مجمع) ۸- انتخاب یکی از فق‌های شورای نگهبان برای عضویت در شورای موقت رهبری ۹- تصویب برخی از وظایف رهبری برای اجرا توسط شورای موقت رهبری ۱۰-انتخاب جایگزین هریک از اعضا شورای موقت رهبری در صورت عدم توانایی انجام وظایف ۱۱- پیشنهاد چگونگی اتخاذ تصمیم شورای موقت رهبری در مورد وظایف مصرح در بند‌های اصل یکصد ودهم که در اصل یکصدویازدهم تصریح شده است. گفتنی است؛ اولین رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام از سال ۶۶ به مدت دو سال حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب بودند، پس از ایشان، آیت الله هاشمی رفسنجانی از سال ۶۸ تا زمان فوتش ریاست مجمع تشخیص را برعهده داشت. مدتی آیت الله موحدی کرمانی ریاست موقت مجمع عهده دار بود و برای دوره هفتم آیت الله هاشمی شاهرودی به عنوان رییس از سوی رهبر معظم انقلاب معرفی شد.