پشت‌پرده واردات دستگاه سونوگرافی/ چه کسی سود می‌برد؟

سرویس اجتماعی فردا: دکتر محمدعلی کریمی عضو کمیته حقوقی انجمن رادیولوژی ایران، به خبرگزاری مهر می‌گوید: در ایران سونوگرافی‌ها توسط متخصصین رادیولوژی انجام می‌شود که از پایتخت تا شهر‌های مرزی کشور حضور دارند. این پزشکان متخصص پس از دوره دکترای پزشکی با کسب بالاترین رتبه‌ها وارد رشته تخصصی رادیولوژی شده و طی چهار سال مهارت علمی و عملی، سونوگرافی و سایر روش‌های تصویربرداری را می‌آموزند. چندین سال است که یک جریان در وزارتخانه به دنبال این است که سونوگرافی را از حالت تخصصی خارج کرده و به جای دوره تخصصی چهارساله در قالب دوره‌های کوتاه مدت و پودمانی سه ماهه یا کمتر به سایر پزشکان واگذار نماید. وی می‌افزاید: برای این کار بهانه‌های مختلف از جمله کمبود تعداد رادیولوژیست، کمک به مردم مناطق محروم، الگوبرداری از کشور‌های خارجی و...، را مستمسک قرار داده است که نادرست بودن این بهانه‌ها به راحتی قابل اثبات است. کریمی می‌گوید: این جریان که می‌دانست تصمیماتش ممکن است با واکنش رادیولوژیست‌ها مواجهه شود، کار خود را به بهانه کمبود متخصص رادیولوژی در مناطق محروم به تدریج از اعطای مجوز سونوگرافی به برخی متخصصین زنان و زایمان شروع کرد و البته برای مهار اعتراض رادیولوژیست‌ها تبصره‌ای به این بخشنامه‌ها اضافه کرد که شرط سونوگرافی آن‌ها داشتن مدرک معتبر و عدم دریافت هر گونه وجه بابت سونوگرافی و عدم پذیرش بیماران ارجاعی و عدم تبلیغ بود. اما آنچه در عمل واقع شد این بود که اکثریت قریب به اتفاق متخصصین زنان تهران و شهر‌های بزرگ کشور مبادرت به خرید دستگاه سونوگرافی با کیفیت پایین کرده و سود هنگفتی نصیب وارد کنندگان دستگاه سونوگرافی شد و اغلب بدون داشتن مهارت علمی و عملی کافی بیماران را سونوگرافی کرده و می‌کنند. مطالعات اولیه نشان می‌دهد که آن‌ها نزدیک به صد درصد (۹۷ درصد) از زنان باردار و ۹۲ درصد از زنان غیر باردار را در هر بار ویزیت، سونوگرافی می‌کنند و بابت سونوگرافی وجه نیز دریافت می‌کنند. این در حالی است که متخصصین زنانی که دستگاه سونوگرافی ندارند تنها ۲۳ درصد از بیماران خود را برای سونوگرافی به متخصصین رادیولوژی ارجاع می‌دهند. همچنین تعدادی از متخصصین زنان حتی حرفه اصلی خود یعنی مراقبت از زنان باردار و غیرباردار و جراحی زنان را که برای آن با بودجه عمومی تربیت شده اند، رها کرده و فقط سونوگرافی می‌کنند. عضو کمیته حقوقی انجمن رادیولوژی ایران، معتقد است که جدا از بار مالی بسیار سنگین این تخلفات برای بیماران، آسیب‌های جسمی و تشخیصی ناشی از انجام سونوگرافی‌های غیر علمی نیز به خوبی هویداست. وی ادامه می‌دهد: گام بعدی وزارت بهداشت این بود که بی سرو صدا مبحث سونوگرافی را بدون مشورت خواهی از صاحبان و متولیان رشته سونوگرافی (رادیولوژیست ها) وارد کورویکولوم آموزشی برخی رشته‌های پزشکی کرد. هرچند بسیاری از متخصصین زنان به صورت غیرمجاز سونوگرافی کرده و از بیماران پول می‌گرفتند، ولی هنوز تعداد بسیاری از آن‌ها نیز به دلیل غیرقانونی بودن اخذ وجه از بیماران هراس داشتند که دستگاه سونوگرافی بخرند. وزارت بهداشت بنا به دلایل نامعلوم این مانع بزرگ را هم برداشت. البته اینکار را هم مرحله به مرحله انجام داد و اولین مرحله آن این بود که در سال ۹۴ مجوز اخذ وجه فقط برای متخصصین زنان دارای فلوشیپ پریناتولوژی آزاد شد. به فاصله کوتاهی از آن این مجوز برای متخصصین زنان دارای فلوشیپ نازایی هم صادر شد. همزمان به صورت هدفمند سیل درخواست‌های مجوز سونوگرافی از سوی رشته‌های دیگر پزشکی به وزارت بهداشت گسیل شد. جالب است که این دسته از متخصصین زنان به وجوه قانونی هم قانع نیستند و در سایه عدم نظارت آگاهانه وزارت بهداشت چندین برابر آن را از بیماران دریافت می‌کنند. این فاجعه به حدی گسترده شده است که در بیمارستان‌های دولتی امام، شریعتی، شهدای تجریش، مهدیه، اکبرآبادی و... در حالی که متخصصین رادیولوژی که صاحبان سونوگرافی هستند با قیمت‌های نازل در حد پنج تا حداکثر بیست هزار تومان، سونوگرافی‌های بارداری ساده و پیشرفته را انجام می‌دهند، این متخصصین زنان با مبالغی از ۸۰ تا ۳۷۵ هزار تومان همان سونوگرافی‌ها را (البته با کیفیت پایین تر) انجام می‌دهند (که اغلب از قیمت آزاد آن در مراکز خصوصی هم بیشتر است). متأسفانه نه تنها تا کنون برخوردی با متخلفان صورت نگرفته است، بلکه وزارت بهداشت ناخواسته جریان مافیای واردکنندگان تجهیزات پزشکی را به مرحله نهایی اهدافش نزدیک‌تر می‌کند و به گفته برخی مسئولین مربوطه بخشنامه مجاز بودن اخذ وجه برای سونوگرافی توسط همه متخصصین زنان و پس از آن برای برخی پزشکان دیگر آماده ابلاغ است. کریمی ضمن احترام به خدمات ارزنده متخصصین زنان و زایمان در حیطه تخصصی خودشان، می‌گوید: باید اذعان داشت که عدم نظارت وزارت بهداشت طی سال‌های گذشته سبب گسترش بی حد و مرز تخلفات متخصصین زنان و برخی پزشکان دیگر در زمینه استفاده از سونوگرافی و اخذ وجه شده است تا حدی که برای مردم بی اطلاع این امر عادی شده است که با هر مراجعه به متخصص زنان باید یک پول ویزیت و یک پول سونوگرافی جداگانه بدهند. همچنین حذف متخصصین رادیولوژی به عنوان قاضی بی طرف (که نفعی از تشخیص خود نمی‌برد) و انجام سونوگرافی‌های خودارجاع و بدون نظرات توسط متخصصین زنان باعث شده است این پزشکان در بسیاری از موارد هرآنچه که دوست دارند را برای بیمار تشخیص دهند و علاوه بر هزینه سونوگرافی، به واسطه درمان بیماری که خودشان تشخیص گذاشته اند و صحت آن مشخص نیست به طور مضاعف درآمد زایی کنند. از اقدامات دیگر وزارت بهداشت که باز هم ناخواسته همسو و در تقویت واردات تجهیزات پزشکی است تأسیس "مرکز ملی آموزش‌های مهارتی و حرفه ای" در سال ۱۳۹۶ است. با وجود اینکه ده‌ها دانشگاه علوم پزشکی در کشور مشغول تربیت پزشک هستند، تأسیس چنین مرکزی جای سئوال دارد. پر واضح است که یکی از اهداف این مرکز راه اندازی دوره‌های کوتاه مدت آموزش سونوگرافی به پزشکان غیررادیولوژیست است. البته مثل همیشه این موضوع با رنگ و لعاب آموزش، خدمت به مناطق محروم، الگوگیری از کشور‌های خارجی و پیشرفت علم ارائه شده است. به تازگی معاون آموزشی وزارت بهداشت در مصاحبه‌ای اظهار کرده که آموزش مهارت‌های پزشکی را قصد دارند به شرکت‌های خصوصی بسپارند! کریمی می‌گوید: نمونه‌هایی از این شرکت‌ها چند سال است که مبادرت به برگزاری دوره‌های دو روزه سونوگرافی برای متخصصین زنان و اعطای مدرک جعلی از دانشگاه جفرسون آمریکا می‌کند و به رغم شکایات و گزارشات متعدد، وزارت بهداشت تاکنون هیچ برخوردی با این متخلفین انجام نداده است. در سال‌های اخیر در مصاحبه‌های مسئولین مختلف وزارت بهداشت و برخی پزشکان دیگر مثل کمیسیون بهداشت مجلس می‌شنوید و می‌بینید که می‌گویند "دستگاه سونوگرافی مثل گوشی پزشکی است" و همه می‌دانیم که هر پزشک به یک گوشی پزشکی نیاز دارد. آیا این گونه اظهارات مورد پسند مردم است (که زین پس باید در مراجعه به هر پزشک یک پول ویزیت بدهند و یک پول سونوگرافی) یا مورد پسند واردکنندگان تجهیزات پزشکی. کریمی می‌افزاید: این روند علاوه بر به خطر انداختن سلامت مردم با سونوگرافی غیر علمی توسط افراد غیررادیولوژیست، بار مالی بسیار سنگینی بر دوش مردم و دولت خواهد گذاشت و با خروج ارز فراوان از کشور همراه خواهد بود که با سیاست اقتصاد مقاومتی همخوانی ندارد. همچنین به علت خود ارجاعی فراوان پزشکان و عدم وجود نظارت٬ اقتصاد سلامت و بیمه‌ها را تهدید جدی می‌کند.