دولت به احتمال وخیم‌تر شدن بحران‌ بیکاری واقف است

برنامه اشتغال دولت حاصل بیش از یک سال تلاش کارشناسی بدنه دولت است. ارائه برنامه اشتغال دولت در قالب تبصره ۱۸ لایحه بودجه سال ۱۳۹۷، بیانگر آن است که دولت به خوبی به بحران‌های بیکاری و نیز احتمال وخیم‌تر شدن، واقف است. تصویر اجمالی پیشنهاد اولیه برنامه اشتغال دولت ذیل تبصره ۱۸ با فرض در اختیار داشتن ۱۷.۴ هزار میلیارد تومان از محل اصلاح قیمت حامل‌های انرژی، در کنار حدود ۶ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی مانده منابع قانون توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری در ترکیب با منابع تجهیز شده از محل تسهیلات نظام بانکی و تسهیلات صندوق توسعه ملی به شرح جدول زیر است. علاوه بر این جدول ذیل بند ج. تبصره ۱۶، برنامه اشتغال حمایتی دولت پیشنهاد شده که پیش‌بینی می‌شود اشتغال حدود ۸۰ هزار نفر را در پی داشته باشد.

برنامه توسعه اشتغال در بخش مسکن شامل موار زیر است:

کمک به احیاء بافت‌های فرسوده (شامل ۱۰۰ هزار واحد مسکونی در سال ۱۳۹۷ و ۴۰۰ واحد مسکونی تا پایان سال ۱۴۰۰) کمک به تأمین مسکن روستایی و اجتماعی (شامل ۵۰ هزار واحد مسکونی شهری و ۵۰ هزار واحد مسکونی روستایی در سال ۱۳۹۷ که تا پایان سال ۱۴۰۰ جمعاً به ۴۰۰ واحد مسکونی خواهد رسید).

برنامه توسعه حمل و نقل درون شهری شامل جایگزینی و نوسازی حدود ۹۴ هزار دستگاه ناوگان از انواع مختلف در شبکه حمل و نقل درون شهری است. برنامه توسعه حمل و نقل برون شهری شامل جایگزینی و نوسازی ۱۲۳۰۰ دستگاه ناوگان از انواع مختلف در شبکه حمل و نقل برون شهری است. اشتغال این برنامه‌ها به واسطه افزایش تقاضا برای کارخانه‌های تولید‌کننده وسایط نقلیه تأمین خواهد شد.

برنامه اشتغالزایی دولت در قالب سیاست‌های فعال بازار کار، شامل موارد زیر است:

طرح کارورزی دانش‌آموختگان دانشگاهی (آموزش عملی و مهارتی برای ۱۰۰ هزار نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بیکار در واحد‌های پذیرنده به مدت ۴ تا ۶ ماه).

معافیت حق بیمه سهم کارفرما برای استخدام جوانان دانش‌آموخته دانشگاهی (پرداخت حق بیمه سهم کارفرما به تامین اجتماعی بابت جذب فارغ‌التحصیلانی که دوره کارورزی را گذرانده و یا به عنوان شغل اولی مستقیماً جذب بنگاه می‌شوند).

پرداخت یارانه دستمزد برای استخدام جوانان در مناطق کمتر برخوردار (پرداخت ۳۰ درصد از حداقل دستمزد توسط دولت به کارفرمایانی که جوانان بیکار را حداقل به مدت یک سال در مناطق کمتر برخوردار جذب نمایند).

کمک به ایجاد نهاد‌های خصوصی در راستای تکمیل زنجیره ارزش و توسعه صادرات (تهیه طرح مداخله در فعالیت‌های اقتصادی منتخب به منظور تکمیل زنجیره تولید و صادرات).

طرح ملی توسعه کسب و کار‌های نوآورانه و شتاب‌دهنده‌ها (راه‌اندازی ۸۰۰ کسب و کار نوآورانه و حمایت از تشکل‌های غیردولتی فعال در زمینه توسعه کارآفرینی و نظارت بر کانون‌های کارآفرینی).

برنامه اشتغال طرح‌های خرد و اشتغال حمایتی (موضوع بند ج. تبصره ۱۶) شامل موارد زیر است:

طرح اشتغال حمایتی (این طرح شامل آموزش، کاریابی، کارورزی، هدایت شغلی و کمک به تامین سرمایه کار سرانه برای اشتغال افراد بازمانده از تحصیل، معلولان مستعد تحت پوشش، معتادان بهبود یافته، زنان سرپرست خانوار، فرزندان خانواده‌های تحت پوشش نهاد‌های حمایتی، فرزندان بی‌سرپرست ترخیص شده و مددجویان مستعد تحت پوشش نهاد‌های حمایتی است).

طرح اشتغال عمومی کاربر در مناطق محروم (این طرح شامل شناسایی و اجرای پروژه‌های کاربر زیربنایی در سطح خرد و کوچک با همکاری و مشارکت جوامع محلی در اجرای پروژه‌هاست، به نحوی افراد که شاغل در حین اجرا پروژه شاغل شده و پس از اتمام پروژه از طریق فرصت‌های شغلی ناشی از اجرای طرح، امکان اشتغال پایدار خواهند داشت).

ساماندهی و توسعه مشاغل خانگی برای جوانان و زنان خانه‌دار (این طرح شامل ارتقاء توانمندی متقاضیان مشاغل خانگی، توسعه فعالیت‌های پشتیبانی و شبکه‌ای، توسعه بازار عرضه و فروش محصولات مشاغل خانگی، فعالیت‌های اعتمادسازی برای افزایش تجارت الکترونیکی است).

تامین مالی خرد با رویکرد بانکداری پیوندی (این طرح شامل شناسایی روستا‌های هدف طرح توسط تسهیل‌گر یا عامل اجرا و فراهم نمودن زمینه‌های ایجاد گروه‌های خودیار و آموزش و ظرفیت‌سازی گروه و رسیدن به مرحله بانک‌پذیری و دریافت تسهیلات از بانک کشاورزی است).

برنامه‌های توسعه اشتغال در بخش کشاورزی شامل ۳ طرح به شرح زیر است:

طرح توسعه گلخانه (این طرح شامل توسعه ۳ هزار هکتار فضای گلخانه‌ای برای تولید انواع محصولات کشاورزی است که نیازمند تأمین تجهیزات و فن‌آوری جدید به منظور افزایش راندمان تولید است. این طرح در سال ۱۳۹۷ به اعتباری معادل ۴۵ هزار میلیارد ریال نیاز خواهد داشت که در صورت اجرا پیش‌بینی می‌شود ۳۳ هزار فرصت شغلی جدید ایجاد شود. متوسط هزینه ایجاد هر فرصت شغلی حدود ۱۳۶ میلیون تومان برآورد می‌شود.

پرورش ماهی در قفس (بر اساس مطالعات مقدماتی شرکت نروژی "رفا" ظرفیت پرورش ماهی در قفس در سه استان شمالی و ۴ استان ساحلی جنوب کشور بالغ بر ۹۱۰ هزار تن برآورد گردید. در سال ۱۳۹۷ سرمایه‌گذاری به منظور تولید ۱۰۰ هزار تن ماهی در قفس به میزان بالغ ۱۸ هزار میلیارد ریال در نظر گرفته شده است که از این میزان مبلغ ۱۸۰۰ میلیارد ریال سهم آورده و مبلغ ۴۸۶۰ میلیارد ریال یارانه سود کارمزد از سوی دولت برای تجهیز مبلغ ۱۶۲۰۰ میلیارد ریال منابع بانکی است؛ که در این صورت پیش‌بینی می‌شود ۱۴ هزار فرصت شغلی جدید با متوسط هزینه ۱۱۶ میلیون تومان برای ایجاد هر فرصت شغلی، ایجاد شود).

صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی (با توجه به ظرفیت تولید سالانه بالغ بر ۱۰۰ میلیون تن محصولات کشاورزی در کشور نیاز مبرم به پیش‌بینی و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش احساس می‌گردد. با تامین منابع مالی مورد نیاز در قالب تسهیلات بانکی می‌توان در طی سال ۱۳۹۷، نسبت به سرمایه‌گذاری به میزان ۲۶.۶ هزار میلیارد ریال جهت ایجاد ظرفیت فرآوری و نگهداری تولیدات کشاورزی و بازسازی و نوسازی واحد‌های کارگاهی موجود اقدام نمود که ضمن حفظ و تداوم ظرفیت‌های موجود بالغ بر ۳.۶ میلیون تن افزایش فرآوری محصولات کشاورزی، ایجاد و تثبیت اشتغال به میزان ۲۰ هزار نفر نیز حاصل خواهد شد. بر این اساس، متوسط هزینه ایجاد هر فرصت شغلی جدید حدود ۱۳۳ میلیون تومان برآورد می‌گردد. علاوه بر اهدف کمی فوق، اجرای برنامه صنایع تبدیلی و غذایی، تأثیر مستقیم در کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، افزایش صادرات و ارزش افزوده بخش کشاورزی، افزایش درآمد کشاورزان، افزایش ماندگاری محصول و مدیریت تنظیم بازار محصولات کشاورزی در راستای تأمین امنیت غذایی جامعه خواهد داشت).

برنامه‌های توسعه اشتغال در حوزه صنعت شامل ۲ طرح به شرح زیر است:

برنامه اشتغال در حوزه صنایع کوچک و خوشه‌های صنعتی اشتغال‌زا. اجرای این برنامه منتهی به ایجاد ۷۴.۵ هزار فرصت شغلی جدید تا پایان سال ۱۳۹۷ خواهد شد.

برنامه تکمیل طرح‌های نیمه تمام صنعتی خاتمه ۹۷ بخش خصوصی در ۵ رشته فعالیت اشتغال زا. طرح‌های مشمول این برنامه شامل ۱۹۷۱ طرح در ۳۱ استان کشور است که اجرای آن در سال ۱۳۹۷ حدود ۵۱.۵ هزار فرصت شغلی جدید ایجاد خواهد کرد.

برنامه‌های اشتغالزای دولت در حوزه گردشگری شامل موارد زیر است:

برنامه‌های جذب گردشگر (هدف از این برنامه افزایش تعداد گردشگران در سال ۱۳۹۷ به ۹۰۵۰۰ نفر است. طرح‌های اصلی ذیل این برنامه عبارتند از: کمک به ایجــاد اقامتگاههای بوم‌گردی، مطالعات و آموزش گردشگری، الکترونیکی و مجازی‌کردن خدمات گردشگری، فعالیت‌های بازاریابی و تبلیغات گردشگری و کمک به ایجاد دفاترخدمات مسافرتی)

سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری (این برنامه معطوف به کمک به پروژه‌های زیرساخت‌های گردشگری در ۷۱۷ پروژه ایست که بالای ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارند. عمده این پروژه‌ها عبارتند از: ۲۰ هتل ۵ ستاره، ۲۶ هتل ۴ ستاره، ۱۵۰ هتل ۳ ستاره، ۲۷ هتل ۲ ستاره، ۹۲ هتل ۱ ستاره، ۹۲ هتل آپارتمان و ۶۲ مجتمع گردشگری)

صنایع دستی (حوزه تولید) (این برنامه ارتقاء سطح کمی و کیفی تولید کارگاهی و انفرادی صنایع دستی را هدفگذاری نموده است که انتظار می‌رود با اجرای طرح‌های آن ۳۵ هزار فرصت شغلی جدید ایجاد شود.

صنایع دستی (بازرگانی) (اهم طرح‌های ذیل این برنامه عبارتند از: راه‌اندازی ۵۹ بازارچه دائمی، راه‌اندازی و توسعه ۱۰۵ فروشگا‌های سنتی، ایجاد و توسعه ۳۴ فروشگاه الکترونیکی و حمایت از ایجاد ۲۰ مرکز عرضه و فروش صنایع دستی در خارج از کشور)

برنامه مشارکت در طرح‌های میراث فرهنگی (این برنامه ۲۰۰۰ پروژه را در سطح ۳۱ استان با مشارکت بخش خصوصی هدفگذاری نموده است که بخش اعظم آن ایجاد فعالیت‌های اقتصادی در قالب حفظ و احیای میراث فرهنگی ملی است. با اجرایی شدن این طرح‌ها پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۳۹۷ حدود ۸۵۶۰ نفر فرصت شغلی جدید ایجاد شود).

طرح‌های اداره کل موزه‌ها این برنامه شامل تکمیل ۹۰ پروژه در سطح ۳۱ استان است که احیاء بنا‌های تاریخی با کاربری موزه را در دستور کار دارد. پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۳۹۷ با تکمیل این پروژه‌ها ۹۰۰ فرصت شغلی جدید ایجاد شود.

بررسی اجمالی برنامه‌های اشتغالزایی دولت اشتغال نشان می‌دهد که دولت در کنار هدف ایجاد اشتغال، اهداف دیگری از جمله رونق تولید، بهبود نظام حمل و نقل و ساماندهی بافت‌های فرسوده را نیز مدنظر داشته است. البته مشخص نیست که با توجه به بحران بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی، از این میزان اشتغال چه میزان برای جذب این گروه از بیکاران هدف گذاری شده است.