آماری از اشتباهات در کتب درسی

خبرگزاری ایسنا: مدیرکل دفتر تالیف کتاب‌های درسی ابتدایی و متوسطه نظری با اشاره به انتقاد‌ها از محتوا‌های آموزشی گفت: وجود نظام تغذیه کننده علمی کتب‌های درسی در خارج از آموزش وپرورش ضروری است. امانی طهرانی در این نشست بیان کرد: کتاب‌های درسی همواره به عنوان یک دغدغه ملی برای ما مطرح بوده است. وی درباره روند توسعه فناوری‌ها گفت: در ۱.۵ سال گذشته توسعه چشمگیری در فضای مجازی بوجود آمده و این امکان فراهم آمده تا افراد نقطه نظرات خود را در حیطه‌های مختلف از جمله کتاب‌های درسی بیان کنند. این امکان جدیدی است که کشور و همه فعالیت‌ها در کشور آن را تجربه می‌کنند و کتاب‌های درسی از انتقاد‌های اینگونه مستثنی نیست، بطوریکه این انتقاد‌ها و نظرات با کل انتقاداتی که در طول چهل یا پنجاه ساله گذشته شده برابری می‌کند. ما همه انتقاد‌ها را پیگیری می‌کنیم و مورد بررسی قرار می‌دهیم. برخی از مطالبی که در فضای مجازی مطرح می‌شود اساسا خلاف واقعیت است و اطلاعات نادرستی هست که داده می‌شود و ما درباره صحت یا عدم صحت این اخبار اطلاع رسانی می‌کنیم. این مطالب خلاف واقع تاثیر خودش را روی افکار عمومی می‌گذارد، بطوریکه مثلا شایع شده بود که حسین فهمیده از کتاب‌های درسی حذف شده. با وجودی اینکه این اتفاق صورت نگرفته و ما نادرستی این خبر را اعلام کرده‌ایم، اما در ذهن افکار عمومی حذف حسین فهمیده شکل گرفته است. از این نوع اتفاق‌ها و برداشت‌های اشتباه افکار عمومی در موارد مختلف برای ما پیش آمده است و این روند بی اعتماد سازی افکار عمومی در حوزه‌های مختلف از جمله در زمینه کتاب‌های درسی نگران کننده است. امانی طهرانی درباره حجم کار‌های انجام شده در چند سال گذشته بیان کرد: با توجه به تغییر نظام آموزشی، حجم زیادی از کتاب‌های درسی در سال‌های گذشته تالیف شده است. بالغ بر شش هزار صفحه کتاب که هر صفحه کتاب حاوی عناصر سازنده‌ای شامل: عکس، نمودار، شکل، آمارها، جداول و ... است و حجم زیادی از مطالب کتاب‌های درسی را تشکیل می‌دهد. با این اوصاف امکان وجود خطا در کتاب‌های درسی با توجه به این حجم کار، ممکن است بوجود بیاید. معمولا معلمین اولین ویرایشگران کتاب‌ها هستند و به ما اعلام می‌کنند و در مرحله بعد جامعه است که ممکن است ایراد‌هایی در کتاب‌های درسی مشاهده و آن را اعلام کند. امانی طهرانی در پاسخ به این پرسش که برخی روایت‌ها از تاریخ معاصر را گزینشی می‌دانند و اینکه ادبیات معاصر ما به شکل ناقص و گزینشی در کتاب‌ها آمده است گفت: در مورد کتاب‌هایی که بار سیاسی یا بار سلیقه‌ای خاصی دارد اختلاف نظر وجود دارد و در این زمینه‌ها معمولا روایت‌های رسمی وجود دارد. گروهی وقایع ۲۸ مرداد را بصورت کودتا می‌بینند و گروهی دیگر آن را جنبش مردمی می‌بینند، بایست دید روایت رسمی آن کشور چیست و این مساله را همه دنیا پذیرفته‌اند. در مباحث ادبی گروهی علاقه زیادی به ادبیات کهن و گروهی علاقه به ادبیات معاصر دارند. برای ما حل و فصل کننده این مسایل گروه برنامه ریزی کتب درسی است که در آن به اشتراک نظر می‌رسند. برخی از اطلاعاتی که در فضای مجازی می‌آید و روی یک بخش خاص اشاره می‌کنند، درست نیست، این مساله بصورت بافت است و کلیت یک کتاب از ابتدا تا انتها دیده شده و به محدودیت‌ها و نقطه تمرکز کتاب دیده شود. نمی‌توان با مقایسه یک قطعه از کتاب قدیم و جدید نتیجه گیری کرد. هرکدام از کتاب‌ها لازم هست در بستر خودش دیده شود. پاره‌ای از مسایل در کتاب‌های درسی ریشه‌های اعتقادی و سیاسی دارد. ممکن است برخی معتقد باشند همه تاریخ بایست درباره تاریخ اسلام و روایت‌های آن باشد و عده‌ای دیگر به تاریخ ایران باستان علاقمند هستند و اعتقاد دارند بایست به این بخش تاریخ بیشتر پرداخته شود. کتاب درسی آینه ملت است و بایست آینه‌ای از همه افکار باشد. در کتاب‌های جدید جلوه‌های دانشمندان ایران و اسلام بسیار کار شده است و در تمامی کتاب‌ها نام این دانشمندان برده شده است. وی گفت: مرجع رسمی برای کتاب‌های درسی شورای برنامه ریزی کتاب‌های درسی است. شورای برنامه ریزی ترکیبی از متخصصین برجسته و صاحب صلاحیت است که تصمیم گیری اصلی را انجام می‌دهند و این شورا بالاترین مرجع است. وی در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان افت تعلقات ملی (سرود ملی و پرچم ملی و ...) را به محتوی آموزشی کتب درسی ارتباط داد، افزود: با این گرایش که هر اتفاق در کشور می‌افتد گردن آموزش و پرورش بگذاریم و بگوییم آموزش و پرورش کوتاهی کرده است، مخالفم. این یک برداشت عام هست که همه مسایل را به کتاب درسی نسبت دهیم. بصورت برنامه صریح پرچم را کار کرده ایم و در برنامه ضمنی در بخش‌های مختلف کتاب‌ها پرچم را کار کرده ایم. در کتاب‌های درسی در بخش‌های مختلف کتاب ها، پرچم ایران کار شده است و در انتها و ابتدای کتاب و هرجا که قابلیت کار شدن پرچم داشته است آن را بصورت دقیق کار کرده ایم. پرچم از موضوعات مورد تاکید بوده است و بسیار روی آن کار کرده ایم. از طرفی بی احترامی اخیر از سوی معدودی به پرچم ملی با عکس العمل ملی مواجه شد و این را ناشی از کتاب‌های درسی ببیند. ممکن است در فعالیت‌های ابتدای انقلاب در این زمینه غفلتی شده باشد، اما در این سال‌ها توجه به پرچم احیا شده است. اینکه ما می‌بینیم دانش آموزان دبیرستانی در هر سطحی درباره موضوع دینی با استدالال صحبت می‌کند، به این علت است که ما در چهار سطح مسایل را تا سطح استدلالی کار کرده ایم. در سایر دروس نیز با همین روش پیش رفته ایم. وی در پاسخ به سؤالی درخصوص انتقاد رئیس جمهور از محتوای کتاب‌های درسی اذعان کرد: معتقدیم رئیس جمهور بر تمام بخش‌های کشور اشراف کامل دارد و علی رغم اقدامات انجام شده در زمینه تغییر محتوا‌های آموزشی، هنوز انتظارات جامعه از محتوا‌های آموزشی برآورده نشده است. امانی تهرانی در پاسخ به پرسشی که قبلا گفته شده چهل سال است سازمان سنجش در مورد کنکور کاری نکرده است و آیا کتاب‌های درسی به گونه‌ای طرح شده که بتواند زمینه برداشته شدن کنکور باشد؟ گفت: درباره کنکور دو مصوبه در مجلس داریم. مصوبه اول برای سال ۱۳۸۶ هست که وزارت علوم و سازمان سنجش موظف شدند که ساز و کار‌هایی را برای سنجش و انتخاب دانشجویان بر اساس سوابق تحصیلی انجام انجام دهند و ساز و کار‌های آن را فراهم کند. انجام این کاربر عهده ما نبوده است و انتظار می‌رفت که در چهارچوب آن قانون مجموعه‌ای از پژوهش‌ها و جلسات انجام گیرد و صورتجلسه‌های آن آماده شود، اما پس از شش سال سازمان سنجش اعلام کرد که این قانون قابلیت عملیاتی شد ندارد و تقاضای اصلاح آن را کرد. وی ادامه داد: اعتقاد داریم بایست قانونی را اجرا تا نقاط ضعف و قدرت آن را بدانیم. در آن شش سال تعداد جلسات برگزار شده خیلی کم بوده و ما حتی صورتجلسه‌ای نداریم که به عنوان مثال پنجاه کارشناس آموزشی کشور آن را امضاء کنند و در آن بنویسند این قانون قابلیت عملیاتی شدن ندارد. بنظر می‌رسد بعد از شش سال سازمان سنجش و وزارت علوم تنها به بیان دیدگاه پیشین خود مبنی بر عدم امکان حذف کنکور را بیان کرده. در نتیجه چندین سال هیچ اقدام اجرایی برای انجام قانون انجام نشده است. د. در سال ۹۲ بخش‌هایی از آن قانون اصلاح شد و اکنون مبنای ما این قانون هست. در هر دو قانون قرار است تا به موضوع سوابق تحصیلی توجه جدی شود. سوابق تحصیلی بعنوان امتحان نهایی تعریف شده است و امتحانات نهایی استاندارد گرفته شود و نمرات نهایی استاندارد به عنوان یکی از منابع اصلی پذیرش دانشجویان استفاده شود. امانی طهرانی با اشاره به اینکه تمام کتاب‌های درسی از پشتوانه پژوهشی برخوردار هستند، گفت: چاپ و تولید این حجم از کتاب‌های درسی قطعاً خالی از اشکال نیست وخوشبختانه آمار اشتباهات در کتاب‌های درسی معمولاً در یک سال کمتر از ۱۰ مورد است، اما این موضوع نباید موجب قضاوت نادرست در مورد همه محتوا‌های آموزشی شده و کار متخصصان عرصه تعلیم وتربیت را زیر سؤال ببرد. وی ادامه داد: در بسیاری از موارد، کتاب‌هایی را اشخاص به نام منتشر می‌کنند که اشتباهات زیادی دارند، اما در حوزه آموزش وپرورش، ودر یک سال و نیم اخیر ما شاهد بیشترین حجم خبر‌ها و انتقادات به کتاب‌های درسی هستیم؛ نقد‌هایی که اغلب منصفانه نبوده و براساس برداشت‌های سطحی و ناقص صورت گرفته است به عنوان مثال، درج نام بابل به عنوان یکی از شهر‌های پرجمعیت ناحیه کوهستانی شمال کشورکه براساس سیستم GIS چاپ نقشه توسط سازمان جغرافیای نیرو‌های مسلح انجام گرفته و به علت توسعه شهری بیشتر این شهر نسبت به ساری صورت گرفته است، موجب شد تا شاهد اتهام زنی در این زمینه به آموزش وپرورش باشیم به طوری که مخاطبان مطلب مذکورتصور کنند نویسنده کتاب هدف خاصی را دنبال می‌کرده است. مدیر کل دفتر تألیف کتاب‌های درسی ابتدایی و متوسطه نظری تصریح کرد: افرادی که درخصوص یک نقشه اظهارنظر می‌کنند، طبیعتاً باید بر علم نقشه شناسی مسلط باشند در صورتی که انتقاد‌های اخیر راجع به نقشه‌های جغرافیای درسی چنین خبری نیست و از روی ناآگاهی قضاوت شده است. وی ادامه داد: باید به نظر کارشناسان، متخصصان و پژوهشگران حوزه تألیف کتاب‌های درسی اعتماد کرده واز دامن زدن به مطالب سطحی خودداری کنیم، بنابراین اگر بخواهیم پیشنهادات افراد از مناطق مختلف درخصوص گنجاندن فلان مطلب در کتاب‌های درسی را بپذیریم، دایره محفوظات گسترش پیدا می‌کند و روند ملی تدوین کتاب‌های درسی نیز آسیب می‌بینند. امانی ادامه داد: شورای برنامه ریزی کتاب‌های درسی که ۱۰ نفر به عنوان نماینده از سازمان‌های مختلف در آن عضو هستند خط و مشی تدوین کتب درسی را مشخص می‌کند و بیش از ۶۰ نفر نیز هر یک از کتاب‌های جدیدالتألیف درسی را موردبررسی و تأیید قرار می‌دهند. مدیر کل دفتر تألیف کتب درسی ابتدایی و متوسطه نظری افزود: هرگونه تغییر در کتاب‌های درسی باید در شورای برنامه ریزی کتاب‌های درسی بررسی و تصویب شود، بنابراین تغییر محتوا یا برخی مطالب کتب درسی خارج از مصوبات شورای مذکور امکان پذیر نیست. وی از تألیف کتب پایه دوازدهم براساس مصوبه نهصدو بیست وششمین جلسه شورای عالی آموزش وپرورش خبر داد و خاطرنشان کرد: دو کتاب «مدیریت خانواده و سبک زندگی» و «سلامت و بهداشت» از کتاب‌های جدیدالتألیف پایه دوازدهم هستند که برای همه دانش آموزان در تمام رشته‌های تحصیلی به مدت ۲ ساعت در هفته ارائه می‌شود و کتاب «تحلیل فرهنگی» که در سال جاری برای رشته معارف اسلامی ارائه شده از سال آینده در برنامه درسی دانش آموزان رشته علوم انسانی قرار می‌گیرد. امانی طهرانی با اشاره به رویکرد سبک سازی کتاب‌های درسی دوره متوسطه دوم، اظهار کرد: سعی کردیم محتوای کتب درسی پیش دانشگاهی را وارد پایه دوازدهم نکنیم و در همین راستا، کتاب‌های «تفکر و سواد رسانه ای»، «کارگاه کارآفرینی و تولید» و کتاب «هنر» از جمله کتاب‌های جدیدالتألیف برای پایه‌های دهم، یازدهم هستند که تدریس آن‌ها در مدرسه به صورت انتخابی خواهد بود، البته تفکر و سواد رسانه‌ای در پایه دهم و «کارگاه کارآفرینی و تولید در پایه یازدهم» مورداستقبال و انتخاب واقع شده است. وی کتاب «انسان و محیط زیست» را از جمله کتاب‌های جدیدالتألیف پایه یازدهم برشمرد که در موضوعات؛ آب، هوا، انرژی، خاک، زباله، گردشگری و تنوع زیستی به دانش آموزان مطالبی را ارائه می‌کند و اظهار کرد: دانش آموزان تمایل کمتری به انتخاب کتاب هنر دارند هر چند مطالب مفیدی مانند؛ خلق آثارهنری، نقد اثرهنری، درک هنری و ارزش گذاری به میراث فرهنگی در این کتاب آمده است. امانی طهرانی با اشاره به اینکه تمام کتاب‌های درسی از پشتوانه پژوهشی برخوردار هستند، گفت: چاپ وتولید این حجم از کتاب‌های درسی قطعاً خالی از اشکال نیست وخوشبختانه آمار اشتباهات در کتاب‌های درسی معمولاً در یک سال کمتر از ۱۰ مورد است، اما این موضوع نباید باعث قضاوت نادرست در مورد همه محتوا‌های آموزشی شده و کار متخصصان عرصه تعلیم وتربیت را زیر سؤال ببرد. مدیر کل دفتر تألیف کتب درسی ابتدایی و متوسطه نظری، گفت: بخشی از انتظارات جامعه به محتوای کتاب‌های درسی و بخشی به برنامه‌های درسی باز می‌گردد و آموزش و پرورش نیز همواره در این خصوص پاسخگو بوده است، چنانکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد تغییرات چشمگیری در محتوای آموزشی بوده ایم. به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش، وی مسأله محوربودن را از ویژگی‌های کتاب‌های جدیدالتألیف عنوان و اعلام کرد: مطالبی مانند، «مشاهده کنیم»، ««فکرکنیم»، «کارگروهی»، اندازه گیری کنیم» و «بازی گروهی» در کتاب‌های درسی جدید به فراوانی دیده می‌شود. امانی طهرانی نبود یک نظام تغذیه کننده علمی خارج از آموزش و پرورش را یک مشکل برشمرد و تصریح کرد: باید تولید علم توسط سایر نهاد‌ها صورت گیرد تا آسیب‌ها شناسایی و تغذیه کنندگان با فهم عمیق مسائل را بررسی و رفع مشکل کنند، اگر چنین شرایطی فراهم شود شاهد خواهیم بود که ۲ روز آموزش وپرورش مانند هم نخواهد بود و نظام تعلیم وتربیت در مسیر رشد و بالندگی قرار می‌گیرد.