واکاوی ماجرای قتل علی عبدالله صالح

سرویس بین الملل فردا: دو هفته قبل گزارشی از پیش‌زمینه‌های شورش علی عبدالله صالح علیه انصار الله منتشر شد. در آن گزارش به حوادث پیش از شنبه تاریخی پرداختیم. به عبارت دیگری، تحولات میدانی صنعا از روز پنجشنبه با حمله به مسجد صالح آغاز شد؛ اما روز شنبه با سخنان تند علی عبدالله صالح وارد مرحله جدیدی شد. اکنون در قسمت دوم این گزارش به ماجرای کودتای صالح و اشغال ۱۲ ساعته بخش اعظم پایتخت می‌پردازیم.

صبح شنبه سخنان علی عبدالله صالح به تیتر اول رسانه‌ها تبدیل شد. او با ادبیات بسیار تندی به انصار الله حمله و خواهان قیام سراسری علیه این جنبش مردمی شد! این سخنان به منزله پایان رسمی دوره ائتلاف بود و عبدالملک الحوثی رهبر انصار الله، آن را «متعفن» خواند.

فراخوان صالح برای قیام علیه انصار الله

صالح صبح شنبه در برابر دوربین تلویزیونی پیام روشنی برای عربستان سعودی فرستاد: «از برادرانم در کشورهای همسایه (عربستان و امارات!) می‌خواهم دشمنی علیه یمن را پایان داده و محاصره را لغو و فرودگاه‌های را بازگشایی کنند و ما هم متعهد می‌شویم صفحه جدیدی در روابط گشوده و تعامل مثبتی داشته باشیم. هرچه در یمن اتفاق افتاد کافی است.»

او در ادامه با ادبیات تندی به انصار الله حمله کرد. رئیس جمهور سابق یمن در پیام خود، خواستار قیام ملی علیه انصار الله شد: «از همه فرزندان ملت یمن دعوت می‌کنم تا در تمامی استان‌ها و مناطق برای مقابله با شبه‌نظامیان حوثی به میدان بیایند. آن‌ها طی سه سال اخیر به قدر کافی از ملت بابت حدت و قیام ملی سپتامبر انتقام گرفته‌اند!»

ادبیات صالح به قدری تند بود که راه را بر هرگونه تعاملی بست. او در ادامه پیام تصویری خود افزود: «برای وحدت یمن، برای نجات کشورتان قیام کنید.»

صالح در ادامه با اشاره به اتفاقات دو روز قبل، هر گونه ائتلاف و حتی مذاکره با انصار الله را منتفی دانست: «نیروهای حوثی به اماکن مذهبی و منازل مسکونی در صنعا یورش برده‌اند. کمیته‌هایی سیاسی و قبیله‌ای برای حل مشکلات وارد شدند اما حوثی‌ها به رویه خود در اعمال زور و بر هم زدن امنیت و آرامش اصرار دارند.»

واکنش رهبر انصار الله؛ عبدالملک الحوثی

ساعاتی بعد از سخنان غیرمنتظره علی عبدالله صالح و اعلان رسمی شورش علیه انصار الله، سید عبدالملک الحوثی رهبر جنیش انصار الله در برابر دوربین پاسخ وی را داد. عبدالملک الحوثی در روز شنبه دو بار در برابر دوربین با ملت یمن و هواداران خود سخن گفت؛ مرتبه نخست تلاش کرد تا بحران را به نوعی مدیریت و تنش‌ها را مهار کند، اما دفعه دوم - که درگیری‌ها در سطح پایتخت بالا شدید شده بود - سعی کرد با تهییج احساسات، هواداران خود را برای مقاومت در برابر نیروهای صالح تقویت کند.

رهبر انصار الله با اشاره به حمایت‌های دشمن متجاوز (عربستان و امارات) از صالح، سعی کرد انگیزه حامیان وی در صنعا و شهرهای اصلی را تضعیف کند و همزمان با تعابیر تحریک کننده مانند «خائن» و «کودتاگر»، هواداران خود را برای نبرد با شبه نظامیان وابسته به صالح تحریک کند: «سخنرانی عبدالله صالح به طور کامل هماهنگ با طرف های دشمن بود. امروز در چارچوب مواضع دشمن حرکت می کنند و این خیانت و کودتا علیه کشور است. سلاح های خود را برداشته‎اید تا اهالی صنعاء را به قتل برسانید، به جای اینکه سلاح های خود را در مقابل دشمن بردارید.»

درگیری‌های شدید خیابانی در صنعا و شایعات در مورد سقوط انصار الله

نیروهای وفادار به علی عبدالله صالح به ویژه گارد ریاست جمهوری به سرعت به سمت مراکز اصلی حکومتی رفتند تا با تصرف آن، عملا کودتا را به سرانجام برسانند.

شبکه‌های العربیه و الحدث وابسته به دربار آل سعود و شبکه عربی اسکای نیوز که توسط عوامل حکومت ابوظبی اداره می‌شود، جنگ روانی بسیار شدیدی در این مقطع ایجاد کردند. پخش تصاویری از خیابان‌های پایتخت که پرچم انصار الله یا عکس‌های حسین الحوثی را از ارتفاعات به زیر کشیده و آتش می‌زنند، مرتبا در رسانه‌های مذکور تکرار می‌شد.

رسانه‌ها از سیطره کامل نیروهای علی عبدالله صالح بر قسمت جنوبی و شرقی صنعا خبر می‌دادند. شبکه اسکای نیوز در گزارشی با عنوان «عرب ماندن صنعا و یمن»، ادعا کرد مراکز زیر توسط نیروهای صالح تصرف شده و انصار الله از آن فرار کرده است: «فرودگاه»، «بخش جنوبی شهر»، «ساختمان سفارتخانه‌های امارات و عربستان» و محله «السیاسی» در مرکز شهر. همین شبکه در ادامه مدعی شد ساختمان‌های وزارت کشور و وزارت اقتصاد نیز به تصرف گارد ریاست جمهوری (وابسته به صالح) درآمد!

پایگاه الیمن الیوم و رسانه‌های وابسته به حزب مؤتمر از محاصره قصر ریاست جمهوری و دفتر کار صالح الصماد رئیس شورای عالی دولت انقلابی یمن خبر داد.

رسانه‌ها و شخصیت‌های نزدیک به حزب مؤتمر، جنگ روانی را به صنعا محدود نکردند. دو قبیله بزرگ «حاشد» و «بنی صریم» در استان عمران، جاده‌های ارتباطی میان صعده و عمران را بستند تا انصار الله نتواند نیروهای کمکی از زادگاه خود (صعده) به پایتخت اعزام کند. آن‌ها مدعی شدند استان حجه نیز به دست نیروهای صالح افتاده و به این ترتیب ارتباط صعده با پایتخت و بندر استراتژیک «الحدیده» به طور کامل قطع می‌شد.

در چنین فضایی، جنگ روانی در شبکه‌های اجتماعی نیز به بالاترین سطح رسید. هشتگ‌های #صنعاء_العربية_تنتفض (صنعای عربی قیام می‌کند) و #صنعاء_عربية (صنعاء عربی [می‌ماند]) و #لا_حوثي_بعد_اليوم (حوثی‌ها امروز نابود می‌شوند) به سرعت ترند شدند.

واکنش قاطع انصار الله و شکست رویای صالح برای تصرف صنعا

در حالی که رسانه‌ها از سیطره قریب الوقوع گارد ریاست جمهوری، شبه نظامیان و قبائل حامی صالح بر صنعا خبر می‌دادند، جنبش مقاومت مردمی انصار الله طی ۱۲ ساعت طلایی تمام محاسبات صالح و امارات را بر هم زدند.

نیروهای انصار الله برای حفظ دولت انقلابی، باید ابتدا موقعیت خود در پایتخت را تحکیم می‌کردند. در همین راستا با همکاری قبائل منطقه سنحان موفق شدند حمله قبائل همپیمان علی عبدالله صالح به پادگان‌های السواد و ریمه حمید را دفع کنند. در گام بعد، بخش وسیعی از مناطق پایتخت نیز به صورت کامل از تک‌تیراندازان وابسته به علی عبدالله صالح پاکسازی شد.

در مرحله بعد، تثبیت سیطره بر پایتخت و تصرف پایگاه‌های صالح را در دستور کار قرار دادند. نیروهای انصار الله که از حمایت گسترده مردمی و قبائل مسلح و بخش‌هایی از ارتش و نهادهای امنیتی برخوردارند، سه پادگان بزرگ حومه پایتخت یعنی السواد، شیراز، اللواء الرابع (لشکر چهارم) و بیمارستان موسوم به ۴۸ را از سیطره حامیان علی عبدالله صالح آزاد کردند. سخت‌ترین نبردها در محلات داخلی پایتخت نیز در خیابان بغداد صورت گرفت و مسجد ابوعبیده که جزء اصلی‌ترین پایگاه‌های شبه نظامیان حزب مؤتمر (به ریاست علی عبدالله صالح) بود، به صورت کامل آزاد شد.

در ادامه، نیروهای ارتش و مقاومت مردمی موفق شدند پادگان عمد و پاسگاه‌های اطراف خانه طارق الاحمر، برادرزاده علی عبدالله صالح و فرمانده نظامی شورشیان دیروز را آزاد و با تثبیت موقعیت خود در خیابان‌های همجوار مانند تقاطع خیابان جیبوتی و خیابان امان، عملا خانه وی را محاصره کنند.

در گام بعدی نیروهای امنیتی و نظامی وابسته به انصار الله با سیطره بر سفارتخانه آل سعود و مکان‌های تجمع حامیان علی عبدالله صالح در محله السیاسی، سفارتخانه‌های خارجی را به طور کامل از خطر حمله عوامل صالح دور کردند.

با تثبیت امنیت در مرکز و شمال پایتخت، جنبش انصار الله پاکسازی مناطق جنوبی پایتخت را آغاز و مناطق تحت نفوذ قبیله خولان را تصرف کردند. همزمان تثبیت امنیت جاده‌های ارتباطی پایتخت با مناطق شمالی در دستور کار قرار گرفت و بعد از ۲۴ ساعت، مجددا جاده صنعا صعده به طور کامل تحت سیطره انصار الله قرار گرفت.

در استان عمران نیروهای امنیتی با همکاری یگان‌های مسلح محلی و برخی قبائل محلی، دو منطقه تحت تصرف قبائل بنی صریم و بنی قیس را تصرف و خانه شیخ مبخوت المشرقی را محاصره کردند. شیخ مبخوت المشرقی از شیوخ حامی علی عبدالله صالح در قبیله بزرگ حاشد می‌باشد که روز قبل دستور داده بود جاده ارتباطی صنعا صعده توسط عوامل مسلح وی تصرف شود تا به زعم خود پایتخت را محاصره کنند!

در استان اب، جاده ارتباطی میان اب و السیانی که اصلی‌ترین جاده برای حمایت از جبهه تعز است، الویت اول بود. به همین جهت ابتدا امنیت این جاده به طور کامل تثبیت و نیروهای علی عبدالله صالح از آن دور شدند؛ سپس نیروهای امنیتی از سمت شرق وارد شهر اب شده و اداره مرکزی پلیس استان را از اشغال مسلحین آزاد کردند. در ادامه پاکسازی جاده‌های ارتباطی اب در دستور کار قرار گرفت و طی چند ساعت تمام جاده‌های ارتباطی اب به شهرهای یریم، السیانی، سماره و دیگر مناطق استان اب در کنترل نیروهای مقاومت مردمی انصار الله قرار گرفت.

در استان ذمار که قدیمی‌ترین و اصلی‌ترین پایگاه علی عبدالله صالح است نیز نیروهای مقاومت مردمی موفق شدند جاده ارتباطی شمالی استان به سمت صنعا را به طور کامل تحت کنترل بگیرند تا مسلحین وابسته به صالح به سمت پایتخت حرکت نکنند. در این استان خانه شیخ العزعزی از شیوخ قبائل حامی علی عبدالله صالح توسط انصار الله تصرف شد.

صالح؛ از شکست نهایی تا فرار و مرگ مرموز!

همان طور که در بخش قبل تشریح شد، جنبش مقاومت مردمی انصار الله طی ۱۲ ساعت طلایی موفق شد تمام برنامه‌های علی عبدالله صالح را بر هم بزند. صالح که با تمام حیثیت خود در صنعا ریسک کرده بود؛ شانسی برای خود در پایتخت نمی‌دید ترجیح داد بدون اعلام قبلی و به طور پنهانی به اصلی‌ترین پایگاه خود یعنی ذمار فرار کند.

صالح در مسیر فرار از صنعا به ذمار شناسایی و توسط عوامل ناشناس از خودروی خود پیاده شد. تا زمانی که عکس‌های جسد وی منتشر نشده بود، هواداران و حزب وی اخبار منتشره در مورد مرگ صالح را تکذیب می‌کردند. شبکه اسکای‌نیوز در گزارشی چنان با آب و تاب این ماجرا را ساختگی و «نیرنگ حوثی‌ها» خواند که نشان می‌داد مرگ وی ضربه کاری برای ائتلاف نوپای ابوظبی-مؤتمر محسوب می‌شود. با این حال انتشار گسترده تصاویر مرگ وی، خط بطلانی بر این جنگ روانی بود و حزب مؤتمر نیز رسما مرگ وی را تأیید کرد.

قاتل علی عبدالله صالح کیست؟

جمع‌بندی علی عبدالله صالح بر این بود که با بازداشت طارق دیگر در پایتخت شکست خورده هستند؛ اما تا زمانی که نبرد در پایتخت ادامه دارد، ذمار به طور کامل در اختیار حزب مؤتمر و وفاداران به وی خواهد بود. فرار صالح از صنعا به ذمار بدون اعلام قبلی و حتی هم‌حزبی‌های وی بود تا آن‌ها همچنان به نبرد در پایتخت ادامه دهند و به نوعی خریدن زمان محسوب می‌شد.

با این حال علی عبدالله صالح از یک نکته بسیار مهم غافل بود: «عواقب خیانت»! او در طول چهار دهه فعالیت سیاسی خود مجموعه گسترده و متنوعی از ائتلاف‌ها و خیانت در ائتلاف را برای حفظ قدرت تجربه کرده بود؛ اما همواره یک حلقه نزدیک به وی در حزب مؤتمر به عنوان همپیمانان اصلی وی در ائتلاف‌ها حضور داشتند. این بار در جریان فرار از صنعا، صالح کسی را خبر نکرد و حتی برخی از قبائل هوادار وی در حال ارسال نیرو از جنوب به پایتخت بودند.

بی‌تردید شبه نظامیان وفادار به حزب مؤتمر در جاده ذمار صنعا وقتی متوجه فرار صالح می‌شوند، به «بازی خوردن خود» پی برده‌اند. آن‌ها در حالی به صنعا می‌روند که فرمانده‌شان در حال فرار از این شهر بوده است. در فرهنگ سنتی قبائل یمن تکلیف خائنین به قبیله کاملا روشن است.

هنوز معلوم نیست دقیقا چه کسانی و گروهی او را به قتل رسانده‌اند؛ اما بی‌تردید کسی که آمار فرار وی را داده، از اعضای حزب مؤتمر بوده است. صالح در حالی از صنعا خارج شد که نه انصار الله و نه هیچ کشور خارجی در جریان فرار وی نبوده؛ اما در نقطه‌ای به قتل رسید که در ظاهر در سیطره شبه نظامیان هوادار وی بوده است. این موارد نشان می‌دهد عده‌ای سودای انتقام از «خائن» را داشته‌اند؛ یا خودشان مستقیما دست به اقدام زده یا به دشمن «گرا» داده‌اند تا وارد عمل شود...

به نظر می‌رسد باید ماه‌ها و حتی سال‌ها بگذرد تا عوامل این ماجرا افشا شوند.