تلاش ایران برای ایجاد شراکت های منطقه ای انرژی

خبرگزاری تسنیم: در آستانه نشست 30 نوامبر اوپک در وین، بیژن نامدار زنگنه وزیر ابراز امیدواری کرده بود که کاهش تولید اوپک و متحدانش تمدید خواهد شد.

اما آنچه در معرض تحولات عمیق قرار گرفته، فراتر از بازارهای انرژی است. زنگنه و همتایانش از جمله قطری ها، سعودی و ها و اماراتی هادر شرایطی بر سر تمدید توافق کاهش تولید توافق کردند که منطقه با وضعیت ژئوپلتیک ظریف و شکننده ای مواجه است. در پرتو رقابت های منطقه ای که با تحریم های اقتصادی، جنگ های نیابتی و جنگ های لفظی مقامات کشورها همراه شده است، شاید چشم انداز شکل دهی و اجرای یک برنامه مشترک برای شکل دادن به بازارهای جهانی نفت بعید به نظر می رسید. اما تولید کنندگان نفت به رغم تمامی اختلافات به توافقی بر سر تمدید توافق کاهش تولید دست یافتند. با این وجود اجرای یک توافق موثر تنها از طریق همکاری روسیه و تمامی کشورهای عضو اوپک از جمله ایران، عربستان و قطر محقق خواهد شد.

برای ایران، توافق روسیه و عربستان بر سر تمدید کاهش تولید یک اتفاق مثبت بود. زیرا به موجب این توافق ایران ملزم به کاهش تولید خود نیست و با توجه به اینکه شرکت های انرژی بین المللی همچنان از سرمایه گذاری در بخش نفت ایران امتناع می ورزند، ایران احتمالا در آینده نزدیک نیز نخواهد توانست تولید نفت خود را بیش از این رقم بالا ببرد.

ایران در حاشیه نشست اوپک همچنین موفق شد در بعد ژئوپلتیک انرژی نیز به پیشرفت هایی نایل آیند. ایران از جمله قراردادهای مهمی را منعقد نمود. تهران موافقتنامه ای با عمان با هدف پیشبرد پروژه صادرات گاز به این کشور به امضا رساند. زنگنه بعد از دیدار با همتای عمانی خود در حاشیه نشست اوپک به خبرنگاران گفت، در طی هفته های آینده کارشناسانی از دو طرف در خصوص جزئیات به پیشرفت هایی دست خواهند یافت. این پروژه شامل ساخت یک خط لوله انتقال گاز از پارس جنوبی ایران به عمان است که از گاز ارسالی از آنجا با کشتی به کشورهای دیگر ارسال خواهد شد. در سال 2013، ایران و عمان اعلام کردند که هدف از این پروژه صادرات روزانه یک میلیون فوت مکعب گاز است و هزینه احداث خط لوله 1.5 میلیارد دلار برآورد شد.

هرچند بعید به نظر می رسد که این پروژه در آینده نزدیک اجرایی شود، اما از اهمیت بنیادین قابل توجهی برخوردار است. در دوره ای که عربستان تلاش دارد تا کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را برای منزوی ساختن ایران با خود متحد سازد، عمان از طریق این موافقتنامه علاقمندی خود به گسترش همکاری ها با تهران را ابراز داشته است. این موافقتنامه همچنین می تواند اعتبار عربستان به عنوان رهبر بلوک سیاسی کشورهای پادشاهی حاشیه خلیج فارس را زیر سوال ببرد.

زنگنه همچنین قرارداد سواپ نفت با عراق را اعلام کرد که هفته گذشته به امضا رسید. بر اساس این قرارداد، پالایششگاه های ایرانی روزانه 30 تا 60 هزار بشکه در روز از کرکوک نفت دریافت خواهند کرد و در مقابل ایران در بنادر جنوبی عراق در خلیج فارس نفت تحویل عراقی ها خواهد داد. زنگنه رابطه ایران با عراق را استراتژیک توصیف کرده است.

با توجه به تحولات فوق الذکر، می توان گفت که نشست اوپک نه تنها موجب تایید واقعیت جدیدی در بازارهای جهانی انرژی شده بلکه نشان دهنده تغییر ماهیت تحولات ژئوپلتیک مرتبط با انرژی است: از افزایش تعاملات روسیه در بخش انرژی خاورمیانه تا تحولات سیاسی حول کرکوک عراق، مسائل انرژی و ژئوپلتیک منطقه ای همچنان در حال گره خوردن به یکدیگر هستند.