پیامد افزایش عوارض خروج از کشور برای اقتصاد

خبرگزاری تسنیم: صنعتی که حالا دیگر همپای تجارت‌های بزرگ دیگر از جمله نفت، درآمد و ارزآوری زیادی را نصیب کشور‌های نفت‌دار و بدون نفت کرده است و از قضا کشور‌های نفت‌خیز و بزرگترین صادرکنندگان نفت و گاز در جهان نیز این روز‌ها توجه خاصی به آن دارند. به عنوان مثال تازگی‌ها امارات متحده موزه بزرگ و زیبای لوور ۲ را در حالی در ابوظبی افتتاح کرده است که تنها برای استفاده از برند موزه لوور، ۴۰۰ میلیون دلار پرداخت کرده و معدود اشیای تاریخی هم که در این موزه پیش روی بازیدکنندگان قرار گرفته، با پرداخت اجاره‌های سنگین به سایر کشورها، میهمان لوور ۲ شده‌اند تا از این رهگذر صنعت گردشگری این عرب‌نشین تازه تاسیس حوزه خلیج همیشه فارس رونق بیشتری بگیرد. همچنین در اهمیت صنعت گردشگری برای اقتصاد کشور‌ها همین بس که بر اساس آمار، با ورود هر گردشگر ۴ شغل ایجاد می‌شود و از این جنبه نیز گردشگران، توجهات را به خود جلب می‌کنند. البته در کشور ما نیز با وجود منابع غنی و طبیعی، تنها هر از گاهی بر لزوم توجه به میراث تاریخی و جاذبه‌های طبیعی و توریستی تاکید می‌شود و خیلی زود همه چیز به فراموشی سپرده می‌شود. از سوی دیگر در برخی موارد هم موضوع جذاب گردشگری، وارد کارزار‌های سیاسی و انتخاباتی می‌شود. به عنوان مثال رونق گردشگری یکی از شعار‌های انتخاباتی حسن روحانی بود و صرف‌نظر از این موضوع، بر اساس هدف‌گذاری‌های انجام شده قرار است تا سال ۱۴۰۴، تعداد ۲۰ میلیون گردشگر به ایران سرازیر و در پی آن ۵ میلیون شغل در کشور ایجاد شود. این در حالی است که آمار‌ها حکایت از خروج سالانه ۹ میلیون ایرانی از کشور با اهداف گردشگری دارد که این رقم بیش از ۲ برابر آماری است که بر حضور گردشگران خارجی به کشور اشاره دارد. بر این اساس بنظر می‌رسد برای رسیدن به اهداف تعیین شده در راستای حضور گردشگران خارجی در کشور و سود بردن از حضور آن‌ها باید "تدابیری" بست تا "امیدها" بیش از پیش به تحقق هدف بزرگی به نام جذب گردشگر خارجی بیش از پیش پررنگ‌تر شود. از این رو شاید یکی از مهم و جالب و البته تعجب‌برانگیزترین موضوعاتی که همزمان با ارائه لایحه بودجه سال آینده توسط پاستورنشینان به ساکنان بهارستان ارائه شده، بحث افزایش عوارض خروج از کشور باشد. بر این اساس در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷، عوارض خروج از کشور برای هر نفر ۲۲۰ هزار تومان تعیین شده که نسبت به ۷۵ هزار تومان امسال، ۱۴۵ هزار تومان رشد را نشان می‌دهد. همچنین موضوع دیگر در این زمینه که موجب شگفتی ایرانی‌هایی که مسافر خارج هستند شده، این است که عوارض خروج از کشور در سال ۹۷ برای سفر نخست ۲۲۰ هزار تومان، سفر دوم با ۵۰ درصد افزایش ۳۳۰ هزار تومان و سفر بعدی با ۱۰۰ درصد افزایش، ۴۴۰ هزار تومان است. البته این خبر هر چند برای مسافران ایرانی که قصد سفر به خارج را دارند عجیب و ناراحت کننده است، اما در مقابل به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور این اتفاق ۱۶۰ میلیارد تومان درآمدزایی را برای این سازمان به همراه خواهد داشت و به هین دلیلی برخی معتقدند دلیلی اصلی این تحول قیمتی در عوارض خروج از کشور در سال آینده، تنها افزایش درآمد سازمان میراث فرهنگی است و این امر خیلی هم به بهبود شرایط گردشگری کشور کمک نمی‌کند. از سوی دیگر علی‌اصغر مونسان با بیان این که هدف از افزایش عوارض خروج از ایران تاکید بر ارتقای جایگاه گردشگری در کشور می‌باشد، بر این باور است که در حال حاضر این اتفاق خوبی نیست که تعداد تور‌های خروجی دو برابر تور‌های ورودی به کشور باشد. ضمن این که درآمد حاصل از افزایش عوارض خروج از کشور را خرج توسعه گردشگری در کشور خواهیم کرد. بر این اساس حالا که دولتی‌ها عزم خود را برای بهبود شرایط گردشگری در کشور جزم کرده‌اند و "تدابیر" خود را به "امید" افزایش شمار ورود گردشگران به کشور در قالب افزایش عوارض خروج از کشور روی کاغذ نگاشته و به عنوان یکی از بند‌های بودجه سال آینده روی میز نمایندگان مجلس گذاشته‌اند، باید گفت: افزایش عوارض خروج از کشور شاید موجب کاهش میزان گردشگر خروجی از ایران شود، اما در شرایطی که هزینه سفر و اقامت در ایران از سفر به کشور‌های همسایه برای مردم گران‌تر است، افزایش عوارض خروجی نه تنها به تنهایی نمی‌تواند رونق گردشگری داخلی را در پی داشته باشد بلکه ممکن است موجب شود تا سفر به عنوان یکی از معیار‌های سنجش رفاه اجتماعی از سبد خانوار ایرانی خارج شود. از سوی دیگر خروج ایرانی‌ها از کشور به قصد گردشگری، به خودی خود امری ناثواب به حساب نمی‌آید؛ چرا که هر ایرانی می‌تواند به عنوان سفیر فرهنگی در خارج از کشور مطرح باشد و خود به ابزاری برای تبلیغات در ارستای آشنایی دیگر کشور‌ها با فرهنگ ایرانی‌ها تبدیل شده و وسیله‌ای برای جذب گردشگر خارجی به کشور باشند. از سوی دیگر پرواز شرکت‌های هواپیمایی از ایران به سایر کشور‌ها موجب می‌شود تا شرکت‌های هواپیمایی برای حفظ صرفه اقتصادی و کسب درآمد بیشتری در مسیر برگشت، تمام تلاش خود را برای جذب مسافر داشته باشند تا با صندلی خالی به ایران سفر نکنند. به همین دلیل شرکت‌های هواپیمایی با همکاری آژانس‌های گردشگری به جذب مسافر و گردشگر اقدام می‌کنند. حال در صورتی که با افزایش عوارض خروجی، شاهد کاهش مسافران خروجی از ایران باشیم، این موضوع می‌تواند بر جذب و ورود مسافران خارجی به کشور تاثیر بگذارد که تبعات خاص خود را برای اقتصاد کشور به همراه خواهد داشت. نکته قابل توجه در این زمینه این است که در کشور‌های مختلف دنیا عوارض خروج از کشور به طور معمول رقم ناچیزی در نظر گرفته می‌شود (به عنوان مثال هزینه عوارض خروج در کشور مصر ۵ دلار، چین ۱۶ دلار، اتریش در مسیر‌های کوتاه، متوسط و بلند به ترتیب ۸، ۱۷ و ۳۹ دلار است) تا این موضوع به عنوان یکی از جذابیت‌های افزایش رفت و آمد به کشور باشد. علاوه بر این در صورتی که فرضیه افزایش عوارض خروج از کشور به کاهش خروج گردشگران از ایران منجر و موجب افزایش رونق گردشگری در کشور شود، این پرسش پیش می‌آید که آیا بستر‌های حمل و نقل ریلی و جاده‌ای کشور از امکانات لازم برای افزایش تردد‌ها برخوردار هستند یا نه؟ یا این که به مرور شاهد افزایش تصادفات و سوانح جاده‌ای خواهیم بود؟ از سوی دیگر این پرسش مطرح است که آیا تا به امروز همه فعالیت‌ها در زمینه اطلاع‌رسانی و آشنایی مردم از میراث طبیعی و تاریخی به خوبی انجام شده، امکانات و پذیرایی مناسب از گردشگران به خوبی فراهم آمده، تلاش‌ها برای مرمت و بازسازی و نگهداری آثار باستانی و تاریخی به خوبی انجام شده و نیز تمامی آثار کشور ثبت ملی و جهانی شده‌اند یا نه که حالا حلقه تکمیل کننده صنعت گردشگری ایران، "افزایش عوارض خروجی از کشور" تدبیر و امید شده است؟! افزون بر این در صورتی که سناریوی افزایش عوارض خروجی با کاهش رفت و آمد‌ها به کشور همراه باشد، آیا صندلی‌های خالی و کاهش شمار پرواز‌های شرکت‌های هواپیمایی نمی‌تواند خبر ناخوشی برای این صنعت بزرگ در کشور باشد و اشتغال و درآمدزایی را در ناوگان هوایی کشور تحت تاثیر قرار دهد؟! البته این موضوع در حالی مطرح می‌شود که ناوگان هوایی ایران یکی از پیرترین ناوگان‌های حمل و نقل مسافر و جابجایی بار در دنیا با میانگین سنی حدود ۲۱ سال برای هواپیماهاست که گا‌ها هواپیما‌هایی با سن ۴۰ سال نیز در آن مشاهده می‌شود. سخن کوتاه این که در حالی این روز‌ها افزایش عوارض خروجی از کشور به عنوان راهکاری برای بهبود شرایط گردشگری در کشور "تدبیر" و به آن "امید" بسته شده است که پیش از آن باید کارشناسی و بررسی بیشتری در زمینه صورت می‌گرفت تا این سوء تفاهم پیش نیاد که دولت با افزایش چند برابری عوارض خروجی به فکر ممانعت از خروج بیشتر افراد از کشور و نیز کسب درآمد زیادتر است.