ظرفیت‌های اشتغال میلیونی در اقتصاد فیروزه‌ای

خبرگزاری تسنیم: شهرستان فیروزه که در ۴۰ کیلومتری نیشابور در استان خراسان رضوی واقع شده به دلیل برخورداری از ذخایر فیروزه به همین نام خوانده می‌شود و با قدمتی چندهزار ساله لقب بزرگترین و باکیفیت‌ترین معدن سنگ فیروزه را به خود اختصاص داده است. محاسبات انجام‌شده نشان می‌دهد ذخایر قطعی این معادن بالغ بر ۸ هزار و ۵۲۱ تن تعیین شده که سالانه حدود ۴۰ تن انواع فیروزه را به نام‌های عجمی، شجری، ابوی، توفان و شکوفه استخراج کرده و به بازار عرضه می‌کند. معدن فیروزه نیشابور از حدود ۸ دهه پیش توسط دولت اداره می‌شد که به عقیده برخی از فعالان این حوزه به‌دلیل نبود آگاهی و تجربه کافی مدیران قبلی از نحوه استخراج فیروزه، کارنامه چندان موفقی نداشته است. این درحالی است که از حدود چند سال پیش و در فرآیندی حمایتی حق بهره‌برداری این معدن به اهالی دو روستای مجاور به نام‌های علیا و سفلا به مدت ۲۵ سال واگذار شده است که اهالی در قالب تشکیل شرکت تعاونی روستایی هم‌اکنون به شغل خرید و فروش و استخراج فیروزه مشغول هستند. اما نکته حائز اهمیت درباره بزرگترین و باکیفیت‌ترین معدن فیروزه جهان سهم اندک این معدن از بازار جهانی بوده به گونه‌ای‌که با وجود ظرفیت بالای استخراج، نبود تجهیزات نوین به همراه تخصص و سرمایه‌گذاری مناسب در بخش فرآوری نه‌تن‌ها سهم اندکی از بازار جهانی را برای کشور به همراه داشته بلکه اندک صادرات این سنگ باارزش نیز به‌صورت خام و با قیمتی بسیار کمتر از قیمت واقعی بوده است. این در حالی است که بیشتر گوهرشناسان و سنگ‌شناسان معتقدند فیروزه ازجمله سنگ‌های قیمتی است که قابلیت رقابت با دیگر سنگ‌های قیمتی همچون زمرد را دارد. *اشتغال زایی میلیونی تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی برای ایران سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی داری تنوع بسیار است. ساخت مجسمه‌ها با استفاده از سنگ‌های مختلف با رنگ‌های متنوع می‌تواند درآمد سرشاری ایجاد نماید. همچنین ساخت نگین انگشتر، گوشواره، سینه ریز، دستبند و دیگر زیورآلات که با تلفیق طلا و نقره به همراه انواع سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی زیبا انجام می‌گیرد زیبایی بسیار دوست داشتنی به زیورآلات می‌بخشد. از طرف دیگر بر خلاف اینکه استفاده از زیورآلات طلا برای مرد سفارش نشده است، استفاده از عقیق و زمرد و فیروزه و برخی از دیگر زیورآلات بسیار سفارش شده و مستحب می‌باشد. برخی ازاین سنگ‌ها برای درمان بیماری‌های جسمی و روحی سفارش شده حتی در آمریکا درمانگاه سنگ‌ها راه اندازی شده. از دیگر ویژگی‌ها این است که متناسب با هر ماه نوعی سنگ وجود دارد لذا متناسب با ماه‌های تولد می‌توان سینه ریز یا دستبند یا انگشتری با نگین سنگ قیمتی و نیمه قیمتی جهت هدیه خریداری نمود. اما متأسفانه این محصول در کشور مورد غفلت واقع شده است. یکی از اهالی روستا که از سال‌های پیش در معدن مشغول به‌کار بوده و تمایلی برای معرفی خود ندارد درباره نحوه فعالیت شرکت تعاونی گفت: شرکت تعاونی معدن فیروزه نیشابور هم‌اکنون با حدود ۳۴۲ نفر عضو که همگی از اهالی روستا هستند به فعالیت مشغول است و روزانه بین ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم استخراج انجام می‌دهد. وی درباره نحوه فروش فیروزه‌های استخراج شده، گفت: پس از جمع شدن فیروزه‌ها و درجه‌بندی آنها، در یک بازه زمانی ۲ تا ۳ ماهه مدیران تعاونی با صدور اطلاعیه‌هایی نسبت به برگزاری حراج‌های حضوری اقدام کرده تا فیروزه‌های خام استخراج شده با بالاترین قیمت به فروش گذاشته شوند. وی درباره حجم و قیمت فیروزه‌ها در حراج گفت: به‌طور معمول فیروزه‌ها که به صورت درجه یک و دو تعیین شده‌اند در وزن‌های حدود ۱۰۰ کیلوگرمی و با قیمت پایه حداقل ۱۰ میلیون تومان به حراج گذاشته می‌شوند که در برخی از مواقع قیمت نهایی به مرز ۳۰۰ میلیون تومان نیز می‌رسد. این کارگر باسابقه معدن یادآور شد: من معتقدم درآمد حاصل از معدن فیروزه می‌تواند از درآمد بانک ملی نیز بیشتر باشد، اما نبود تجهیزات و دستگاه‌های نوین روند استخراج را محدود کرده که در نتیجه شاهد کاهش سودآوری هستیم. وی درباره نحوه استخراج گفت: تجهیزات قدیمی و استفاده از روش‌های سنتی باعث شده تا در برخی از موارد چاره‌ای جز بکارگیری مواد انفجاری در حفاری وجود نداشته باشد که این موضوع ضمن آسیب‌رسانی به محیط‌زیست موجبات تخریب و از بین رفتن بخشی از سنگ‌های موجود را نیز فراهم می‌کند. * سنگ فیروزه پتانسیل بالای در اشتغال‌زایی دارد علی اصغرنوراله زاده، چندی پیش با ارائه راهکار‌ها و پیشنهاداتی جهت فعال شدن بخش گردشگری و توریسم شهرستان نیشابور به عنوان یک شهر تاریخی و کهن با مفاخر علمی و هنری و همچنین به عنوان نزدیکترین و پر رفت و آمد‌ترین شهر قبل از مشهد مقدس و عبور سالانه ۷ میلیون زائر امام رضا (ع) از مسیر نیشابور - مشهد، خواستار توجه بیشتر و مضاعف به بحث گردشگری و جذب مسافران در این شهرستان شد و ۱۰ میلیارد ریال اعتبار مازاد اشتغال به این شهرستان اختصاص داد. *ارزش‌افزوده ۱۳۰۰ درصدی درحالی که بزرگترین معدن فیروزه جهان به علت فقدان علم هنوز با فناوری قدیمی و با استفاده از مواد منفجره به استخراج مشغول بوده و از این رهگذر صدمات جبران‌ناپذیری را به معدن وارد می‌آورد، در کشور‌هایی همچون آمریکا و هند که معادن آن‌ها از لحاظ کیفیت در مقابل فیروزه نیشابور حرفی برای گفتن ندارد، استخراج با روش‌های علمی باعث شده تا هر روز شاهد ارزش افزوده در محصولات استخراج‌شده آن‌ها باشیم. * صادرات ۱۰ درصدی فرآوری فیروزه در حالی می‌تواند ارزش‌افزوده بالایی را برای کشور به ارمغان بیاورد که سرمایه‌گذاری اندک در این حوزه، فروش فیروزه را محدود به داخل کشور کرده، به‌گونه‌ای‌که بیش از ۹۰ درصد فیروزه تولیدی در داخل کشور مصرف شده و تنها ۱۰ درصد آن به شکل صادرات توریستی انجام می‌شود. *اقتصاد فیروزه‌ای درباره تجارت فیروزه اظهارنظر‌های مختلفی موجود است، به‌طوری‌که برخی از فعالان این حوزه معتقدند نبود تجهیزات نوین و محدود شدن فرآوری این سنگ قیمتی با روش‌های سنتی باعث شده تا فیروزه نیشابور نتواند سهم بالایی از بازار جهانی را به خود اختصاص دهد و این درحالی است که در برخی از موارد تاجران چینی، عرب و ترک با خرید فیروزه خام و فرآوری آن اقدام به صادرات فیروزه ایرانی به نام خود می‌کنند. البته در مقابل این عقیده برخی از فعالان می‌گویند روش تراش و فرآوری فیروزه در تمامی کشور‌ها یکسان است و این درحالی است که سالانه مقدار زیادی فیروزه خام از امریکا و دیگر کشور‌ها وارد ایران شده و پس از تراش و صادرات دوباره به نام فیروزه نیشابور فروخته می‌شود. در هر حال آنچه مسلم است فیروزه نیشابور از جمله محصولات معدنی است که با سرمایه‌گذاری و بهبود شرایط تولید قادر به توسعه اقتصادی کشور خواهد بود.