نتایج سفر دونالدترامپ به شرق آسیا
مهار چین، فائق آمدن بر کره شمالی، تقویت مناسبات تجاری به نفع طرف آمریکایی از جمله مهمترین دستورکارهای ترامپ طی سفر دوهفته‌ای اخیرش به شرق آسیا بوده است.
خبرگزاری تسنیم: «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا اخیرا سفر دو هفته‌ای را به پنج کشور آسیایی ژاپن، کره جنوبی، چین، ویتنام و فیلیپین انجام داد. این سفر، دومین سفر طولانی خارجی ترامپ بعد از ورود به کاخ سفید محسوب می‌شود. انگیزه ترامپ از سفر دو هفته‌ای به پنج کشور آسیایی چه بود؟ ترامپ در سفر آسیایی خود چقدر توانست به اهداف خود دست یابد؟ چالش‌ها و فرصت‌های دولت آمریکا در شرق آسیا چیست؟ در مقاله پیش رو تلاش می شود به برخی ازاین پرسش‌ها پاسح داده شود.
اهداف ترامپ از سفر به شرق آسیا:
به اعتقاد اغلب کارشناسان سیاسی رئیس جمهوری آمریکا به چند دلیل به شرق آسیا سفر کرده است:
1- مهار چین:
برخی تحلیلگران بر این باورند که ترامپ در جریان این سفر «مهار چین» در حوزه‌های مختلف اقتصادی و نظامی را مدنظر داشت. چین یکی از بزرگترین اقتصادهای جهان و یکی از بزرگترین رقبای آمریکا ظرف یک تا دو دهه آینده خواهد بود. قدرت اقتصادی در آینده برای چین قدرت نظامی و سیاسی را هم ایجاد خواهد کرد. تعامل با این قدرت بالقوه، در دستور کار واشنگتن قرار دارد. صرف نظر از این موضوع نقش و نفوذ پکن بر کره شمالی برای آمریکا اهمیت فوق العاده‌ای دارد. از طرف دیگر «شی جین پینگ» به تازگی برای یک دوره 5 ساله دیگر به عنوان رئیس جمهوری چین انتخاب شده است، از این رو به طور قطع بر مقاومت پکن در مقابل فشارهایی آمریکا افزوده خواهد شد.
2- کره شمالی:
سفر ترامپ به شرق آسیا سفر در شرایطی انجام شد که دولت او با کره شمالی وارد تنش‌های شدیدی شده است؛ و به تعبیری سیاست‌های مداخله‌گرایانه ترامپ شبه جزیره کره را در آستانه جنگ قرار داده است. ادامه این روند در شرایطی است که کره شمالی هم احتمال وارد شدن به هرگونه مذاکره را رد و بر تقویت زرداخانه‌های هسته‌ای خود تاکید کرده است.در این میان ژاپن و کره جنوبی به عنوان متحدان آمریکا، بیش از دیگر کشورها در منطقه در معرض تهدیدهای کره شمالی قرار دارند و پایگاه‌های نظامی و ضدموشکی آمریکا در منطقه را میزبانی می‌کنند. حضور ترامپ در این منطقه در شرایطی که فعالیت‌های موشکی کره شمالی افزایش یافته است، حامل پیام روشن و آشکاری برای رهبران پیونگ یانگ است.
3- ادامه حضور در شرق آسیا:
در کنار مقابله با تهدیدهای هسته‌ای کره شمالی ، ادامه حضور در شرق آسیا و یارگیری‌های منطقه‌ای از دیگر اهداف سفر ترامپ به شرق آسیا محسوب می‌شود. نشریه «دیپلمات» (The Diplomat) دربا ره سفر ترامپ به شرق آسیا نوشته است: پس از آنکه ماه‌ها ترامپ در مورد کره شمالی به صورت انفرادی وارد عمل می‌شد، اکنون وی در تلاش است تا در سفر به شرق آسیا، جبهه‌ای از کشورهای گوناگون را با عنوان Indo-Pacific (هند و پاسیفیک) تشکیل دهد.
4- منافع اقتصادی:
افزایش تجارت آزاد دوجانبه و ایجاد فرصت‌های بیشتر برای شرکت‌های آمریکایی در منطقه، از دیگر اهداف ترامپ از سفر به منطقه است. از دید آمریکایی‌ها چین بسیاری از فرصت‌های اقتصادی در این منطقه را از آن خود کرده است. ترامپ به جای پایبندی به پیمان‌های تجارت جمعی، اما بر تقویت تجارت دوجانبه تاکید دارد تا بتواند با رایزنی با رهبران این کشورها با فراهم‌کردن عرصه‌ای مهیاتر برای فعالیت شرکت‌های آمریکایی و ترغیب این کشورها به سرمایه‌گذاری در آمریکا، از کسری تراز بازرگانی خود با آنها بکاهد. منطقه جنوب و شرق آسیا به خاطر برخورداری از ظرفیت‌های اقتصادی گسترده و جمعیت کلان، در حال تبدیل شدن به یکی از محورهای اقتصادی جهان است. بر همین مبنا می‌توان گفت این منطقه در آینده‌ای نزدیک در اقتصاد جهان و ایالات متحده آمریکا نقشی تعیین‌کننده خواهد داشت. اکنون این منطقه به لحاظ اقتصادی برای آمریکا از اولویت استراتژیک برخوردار است.
5- کاهش انتقادهای داخلی:
افزون بر دلایل فوق، به نوشته نشریه الجریده، کاهش از انتقادهای داخلی یکی دیگر از اهداف ترامپ به شرق آسیا محسوب می‌شود. ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در حالی به آسیا سفر کرد که بحران‌های داخلی او را در محاصره قرار داده است. تحقیقات درباره دخالت روسیه در انتخابات آمریکا و اتهام‌هایی مبنی بر اینکه برحی از معاونان ترامپ علیه آمریکا دست به توطئه زده‌اند، هنوز هم ادامه دارد.ا ختلاف‌ها و شکاف‌های بزرگ با کنگره، مشکلات قضایی مشاوران وی؛ در این شرایط همه چشم‌ها به سفر ترامپ به 5 کشور آسیایی ژاپن، کره جنوبی، چین، ویتنام و فیلیپین دوخته شده است. یکی از بزرگترین چالش‌های سیاست خارجی او رویارویی آمریکا و همپیمانان آن با تهدیدهای برنامه هسته‌ای و موشکی پیونگ یانگ است. به موازات این، ایالات متحده با کسری تراز بازرگانی با اغلب کشورهای جنوب شرق آسیا و شرق آسیا مواجه است.
چالش‌های آمریکا در شرق آسیا:
به گفته اغلب کارشناسان ترامپ در این سفردو هفته ای خود با چالش‌هایی نیز مواجه بوده است:
1- چین:
درنگاه دولتمردان آمریکا، نظام کمونیستی در چین همچنان مهمترین خطر برای آمریکا است. آمریکا با دخالت در امور دریای چین جنوبی و دریای چین شرقی می‌کوشد برای دولت پکن دردسر درست کند.در این میان طرح عظیم اقتصادی چین موسوم به «یک کمربند، یک جاده» آمریکا را در مورد گسترش بیشتر نفوذ چین در منطقه نگران می‌کند.آمریکا می‌کوشد با اهرم‌هایی نظیر حقوق بشر، تایوان و هنگ کنگ، دولت پکن را تحت فشار قرار دهد. به بیان دیگر در حال حاضر گفتمان اختلاف‌انگیز میان چین و آمریکا بحث هژمون است.در این میان اختلافات چین با آمریکا در سه بخش سیاسی، نظامی و اقتصادی-تجاری همچنان ادامه دارد. آمریکا در بخش اقتصادی، سیاست دامپینگ ضد چین را اعمال می‌کند و در بخش نظامی نیز خواهان کاهش بودجه نظامی این کشور است.این درحالی است که چین به دنبال اتخاذ سیاست‌های عدالت محورانه در بخشهای مختلف با آمریکا است.
2- کره شمالی:
بسیاری بر این اعتقادند که آینده تحولات کره شمالی تحت تاثیر سفر ترامپ به منطقه قرار دارد. به نوشته «بوستون هرالد» کار ترامپ در چین سخت است زیرا پکن با پیونگ یانگ دارای روابط اقتصادی بسیار قوی است به طوری‌که در سال گذشته 92.5 تجارت کره شمالی با چین بوده و حدود 90 درصد نفت خام کره شمالی را چین تامین کرده است. چین منبع غذایی یک سوم جمعیت کره شمالی بوده و 100 درصد سوخت هواپیماهای پیونگ یانگ را تامین می‌کند. علاوه بر این، چین اصلی‌ترین حامی کره شمالی در صحنه بین‌الملل از جمله در سازمان ملل متحد است. پکن ممکن است قدرت تغییر ذهنیت «کیم جونگ اون» در مورد سلاح های هسته‌ای را نداشته باشد، اما چین می‌تواند مقامات حکومتی کره شمالی را متقاعد کند که حمایت از «کیم جونگ اون» و سیاست‌های هسته‌ای وی به نفع کره شمالی و آنها نیست. ناظران چینی بر این باور هستند که مخالفت «کیم جونگ اون» با خواسته‌های چین ثابت می‌کند چین نفوذ چندانی بر کره شمالی ندارد اما رویدادهای اخیر خلاف این امر را نشان می‌دهد. پس از محکوم کردن آخرین آزمایش موشکی کره شمالی در ماه سپتامبر توسط شورای امنیت و هشدار جدی چین به پیونگ یانگ، کره شمالی تاکنون آزمایش موشکی انجام نداده است. این در حالی است که پیونگ یانگ از ابتدای سال جاری تا ماه سپتامبر 15 موشک را مورد آزمایش قرار داده بود. و روسای جمهوری آمریکا تاکنون موفق نشده‌اند چین را مجبور کنند پیونگ یانگ را تحت فشار قرار دهند.
3- حضور آمریکا در شرق آسیا:
به گفته «مایکل اوهانلون» کارشناس مسائل سیاسی مرکز «بروکینز»، شتاب زدگی های ترامپ از زمان آغاز ریاست جمهوری وی تاکنون بزرگترین چالش را در سیاست خارجی آمریکا به وجود آورده است.در این میان بسیاری از تصمیم سازان آسیا بر این باوند که ترامپ دیدگاه آشکاری ندارد و بر تاکتیک هایی برای دستیابی به بالاترین منافع تکیه می کند. در شرایط کنونی و با توجه به اینکه اظهارات ترامپ از زمان تبلیغات ریاست جمهوری تا کنون تنش آفرین بوده است بسیاری از کشورهای آسیایی و در رأس آنها چین، ژاپن، کره جنوبی و بسیاری از کشورهای جنوب شرق آسیا از اظهارات ترامپ و اقدام‌های او به ویژه پس از عقب‌نشینی از توافق آب‌و‌هوایی پاریس و توافق همکاری اقتصادی در اقیانوس هند به ویژه پس از شعار «نخست آمریکا» نگران هستند. از این رو، بسیاری از تصمیم‌سازان در کشورهای آسیایی پیش‌بینی می‌کنند که سیاست خارجی ترامپ در بسیاری از موارد در زمینه بازرگانی و امنیت در نوسان است و ترامپ رویکرد آشکاری ندارد و این مسائلی است که نگرانی همپیمانان راهبردی آمریکا را به دنبال داشته است.
4- منافع اقتصادی:
نخستین سفر دیپلماتیک رئیس جمهوری تاجر مسلک آمریکا به خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی (که مدت اندکی پس از دریافت منصب ریاست جمهوری انجام شد) نمونه بارزی از رویکردهای وی به سیاست و اقتصاد است. ترامپ از ضعف سیاستمداران سعودی استفاده کرد و با بهره برداری از حربه ایران هراسی، توانست شرایط را مدیریت کند. رئیس جمهوری آمریکا با این سیاست در نهایت توانست صدها میلیارد دلار از پول‌های نفتی شهروندان سعودی را به سوی اقتصاد و صنعت ایالات متحده روانه کند. اگر چه ترامپ در منطقه غرب آسیا با با اولین سفر خارجی به ریاض و با طرح «ایران هراسی» موفق شد قرارداد 45 میلیارد دلاری فروش سلاح به عربستان را به پیش ببرد. این در حالی است که وضعیت کشورهای منطقه شرق آسیا متفاوت از عربستان است و نمی‌توانند مانند این کشور سلاح خرید کنند.از این رو مهمترین هدف ترامپ «محدودسازی چین» و«بازکردن هر چه بیشتر بازارها» به نفع آمریکا است. در حال حاضر آمریکا 510 میلیارد دلار در تجارت با کشورهای شرق آسیا کسری تجاری دارد. بیش از 70 درصد کسری تجاری آمریکا با چین، کره جنوبی و ژاپن است. آمریکا کشورهای منطقه را تشویق می‌کند که وارد تعامل راهبردی با چین نشوند و هندوستان نیز از حضور در طرح جاده ابریشم نوین چین اجتناب می‌کند.
نتیجه‌گیری
به نوشته اکونومیست به نظر می‌رسد ترامپ از نتایج سفر به چین راضی است. وی توانسته است از رئیس جمهوری چین برای اجرای کامل قطعنامه‌های شورای امنیت علیه کره شمالی، تعهدات لازم را بگیرد. ولی مساله اصلی این است که این خوش‌خلقی و رفتار خوب بین رهبران آمریکا و چین تا چه زمانی ادامه خواهد یافت. چین در دوره زمامداری «شی جین پینگ» به صورت علنی‌تر نفوذ آمریکا در آسیا را به چالش کشیده است. ترامپ مدعی است که او و رئیس جمهوری چین نزدیک هستند. ولی این مساله را به سختی می‌توان نسبت به رویکرد دو کشور نسبت به سایر کشورها مشاهده کرد. به نوشته اکونومیست، در حالی که به نظر می‌رسد دیدار «ترامپ و شی جین پینگ» دوستانه بوده ولی احساسات ضد آمریکایی در چین به شدت افزایش یافته است.
به نوشته گلوبال تایمز چین، دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا با استفاده از عبارت «هند و پاسیفیک» در واقع در تلاش است تا به باور خود چین را مهار کند. به نوشته تحلیلگر گلوبال تایمز در روزهای گذشته بارها مقام‌های ارشد آمریکا از جمله رئیس جمهوری و وزیر خارجه این کشور از این عبارت استفاده کرده‌اند که نشان می‌دهد آنها به دنبال اجرای راهبردهایی برای برهم زدن توازن منطقه‌ای و مهار چین هستند. نشریه چینی تصریح کرده است که البته آمریکا به دنبال این است با دامن‌زدن به تنش‌ها و استفاده از چنین عباراتی تنها منافع واشنگتن را تامین کند. ترامپ از یک سو امیدوار است که منافع اقتصادی واشنگتن را در این منطقه با دامن زدن به تنش‌ها تامین کند و از سوی دیگر می‌خواهد با این اقدام در واقع چین را برای دیگر کشورهای منطقه یک تهدید نشان دهد و همزمان باعث رویارویی‌های تازه در منطقه آسیا و اقیانوس آرام شود.
شاید رئیس جمهوری آمریکا در جریان سفر به کشورهای ژاپن، کره جنوبی و چین به دستاوردهای تجاری فراوانی برای کشورش دست یافته باشد، اما به همان نسبت در حل مساله هسته‌ای کره شمالی ناکام ماند و گزینه‌های نظامی وی برای حل بحران، پشتیبانی کافی نداشت.از ژاپن و کره جنوبی به عنوان دو متحد نظامی آمریکا گرفته تا چین که اساسا با سیاست واشنگتن در حل مساله هسته‌ای شبه جزیره کره مخالف هستند، همگی گزینه‌های نظامی را برای حل این بحران نادرست توصیف کرده‌اند.
در واشنگتن این رویکرد وجود دارد که چین می‌تواند برای پایان دادن به فعالیت هسته‌ای و موشکی کره شمالی اقدام کند، اما پکن محاسبات و راهبردهای خود را دارد و این بحران را زیر کنترل خود نگه خواهد داشت و برای حل آن به طور کامل تلاش نخواهد کرد.کارشناسان مسائل چین معتقدند تا زمانی که آمریکا در شبه‌جزیره کره حضور نظامی دارد انتظار نمی‌رود چین از این سیاست چشم‌پوشی کند. کره شمالی پیش از این مخالفت شدید خود را با هرگونه مذاکره اعلام کرده است. ترامپ با تهدیدهای خود درباره جنگ علیه کره شمالی مانند کسی است که می‌خواهد چین را زیر فشار قرار دهد تا از سیاستی که درباره پرونده کره شمالی دنبال می‌کند چشم پوشی کند و برای پایان دادن به طرح هسته‌ای و موشکی کره شمالی تصمیم قاطعی بگیرد. در واقع این تاکتیک ترامپ شکست خورده است.
پس از یک هفته از سفر ترامپ از شرق آسیا، هیئت چینی متشکل از پنج نفر وارد پیونگ یانگ شد و با مقام‌های کره شمالی رایزنی کرد. اما در این میان ، به نوشته روزنامه «رودونگ سینمون»، ارگان حزب حاکم کارگر کره شمالی این کشور حتی یک گام هم از راه توسعه توانایی‌های تسلیحاتی اتمی عقب نشینی نخواهد کرد تا اینکه واشنگتن راهبرد خصمانه‌اش را متوقف کند. تا وقتی این راهبرد ادامه داشته باشد کره شمالی هم برنامه هسته‌ای تسلیحاتی را با قدرت به پیش خواهد برد و این سلاح را تقویت خواهد کرد.
چین و روسیه هم شاید بعضا تحریم‌هایی علیه کره شمالی را اجرا کرده‌اند و درچارچوب شورای امنیت این اقدامات را انجام می‌دهند اما هرگز موافق اقدام نظامی آمریکا نخواهند بود زیرا آنها اصلا موافق تغییر شرایط منطقه‌ای و چارچوب‌های ژئوپولتیک و مرزهای جغرافیایی نیستند و برای همین راهی به‌جز گفت و گو و حل مساله به شکل مسالمت‌آمیز برای استقرار رژیم دایمی صلح در شبه جزیره کره و آسیای شمال‌شرقی باقی نمی‌ماند. سفر اخیر دیپلمات‌های چینی به پیونگ یانگ در کنار رفت‌وآمدهای دیپلمات‌های آمریکا و کره جنوبی و ژاپن به منطقه، این گزینه دور از انتظار نیست دور جدید مذاکرات پس از حدود ده ماه تنش در منطقه آغاز شود. البته طبیعی است که شرایط امروز پیونگ یانگ در منطقه بسیار متفاوت از گذشته خواهد بود و شاید این ملاحظه جدی باعث شده که آمریکا تاکنون تن به مذاکرات شبه جزیره کره ندهد.
و نکته آخر اینکه ، به نوشته واشنگتن پست، اظهارات ضد و نقیض از سوی رئیس جمهوری ایالات متحده و مشاورین وی در طول 10 ماه گذشته که ترامپ به قدرت رسیده و خروج رسمی آمریکا از قرارداد تجاری کشورهای منطقه اقیانوسیه (TPP)، رهبران کشورهای آسیایی را با سردرگمی مواجه کرده است، به خصوص با ترک آمریکا از اتحادیه تجاری منطقه اقیانوسیه، سیاست‌گذاران و صاحبان بنگاه‌های تجاری در منطقه اقیانوسیه نسبت به آینده تجارت در منطقه نگران شده‌اند.