«طهرانی‌مقدم» چگونه دنیا را حیرت‌زده کرد؟

خبرگزاری تسنیم: ۲۱ آبان ماه سالروز شهادت سردار حسن طهرانی مقدم پدر موشکی ایران و برخی اعضای تیم‌اش است. وی که در ابتدا با ایده تطبیق آتش خمپاره در آغازین روز‌های دفاع مقدس، استعداد و توانمندی خود را بروز داد، بعد‌ها توانست توپخانه سپاه را تاسیس کند و پس از آن هم پایه گذار فرماندهی موشکی در سپاه پاسدارن شد. نام سردار طهرانی مقدم و یارانش با نام صنعت موشکی در ایران عجین شده است و به طور قطع می‌توان گفت، اقتدار موشکی ایران حاصل همت، هدایت و پشتکار مثال زدنی این سردار شهید است. اما یکی از دستاورد‌های کاملا بومی ایران در صنعت موشکی، دستیابی به فناوری "سوخت جامد موشک" است که از ابتکارات شهید طهرانی مقدم است که در دوران دفاع مقدس و با ایده اولیه وی عملیاتی شد. امروز جمهوری اسلامی به برکت ابتکارات و توانمندی‌های شهید طهرانی مقدم دارای موشک‌های بالستیک سوخت جامد از برد ۳۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر است که این موشک‌ها در انواع مختلف، با قابلیت نقطه‌زنی و هدایت پایانی مسیر، قادر هستند حتی اهداف متحرک را مورد اصابت قرار دهند. ایران چگونه موشکی شد؟ در سال ۱۳۶۳ با آغاز روند جنگ شهر‌ها از سوی ارتش عراق، ایران نیز به دنبال راهی برای پاسخگویی به تجاوزات ارتش عراق می‌گردد. در این بین موشک به عنوان یکی از سلاح‌های موثر برای پاسخگویی به حملات عراق، مورد توجه مسئولان ایرانی قرار می‌گیرد. اما به دلیل تحریم‌های تسلیحاتی ایران، کسی حاضر به فروش موشک به ایران نیست. در همین حین اما، لیبی حاضر می‌شود تعدای موشک اسکاد-B در اختیار ایران بگذارد و سوریه هم حاضر می‌شود آموز‌ش‌های لازم در زمینه استفاده از موشک‌های اسکاد را به ایران بدهد. به همین جهت تیم ۱۳ نفره‌ای از فرماندهی توپخانه سپاه پاسداران به فرماندهی حسن طهرانی مقدم آماده می‌شوند تا برای طی دوره‌های موزشی به سوریه اعزام شوند. این ۱۳ نفر پس از طی دروه‌های فشرده به کارگیری موشک زمین به زمین اسکاد-B و راکت فراگ ۷ به کشور باز می‌گردند. در همین حین نیز مذاکرات خرید موشک از لیبی به نتیجه رسیده و تعداد ۳۰ فروند موشک از کشور لیبی تحویل ایران می‌شود. دوراندیشی شهید طهرانی مقدم باعث می‌شود در همان ابتدا ۲ فروند از این موشک‌ها را برای مهندسی معکوس در اختیار مجموعه‌های تحقیقاتی قرار گیرد و همین موضوع اولین جرقه خودکفایی ایران در عرصه موشکی را رقم می‌زند. اما موشک‌های اسکاد از سوخت مایع بهره می‌بردند و برای دستیابی به سوخت جامد باید مسیری پر فراز و نشیب طی می‌شد. چرا سوخت جامد؟ چرایی حرکت به سمت استفاده از سوخت جامد را می‌توان در ویژگی‌های این نوع از سوخت نسبت به سوخت مایع دانست. سوخت جامد مدت زمان کمتری برای بارگذاری در داخل موشک نسبت به سوخت مایع دارد و مدت زمان نگهداری سوخت جامد در انبار بسیار بیشتر از سوخت مایع است به صورتی که موشک‌های با سوخت جامد را می‌توان چندین سال در انبار نگه داشت، اما موشک با سوخت مایع را بیش از چند ماه نمی‌توان در انبار نگه داشت و باید پس از گذشت این زمان، سوخت آن را تعویض کرد. همچنین سوخت جامد سرعت به مراتب بیشتری به نسبت سوخت مایع به موشک می‌دهد که این موضوع یکی از قابلیت‌های مورد توجه در سامانه‌های موشکی است. ضمن آنکه موشک‌هایی که از پیشرانه سوخت جامد استفاده می‌کنند، پایداری بسیار بیشتری در طول پرواز نسبت به سوخت مایع دارند که همین امر دقت این نوع از موشک‌ها در اصابت به هدف را بیشتر می‌کند. با توجه به ویژگی‌های فوق، تمایل یگان‌های عملیاتی در استفاده از موشک‌های سوخت جامد را نسبت به موشک‌های سوخت مایع بیشتر است. نازعات؛ اولین محصول سوخت جامد ایرانی. اما شاید بتوان اولین گام‌های ایران برای دستیابی به موشک‌های سوخت جامد را در سال ۱۳۶۵ جستجو کرد. در این سال به موازات کار رروی سامانه‌های سوخت مایع، کار رروی راکت‌های سوخت جامد هم شروع می‌شود. از آنجایی که کار روی موشک‌های سوخت مایع به دلیل پیچیده‌تر بودن موتور این موشک‌ها نسبت به سوخت جامد زمان‌برتر است و از طرفی در زمستان سال ۱۳۶۲ تجربه ساخت راکت‌های گراد (کاتیوشا) با برد ۲۰ کیلومتر که آن هم از سوخت جامد استفاده می‌کرد و طراحی راکت سوخت جامد ۴۰ کیلومتری در کشور وجود داشت، حسن طهرانی مقدم و تیم موشکی ایران به این نتیجه می‌رسند تا کار برروی راکت‌های سوخت جامد با برد بیشتر را در دستور کار خود قرار دهند. معمولا برای طراحی یک سیستم جدید جوانب ایمنی را بسیار مورد توجه قرار می‌دهند، اما زمانی که بحث کمبود زمان مطرح باشد و شرایط اضطراری، لاجرم باید بسیاری از این شرایط را کنار گذاشت و در این حالت هرکسی حاضر به امتحان و تست این سیستم جدید نیست، اما شهید طهرانی مقدم در تست تمام این سامانه‌ها پیشقدم می‌شود و اولین تست‌ها انجام می‌شود. اولین راکت سوخت جامد که آماده می‌شود، برای آزمایش به میدان تیر آورده می‌شود، اما تست آن ناموفق است و موشک روی لانچر منفجر می‌شود. راکت دوم نیز به همین ترتیب ناکام می‌ماند با این تفاوت که از لانچر جدا می‌شود و با پرواز اندکی، ناگهان منفجر می‌شود. اما روح خودباوری در حسن طهرانی مقدم و یارانش باعث می‌شود تا در برابر مشکلات ایستادگی کنند و تشویق‌های سردار طهرانی‌مقدم باعث دلگرمی و ثبات قدم این تیم جوان می‌شود. بالاخره در اواخر سال ۶۶ راکت نازعات به ثمر می‌نشیند و شهید طهرانی‌مقدم تدبیری می‌کند تا در کنار تیپ موشکی اسکاد، یک تیپ موشکی برای به کارگیری راکت نازعات هم تشکیل شود.

مدل اولیه راکت نازعات کار متوقف نمی‌شود بلکه همه به فکر توسعه توان راکتی کشور هستند لذا کار روی راکت‌های سوخت جامد ادامه پیدا می‌کند و "راکت زلزال" ساخته می‌شود. با به میدان آمدن این راکت جدید که از لحاظ برد، سرجنگی و دقت نسبت به راکت نازعات بهبود یافته است، استفاده از راکت نازعات از دستور کار یگان موشکی خارج شده و این راکت در اختیار یگان توپخانه نیروی زمینی سپاه قرار می‌گیرد.

مدل اولیه راکت زلزال پس از آنکه در سال ۱۳۷۰ اولین موشک سوخت مایع ایران با نام شهاب ۱ و با برد ۳۰۰ کیلومتر که مشابه موشک روسی اسکاد -B به نتیجه می‌رسد، کار روی موشک سوخت جامد نیز با قوت پیگیری می‌شود. در این مقطع تیم پیگیری سوخت جامد در هماهنگی کامل با تیم سوخت مایع به جلو می‌رود و مباحثی مانند دینامیک پرواز، هدایت و کنترل و سیستم‌های نیرو محرکه که در سیستم سوخت مایع توسعه یافته بود، در اختیار سوخت جامد قرار می‌گیرد. همزمان، اما تئوری‌های جدیدی مانند هدایت موشک تا اصابت به هدف در سوخت جامد هم مطرح می‌شود. فاتح ۱۱۰؛ گامی نوین در عرصه سوخت جامد پس از مقطعی موشک فاتح ۱۱۰ با برد ۳۰۰ کیلومتر در سال ۱۳۸۰ با بهره‌گیری از فناوری سوخت جامد و با ارتقا راکت زالزال و نصب سامانه‌های هدایت و کنترل بر روی این راکت به ثمر می‌نشیند. یکی از ویژگی‌های مهم این سامانه موشکی، بهره‌گیری از پرتابگر‌های متحرک است که قابلیت جایجایی سریع و شلیک از نقاط مختلف را به این سامانه می‌دهد. شاید مهمترین ویژگی این موشک که باعث ایجاد تحول جدی در صنعت موشکی کشورمان شد را بتوان هدایت کلاهک موشک تا لحظه اصابت به هدف دانست. سپاه با فاتح ۱۱۰، عملا گام بسیار مهمی در دستیابی به تکنولوژی ساخت "موشک‌های دقیق‌زن" برداشته بود.

مدل اولیه موشک فاتح ۱۱۰ این روایتی کامل بود از فرآیند دستیبانی ایران به تکنولوژی تولید و بهره‌گیری از سوخت جامد موشک که در آن زمان، باعث حیرت کشور‌های دارنده موشک‌های سوخت جامد شد؛ حال پس از گذشت ۶ سال از شهادت شهید طهرانی مقدم، روند رو به رشد اقتدار موشکی ایران ادامه دارد و در این مدت موشک‌های جدید سوخت جامدی رونمایی شده و موشک‌های زیادی هم در دست تولید هستند.