واقعیت‌های علمی درباره ماهی تیلاپیا
در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ، ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﯿﻠﻪ ﻣﻨﺠﻤﺪ وارد ﻣﻰﺷﻮد و از ﺑﺎزارﭘﺴﻨﺪى ﻣﻄﻠﻮﺑﻰ برخوردار است. طبق آمار فائو در سال ۲۰۱۵ بیش از ۹۰۰۰ تن فیله منجمد ماهی تیلاپیا به کشور وارد شده ﮐﻪ ﻣﻌﺎدل ﺧﺮوج دهﻫﺎ ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ارز از ﮐﺸﻮر اﺳﺖ. در گزارش سازمان خوار و بار جهانی فائو در سال ۲۰۱۴ اعلام شده که ایران پتانسیل مناسبی برای تولید تیلاپیا دارد اما هنوز به این صنعت وارد نشده است.
آخرین خبر: ماهی تیلاپیا سالهاست در کنار سایر ماهی‌های مصرفی در سبد غذایی ایرانیان قرار گرفته است. با رشد شبکه‌های اجتماعی و دسترسی بیشتر مردم به اینترنت و فضای مجازی، اظهارات ضد و نقیضی درباره این ماهی منتشر شده است که مردم را در مصرف آن سردرگم می‌کند.
در ادامه این گزارش به نظرات کارشناسی سه تن از متخصصان حوزه شیلات اشاره می‌شود که تا حد زیادی به ابهامات ایجاد شده در خصوص ماهی تیلاپیا پاسخ می‌دهند. مهتا عربشاهی کارشناس فنی گروه آبزی پروری درباره ماهی تیلاپیا می‌گوید: ﻣﺎﻫﻰ ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ، ﺑﻌﺪ از ﻣﺎﻫﻰ ﮐﭙﻮر، دوﻣﯿﻦ ﻣﺎﻫﻰ ﭘﺮورﺷﻰ ﭘﺮﻃﺮﻓﺪار در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ دﻧﯿﺎ اﺳﺖ و ﺑﺎ ذاﺋﻘﻪ ﻣﺮدم اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﻫم‌خوانی دارد. اﯾﻦ ﻣﺎﻫﻰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ رﺷﺪ ﺳﺮﯾﻊ و ﭘﺮورش ﺳﺎده ﺑﻪ ﺟﻮﺟﻪ آﺑﺰىﭘﺮورى ﻣﻌﺮوف ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ به دﻟﯿﻞ ارزان ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻮدن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ دﻧﯿﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن، ﺻﺤبتﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻀﺮات ﺗﻐﺬﯾﻪاى و ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻى ﻣﻮﺟﻮد در اﯾﻦ ﻣﺎﻫﻰ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎى اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ وﺟﻮد دارد، ﺻﺤﺖ ﻋﻠﻤﻰ ندارد. مزیت‌های مصرف تیلاپیا ﻣﺼﺮف ﻣﺎﻫﻰ ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ به دﻟﯿﻞ ﻏﻨﻰ ﺑﻮدن از ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻣﻐﺬى ﻣﺎﻧﻨﺪ وﯾﺘﺎﻣﯿﻦﻫﺎ، اﺳﯿﺪﻫﺎى ﭼﺮب ﻏﯿﺮاﺷﺒﺎع، ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻰ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮاد ﻣﻐﺬى ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن و ارﮔﺎنﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎى ﺳﺎزﻣﺎن ﻏﺬا و داروى آﻣﺮﯾﮑﺎ، اﻧﺠﻤﻦ ﺑﺎردارى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه در زﻧﺎن ﺑﺎردار توصیه شده است. مهمترین شاخصه تیلاپیا در این زمینه نسرین مشائی استادیار پژوهشی موسسه علوم شیلاتی کشور و رئیس مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب‌های شور، می‌گوید: ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎی ﭘﺮورﺷﯽ ﻣﺎﻫﯿﺎن ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ رﺷﺪ ﺳﺮﯾﻊ، ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎﻻ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﯿﻒ وﺳﯿﻌﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ، ﻧﯿﺎز ﻏﺬاﯾﻰ ﮐﻢ، ﻣﻘﺎوﻣﺖ زﯾﺎد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی وﯾﺮوﺳﯽ، ﺑﺎﮐﺘﺮﯾﺎﯾﯽ و اﻧﮕﻠﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻫﯿﺎن ﭘﺮورﺷﻰ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ، ﺗﺮاکمﭘﺬﯾﺮى و ﺑﺎزار ﻣﺼﺮف ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب در اﻏﻠﺐ ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﺟﻬﺎن و ﻧﯿﺰ اﯾﺮان اﺳﺖ. به گفته او، آﺳﯿﺎ به ﻋﻨﻮان ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ در ﺟﻬﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺟﻬﺎﻧﻰ را به ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ. چین ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ است که ۵۰ درﺻﺪ از ﮐﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻰشود. در دﻫﻪﻫﺎى اﺧﯿﺮ ﭘﺮورش ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ درﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ اﯾﺮان از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن، اﻣﺎرات ﻣﺘﺤﺪه ﻋﺮﺑﻰ, ﮐﻮﯾﺖ، ﻋﻤﺎن، روﺳﯿﻪ و ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ آﻏﺎز ﺷﺪه و در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ است. دلیل مخافت با تیلاپیا ﯾﮑﻰ از دﻻﯾﻠﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ از ﺳﻮى ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻣﻄﺮح شده است، شیوع تیلاپیای "زیلی" در استان خوزستان است. ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﯿﻼﭘﯿﺎى زﯾﻠﻰ ﺑﺮاى آﺑﺰی پروری ﺑﻪ ﺷﺎدﮔﺎن ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻧﺸﺪه ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻬﻤﺎن ﻧﺎﺧﻮاﻧﺪه از ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻣﺠﺎور اﺳﺖ. ﮔﻮﻧﻪ زﯾﻠﻰ ارزش ﭘﺮورﺷﻰ ﻧﺪارد و در ﻣﺤﯿﻂ ﭘﺮورش ﻣﺰاﺣﻢ و آﻓﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﻮد. ﮔﻮﻧﻪ ﺗﯿﻼﭘﯿﺎى ﭘﺮورﺷﻰ ﻏﺎﻟﺐ ﺟﻬﺎن ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ آن ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ درﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺸﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪات آﺑﺰىﭘﺮورى شود، ﭘﺮورش ﺗﯿﻼﭘﯿﺎى ﻧﯿﻞ است. مصرف تیلاپیا در ایران در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ، ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﯿﻠﻪ ﻣﻨﺠﻤﺪ وارد ﻣﻰﺷﻮد و از ﺑﺎزارﭘﺴﻨﺪى ﻣﻄﻠﻮﺑﻰ برخوردار است. طبق آمار فائو در سال ۲۰۱۵ بیش از ۹۰۰۰ تن فیله منجمد ماهی تیلاپیا به کشور وارد شده ﮐﻪ ﻣﻌﺎدل ﺧﺮوج دهﻫﺎ ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ارز از ﮐﺸﻮر اﺳﺖ. در گزارش سازمان خوار و بار جهانی فائو در سال ۲۰۱۴ اعلام شده که ایران پتانسیل مناسبی برای تولید تیلاپیا دارد اما هنوز به این صنعت وارد نشده است. اهمیت مصرف تیلاپیا به گفته مشائی، ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺎﻫﻰ ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ داراى ﻣﻘﺪار ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ، اﻧﻮاع ﮐﺎروﺗﻨﻮﺋﯿﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﯿﺪﻫﺎى ﭼﺮب ﻏﯿﺮاﺷﺒﺎع اﺳﺖ. ﻧﻘﺶ اﺳﯿﺪﻫﺎى ﭼﺮب ﻏﯿﺮاﺷﺒﺎع و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻣﻔﯿﺪ عمدتاً با مصرف ماهیان آبزی تامین می‌شود. در ﻣﻮرد ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺳﯿﺪﻫﺎى ﭼﺮب و اﺛﺮ آن ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ، آﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋه دارد ﻧﺴﺒﺖ اﺳﯿﺪﻫﺎى ﭼﺮب اﻣﮕﺎ۳ ﺑﻪ اﻣﮕﺎ۶ اﺳﺖ. ﻣﻘﺪار ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﺠﺎز اﺳﯿﺪﻫﺎى ﭼﺮب اﻣﮕﺎ۳ ﺑﻪ اﻣﮕﺎ۶ در محدوده پنج تا یک است. اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺎﻟﯿﺰ ﭘﺮوﻓﺎﯾﻞ اﺳﯿﺪﻫﺎى ﭼﺮب ﻣﺎﻫﻰ ﺗﯿﻼﭘﯿﺎى ﭘﺮورﺷﻰ در ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﻠﻰ آﺑﺰﯾﺎن آبﻫﺎى ﺷﻮر بافق یزد، این نسبت را کمتر از دو یعنی نصف آستانه مجاز سازمان بهداشت جهانی نشان داده است. در ۲۸ گرم گوشت تیلاپیا، مقدار اسیدهای چرب امگا۳ برابر با ۶۱٫۶ میلی گرم و اسیدهای چرب امگا۶ برابر با ۵۸٫۸ میلی گرم است. ﻣﻘﺪار اﺳﯿﺪﻫﺎى ﭼﺮب ﻏﯿﺮاﺷﺒﺎع ﺿﺮورى در آﺑﺰﯾﺎن و ﺑﻪ وﯾﮋه آﺑﺰﯾﺎن ﭘﺮورﺷﻰ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﯿﺴﺖ و واﺑﺴﺘﮕﻰ ﺑﻪ ﺗﻐﺬﯾﻪ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻂ دارد. در ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮ آﺑﺰﯾﺎن ﭘﺮورﺷﻰ، اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﯿﺮه ﻏﺬاﯾﻰ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﻄﻠﻮب ﻣﺤﺼﻮل، اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدى دارد. ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ ﻣﺎﻫﻰ ﻣﻘﺎوﻣﻰ اﺳﺖ و ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ درﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ اﺳﺎﺳﺎ آنچه به این ماهی ﺻﻔﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻔﻮﻧﺖ و اﻣﺮاض را ﻣﻰﺑﺨﺸﺪ، در ﺣﻘﯿﻘﺖ وﺟﻮد ﻣﻘﺎدﯾﺮ زﯾﺎدى از ﮐﺎرﺗﻨﻮﺋﯿﺪ(ترکیبی مهم برای تامین سلامت انسان) در ﭘﯿﮑﺮه اﯾﻦ ﻣﺎﻫﻰ اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎرىﻫﺎ، ﺳﻼﻣﺖ ﻓﯿﻠﻪ ﺗﯿﻼﭘﯿﺎى ﭘﺮورﺷﻰ از ﻧﻈﺮ ﺑﺎﻗﻰﻣﺎﻧﺪهﻫﺎى داروﯾﻰ و ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻰ ﺑﺮاى ﻣﺼﺮف اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﺴﯿﺎر اﻫﻤﯿﺖ دارد؛ زﯾﺮا در دوره ﭘﺮورش اﯾﻦ ﻣﺎﻫﻰ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻰ و آﻧﺘﻰ ﺑﯿﻮﺗﯿﮏﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺪود اﺳﺖ. تیلاپیا و زنان باردار به گفته این استادیار پژوهشی موسسه علوم شیلاتی کشور، ﺳﺎزﻣﺎن ﻏﺬا و داروی آمریکا و آژاﻧﺲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ، ﻣﺼﺮف ﮔﻮﺷﺖ ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ را در ﮐﻨﺎر چهار آﺑﺰى دﯾﮕﺮ مثل (ﺳﺎﻟﻤﻮن، ﻣﯿﮕﻮ، ﮔﺮﺑﻪ ﻣﺎﻫﻰ و کاد) ﺑﺮاى زﻧﺎن ﺑﺎردار، ﻣﺎدران ﺷﯿﺮده و اﻃﻔﺎل ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ. سلامت تیلاپیا تایید شده است فرهاد رجبی پور معاون مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب‌های شور به مجله تازه‌های آبزی پروری آسیا گفته است: ﻣﯿﺰان اﻧﻮاع آﻟﻮدﮔﻰﻫﺎ در ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎى ﭘﺮورﺷﻰ تیلاپیا ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎى ﻃﺒﯿﻌﻰ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ. ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ، از ﺣﯿﺚ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﻼﻣﺖ، ﺟﺎﯾﮕﺎه وﯾﮋه‌اى ﺑﺮاى ﺗﯿﻼﭘﯿﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ. در پژوهشی مشخص شد که مقادیر جیوه پایین تر از ۱ppm برای مصارف انسانی قابل قبول است در حالیکه این میزان در تیلاپیا ۰٫۰۱ppm تعیین شده است. ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺷﺎﯾﻌﺎت ﻣﻬﻨﺪﺳﻰ ﺷﺪه، ﻣﺮدم اﯾﺮان ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدم دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻬﺎن، اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺷﺪﯾﺪى از اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ. اﯾﻦ ﻣﺎﻫﻰ ﻏﻨﻰ از ﻓﺴﻔﺮ، ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ، ﺳﻠﻨﯿﻮم، وﯾﺘﺎﻣﯿﻦ ب۱۲ و مورد تایید سازمان غذای داروی آمریکا و آژاﻧﺲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤیط زیست این کشور می باشد.