چطور پاسپورت بگیریم؟

سرویس سبک زندگی فردا: گذرنامه یا پاسپورت نوعی شناسنامه بین‌المللی است که دولت‌ها برای سفر یا اقامت اتباع کشوران در خارج از مرزهای خود صادر می‌کنند. گذرنامه یا پاسپورت یکی از مدارک شناسایی رسمی در سطح بین‌المللی است که از طریق آن، یک دولت از دولت‌های دیگر درخواست می‌کند تا اجازه ورود یا گذر از خاکشان را به شهروندانش بدهند. البته گذرنامه‌ها در صورت داشتن روادید، که به صورت برچسبی مهرخورده به یکی از صفحه‌های خالی گذرنامه چسبانده می‌شود، برای مسافرت خارجی معتبر می‌شوند. علاوه بر این، گذرنامه به عنوان اوراق هویتی معتبر می‌تواند در انجام امور اداری و بانکی نیز مورد استفاده قرار بگیرد. در ادامه این مطلب را به نقل از کجارو بخوانید.

تاریخچه گذرنامه

اولین گذرنامه ثبت شده در تاریخ مربوط به ۴۵۰ سال پیش از میلاد مسیح و در کتاب مقدس یهودیان است. بنا بر عهد عتیق (تورات) نحمیا از یهودیان شناخته شده، که در کاخ شوش مباشر اردشیر یکم هخامنشی بود، برای سفر به یهودیه از اردشیر یکم نامه‌ای دریافت می‌کند تا تضمینی برای به سلامت عبور کردن از اراضی تحت سلطه دیگر فرمانروایان باشد.

اما گذرنامه به معنای امروزی آن، در اواخر قرن نوزدهم میلادی به وجود آمد؛ تعدادی از کشورها از جمله امپراطوری بریتانیا برای تسهیل سفر شهروندان خود در قلمروشان، گذرنامه‌ای ایجاد کردند که تنها یک برگ داشت.

ابن روند ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۹۲۰ میلادی نخستین پیمان‌نامه جهانی در رابطه با استفاده از گذرنامه در سطح بین المللی مورد توافق اعضای جامعه ملل قرار گرفت و طبق مصوبه قرار بر این شد تا اطلاعات تمام گذرنامه‌ها به زبان فرانسوی (که زبان دیپلماتیک آن دوره بود) ثبت شود.

امروزه، تمام گذرنامه‌ها علاوه بر زبان رسمی کشور مرجع صدور به صورت PASSPORT، PASSEPORT یا PASAPORTE روی جلد آن‌ها نامگذاری می‌شوند و اطلاعات داخل آن‌ها نیز غیر از زبان محلی، حداقل باید به یکی از زبان‌های انگلیسی، فرانسوی یا اسپانیایی درج شده باشد.

گذرنامه در ایران

در ایران نیز افرادی که قصد خروج از کشور را دارند،‌ باید گذرنامه داشته باشند. براساس قانون، گذرنامه سندی است که از طرف ماموران صلاحیت‌دار دولت، برای مسافرت اتباع ایرانی به خارج و اقامت در خارج صادر می‌شود.

در ماده دوم از فصل اول کلیات قانون گذرنامه آمده است که تمام اتباع ایرانی برای خروج یا اقامت در خارج از کشور باید گذرنامه دریافت کنند و صدور گذرنامه نیز منوط به ارائه اسنادی است که هویت و تابعیت ایرانی تقاضاکننده را ثابت کند. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که براساس قانون، خروج افراد ایرانی از کشور بدون گذرنامه غیرقانونی است. مطابق قانون گذرنامه، پلیس گذرنامه ، یکی از پلیس های تخصصی تابع پلیس اطلاعات و امنیت عمومی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است که به موجب قانون و تقسیم کار ملی، به نیابت از وزارت امور خارجه، وظیفه تائید صلاحیت اتباع دولت جمهوری اسلامی ایران را برای ورود و خروج به کشور و صدور گذرنامه برعهده دارد.

همچنین در قانون گذرنامه مصوب ۱۳۵۱/۱۲/۱۰ مجلس شورای ملی ،درمواد ۵ و ۱۴ آمده است:

بازرسی گذرنامه و مدارک مسافرت و رسیدگی به آنها در مرز، با شهربانی کل کشور و در نقاطی که شهربانی نباشد به عهده ژاندارمری کل‌کشور است. ماموران مربوط مکلف هستند تا از ورود افرادی که فاقد گذرنامه یا مدارک لازم برای ورود به ایران باشند ، جلوگیری کنند.

انواع گذرنامه ایرانی

طبق قانون سه نوع گذرنامه در ایران وجود دارد:

گذرنامه عادی (توریستی)

گذرنامه‌ای که به شهروندان هر کشور اعطا می‌شود. با استفاده از این گذرنامه می‌توان برای مقاصد گردشگری، تحصیل و تجارت به خارج از کشور مسافرت کرد.

گذرنامه دیپلماتیک

این نوع گذرنامه به دیپلمات‌ها و مقام‌های سطح بالای سیاسی اعطا می‌شود. گاهی اوقات سیاست‌های صدور ویزا برای دارندگان این نوع از گذرنامه با افراد عادی متفاوت است.

گذرنامه خدمت

این گذرنامه برای کارمندان دولت به منظور سفرهای کاری‌شان در نظر گرفته شده‌ است. قوانین مربوط به آن‌ها همانند گذرنامه‌های دیپلماتیک است.

طبق ماده ۱۴ قانون گذرنامه، صدور گذرنامه عادی در ایران به عهده شهربانی کل کشور و در خارج از ایران نیز ماموران کنسولی یا سیاسی‌ عهده‌دار امور کنسولی خواهند بود.

افرادی که نمی‌توانند گذرنامه بگیرند

افرادی که قصد خروج از کشور و دریافت گذرنامه را دارند باید توجه داشته باشند که همه افراد جامعه نمی‌توانند گذرنامه دریافت کنند. برای مثال، گروه‌های زیر اجازه دریافت گذرنامه را ندارند:

- افرادی که براساس اعلام کتبی مقامات قضایی حق خروج از کشور را ندارند. - افرادی که در خارج از ایران دارای سوءپیشینه باشند. - فرد یا افرادی که سفر آن‌ها به خارج از کشور بنا به تشخیص مقامات قضایی مخالف مصالح جمهوری اسلامی باشد. - افرادی که به طور قطعی دارای بدهی مالیاتی و اجرای دادگستری و ثبت اسناد باشند.

اشخاصی که می‌توانند گذرنامه بگیرند

کلیه شهروندان دارای سن قانونی که منع قانونی ندارند و نیز کودکانی که زیر ۱۸ سال یا تحت ولایت یا قیومت هستند، با اجازه ولی می‌توانند گذرنامه دریافت کنند. مشمولان وظیفه (سربازی) نیز تنها با دریافت مجوز کتبی از اداره وظیفه عمومی می‌توانند پاسپورت بگیرند. بانوان متاهل نیز برای دریافت گذرنامه باید موافقت کتبی همسر یا در موارد اضطراری، اجازه دادستان شهرستانی که در آن درخواست گذرنامه داده‌اند، ارائه دهند.

البته باید به این نکته نیز توجه داشت که افرادی که توانسته‌اند با صدور اجازه توسط سازمان یا فردی گذرنامه بگیرند، اگر فرد یا سازمان از اجازه‌اش عدول (خودداری) کند، در این صورت وی نمی‌تواند از کشور خارج شود و تا زمان از بین رفتن مانع، گذرنامه وی ضبط می‌شود.

همراهان

گذرنامه‌ها اغلب برای هر فردی به صورت مجزا صادر می‌شوند، اما افراد زیر ۱۸ سال به عنوان همراه در گذرنامه یکی از اقوام (اقوامی که در قانون اجازه این کار را داشته باشند) ثبت می‌شوند. اعضای خانواده‌ای هم که بخواهند گذرنامه‌شان را با یکدیگر بگیرند، می‌توانند چنین کاری را انجام دهند و در این صورت نام زن و اولاد کمتر از ۱۸ سال به عنوان همراه ثبت می‌شود.

نام نوزادانی هم که از بانوان ایرانی مقیم خارج در زمان توقف مادر در ایران متولد شوند، در گذرنامه مادر ثبت می‌شود و البته در این مورد نیازی هم به اجازه پدر وجود ندارد. همچنین زمانی که خارج از ایران، شوهر ایرانی در محل تولد نوزاد حاضر نباشد، باز هم نام نوزاد به عنوان همراه در گذرنامه مادر ثبت می‌شود.

اعتبار گذرنامه

گذرنامه نیز همانند بسیاری از مدارک شناسایی دارای مدت اعتبار است. در ایران براساس قانون، گذرنامه‌های جدید از تاریخ صدور ۵ سال اعتبار دارند که فقط برای پنج سال دیگر می‌توان آن‌ها را تمدید کرد. افرادی که گذرنامه دارند، می‌توانند از آن برای سفر به کلیه کشور‌ها استفاده کنند. اما ممکن است در مواردی دولت سفر به کشوری خاص را ممنوع یا محدود کند که در این صورت باید براساس قانون عمل شود و ممکن است امکان سفر به آن کشور وجود نداشته باشد.

هزینه صدور گذرنامه

افرادی که قصد دریافت گذرنامه را دارند باید همانند سایر امور، مراحل اداری را پشت سر بگذارند. البته دریافت گذرنامه چندان کار دشواری نیست و می‌توانید با مراجعه به دفاتر پلیس+۱۰ یا همان خدمات الکترونیک انتظامی این کار را انجام دهید.

در ابتدا، باید با پرداخت مبلغ هزار تومان (۱۰,۰۰۰ ریال) فرم و شناسه گذرنامه را از دفتر پلیس+۱۰ دریافت کنید. بعد از انجام این کار باید دو فیش بانکی را به مبلغ‌های ۳۷,۵۰۰ ریال و ۷۵۰,۰۰۰ ریال به حساب شهرداری و نیروی انتظامی واریز کنید. واریز از طریق اینترنت، عابربانک و فیش واریزی بانک به هیچ عنوان قابل قبول نیست و فقط از طریق دستگاه کارتخوان (POS) مستقر در دفاتر انجام می‌شود.

البته هزینه درخواست صدور گذرنامه با احتساب هزینه پستی در دفاتر الکترونیک انتظامی مبلغ ۳۲۴,۰۰۰ ریال است که از طریق دستگاه‌های کارت خوان موجود در دفاتر دریافت می‌شود.

مدارک لازم برای صدور گذرنامه

کلیه متقاضیان برای دریافت گذرنامه باید مدارک زیر را به همراه داشته باشند و البته باید توجه داشت که حضور فرد متقاضی گذرنامه (در همه رده‌های سنی) در دفتر پلیس+ ۱۰ ضروری است:

اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی با تائیدیه ثبت احوال برای کلیه متقاضیان ارائه اصل آخرين گذرنامه (در صورت معتبر بودن) یک قطعه عکس ۴*۶ رنگی و جدید با زمینه سفید با در نظر داشتن شرایط زیر: ۱. ۶ ماه از زمانی که تصویر ثبت شده، نگذشته باشد ۲. آقایان باید بدون کلاه و عینک عکس بگیرند و در تصویر نباید آرایش مو و محاسن داشته باشند یا از زیورآلات استفاده کنند. همچنین رنگ لباس با زمینه نباید یکسان باشد (نباید لباس سفید رنگ باشد). ۳. بانوان باید با حجاب کامل و بدون آرایش عکس بگیرند و باید گردی صورتشان معلوم باشد ۴. دخترانی که بیش از ۶ سال سن دارند، باید عکسشان با حجاب کامل باشد اجازه محضری برای افراد زیر ۱۸ سال از سوی پدر یا قیم قانونی افرادی که سن بالای ۱۵ سال دارند باید شناسنامه عکس‌دار ارائه دهند افرادی که سن کمتر از ۱۵ سال دارند باید گواهی اشتغال به تحصیل، دفترچه بیمه یا گذرنامه عکس‌دار ارائه دهند افراد زیر ۶ سال باید به همراه ۱ قطعه عکس در دفتر پلیس+۱۰ حاضر شوند بازنشستگان نظامی که ۵ سال از زمان بازنشسته شدن‌شان نگذشته، باید از حفاظت یگان مربوطه نامه‌ای را ارائه دهند نظامیان شاغلی که قصد دریافت گذرنامه دارند باید نامه حفاظت یگانشان را ابتدا در دبیرخانه اداره گذرنامه ثبت کنند و سپس به دفاتر خدمات الکترونیک نظامی ارائه دهند

مدارک اختصاصی آقایان

ارائه اصل و کپی کارت هوشمند پایان خدمت یا معافیت یا موافقت‌نامه سازمان وظیفه عمومی برای مشمولین

نکته: همان‌طور که گفته شد آقایان باید کارت پایان خدمات یا معافیت‌شان به صورت هوشمند باشد و افرادی هم که درخواست کارت هوشمند کرده باشند بعد از گذشت ۲۴ ساعت از زمان ثبت درخواست، می‌توانند با در دست داشتن برگ ثبت درخواست، به مراحل مربوط به گذرنامه اقدام کنند.

نیازی به ارائه کارت پایان خدمت برای آقایانی که سنشان بیشتر از ۵۰ سال است، وجود ندارد. دانشجویان و دانش‌آموزان باید نامه‌ای را از محل تحصیل‌شان دریافت و به سازمان وظیفه عمومی تحویل دهند.

مدارک اختصاصی بانوان

اجازه محضری همسر بانوان متاهل الزامی است و بندی جداگانه در فرم درخواست به همین منظور درج شده است. البته در خصوص بانوان مقیم خارج نیازی به اجازه محضری همسر وجود ندارد. بانوانی که همسرشان فوت شده باید اصل گواهی فوت یا اصل شناسنامه باطل شده را ارائه کنند و برای خانم‌های مطلقه نیز ارائه اصل طلاق‌نامه اجباری است.

توجه داشته باشید افرادی که در خارج از کشور متولد شده‌اند، باید مدرک نحوه ورودشان را نیز برای دریافت گذرنامه ارائه کنند. افرادی هم که می‌خواهند گذرنامه‌شان را که بیش از یک سال اعتبار دارد، ابطال کنند، دریافت نامه از اداره گذرنامه برایشان الزامی است.

باید توجه داشت که به طور معمول، زمان گرفتن یا تمدید گذرنامه حدود ۱ تا ۲ هفته است. اما اگر نیاز سریع‌تری به گذرنامه دارید، می‌توانید از طریق دفاتر پلیس+۱۰ ثبت درخواست را انجام دهید و با در دست داشتن مدارک، به اداره کل گذرنامه استان مراجعه کنید.

تمدید گذرنامه

گذرنامه‌های عادی در ایران ۵ سال اعتبار دارند که می‌توان آن‌ها را برای یک بار دیگر به مدت ۵ سال تمدید کرد. باید توجه داشت که برای تمدید گذرنامه نیز باید مدارک فوق را همراه داشته باشید.

گذرنامه‌های مفقود و مخدوش شده

افرادی که گذرنامه‌شان را گم کرده باشند، باید برای پیگیری مراتب قانونی به دفاتر پلیس+۱۰ مراجعه کنند. شهروندان تهرانی نیز برای اعلام فقدان گذرنامه باید به اداره گذرنامه واحد غرب تهران واقع در یافت‌آباد مراجعه کنند.

نکته: گذرنامه‌ای که فاقد اعتبار باشد، در صورت گم شدن نیازی به اعلام فقدان ندارد.

مشمولین خدمت وظیفه عمومی

مشمولین وظیفه عمومی نسبت به افرادی که پایان خدمت یا کارت معافیت دارند باید مراحل بیشتری را برای دریافت گذرنامه (آن هم با شرایط خاص) سپری کنند. افرادی ذکوری که سن آن‌ها ۱۸ سال تمام باشد، مشمول خدمت وظیفه به حساب می‌آیند. در این رابطه، عده‌ای به دلایل مختلف کارت معافیت دریافت می‌کنند؛ ولی سایر افراد از نظر قانونی مشمول به حساب آمده و برای خروج از کشور باید مواردی را پشت سر بگذارند.

مشمولان می‌توانند از طریق سفر‌های علمی، زیارتی، سیاحتی، ورزشی، مطالعاتی، کاری-ماموریتی و دوره‌های مشترک از کشور خارج شوند و البته این کار نیز نیازمند اقداماتی است. این افراد برای خروج از کشور براساس سفری که قصد انجام آن را دارند، باید مبلغی را به عنوان وثیقه به بانک بسپارند. این میزان برای سفر‌های علمی ۸ میلیون تومان پول نقد یا ضمانت نامه بانکی است. مشمولین در سفر‌های سیاحتی باید ۱۵ میلیون تومان پول (یا ضمانت) ‌به عنوان وثیقه قرار دهند و این مبلغ در سفر‌های زیارتی به عراق و عربستان نیز این میزان ۳ میلیون ریال وجه نقد است. اما مشمولانی که قصد خروج از کشور را به دلیل سفر دوره‌های مشترک دارند، باید ۱۵ میلیون تومان وجه نقد به عنوان وثیقه نزد بانک قرار دهند.

اما باید بدین نکته نیز توجه داشت که مشمولان برای خروج از کشور نباید غیبت داشته باشند. دانشجویان مشمولی که مایل به دریافت گذرنامه برای سفر مطالعاتی هستند، در مقطع کارشناسی ارشد می‌توانند ۶ ماه و در مقطع دکتری ۱۲ ماه خارج از کشور باشند.

مشمولان بعد از ورود به کشور نیز برای دریافت مبلغ وثیقه باید خودشان در محل وظیفه عمومی حضور داشته باشند.