چرا جلسه هیأت ‌نظارت بر برجام برگزار نشد؟

روزنامه وطن امروز: علی‌اکبر ولایتی که عضو هیات نظارت بر اجرای برجام است ۲۷ شهریور درباره جدیدترین تحریم آمریکا علیه ایران گفت: پس از بازگشت رئیس‌جمهور از نیویورک جلسه شورای نظارت بر برجام تشکیل و تصمیم مناسب اتخاذ خواهد شد. ولایتی ادامه داد: اشاره ولایتی درباره تحریم چند شخصیت حقوقی و همچنین تحریم فروش هواپیما علیه ایران بود که به اعتقاد این عضو هیات نظارت بر اجرای برجام، نقض آشکار توافق هسته‌ای بوده است. ۲۳ شهریورماه وزارت خزانه‌داری آمریکا یک بسته تحریمی جدید علیه ایران وضع کرد. این وزارتخانه ۱۸ فرد و شرکت ایرانی و خارجی را به فهرست تحریم‌های دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی وزارت خزانه‌داری اضافه کرد. همزمان با این اقدام وزارت خزانه‌داری آمریکا، مجلس نمایندگان این کشور نیز فروش هواپیمای مسافری و به طور کلی فروش هر نوع هواپیمای غیرنظامی به ایران را ممنوع کرد. در حالی که فرآیند فروش هواپیما‌های مسافری بوئینگ به ایران طی شده بود، اما مجلس نمایندگان آمریکا طرحی را تصویب کرد که بر اساس آن فروش هواپیما‌های مسافری به ایران ممنوع شد. نمایندگان آمریکایی این اقدام را از طریق ۲ اصلاحیه در برنامه بودجه سال ۲۰۱۸ آمریکا انجام دادند. این مصوبه استفاده از منابع مالی برای مجاز کردن مبادلات اقتصادی برای فروش هواپیما به ایران را ممنوع و بخش کنترل دارایی خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا را از صدور مجوز برای فروش هواپیما به ایران منع می‌کند. این ۲ بسته تحریمی جدید قرار بود پس از بازگشت حسن روحانی از نیویورک به ایران، در جلسه هیات نظارت بر اجرای برجام بررسی شود. با این حال، اما در حالی که حسن روحانی ۳۰ شهریور از نیویورک به ایران بازگشت، هنوز هیات نظارت بر اجرای برجام برای بررسی این تحریم‌های جدید، تشکیل جلسه نداده است. روند تشکیل جلسات هیات نظارت بر اجرای برجام نشان می‌دهد قاعدتا این هیات باید تاکنون نسبت به تحریم‌های جدید آمریکا که آشکارا برجام را نقض می‌کند، تشکیل جلسه می‌داد. جلسه در واکنش به ISA ۱۱ آذر ۹۵ سنای آمریکا با رای ۹۹ سناتور تمدید ۱۰ ساله تحریم‌ها علیه ایران موسوم به تحریم ISA را تصویب کرد. این قانون به بهانه فعالیت‌های هسته‌ای و برنامه موشکی ایران وضع شده و صنایع نفت و گاز و بخش‌های بانکی و نظامی ایران را هدف تحریم قرار داده است. آمریکایی‌ها پس از تصویب این تحریم‌ها اعلام کردند این طرح را تصویب کرده‌اند تا به ایران اعلام کنند رئیس‌جمهوری آینده آمریکا توانایی آن را دارد که در صورت نقض برجام از سوی تهران، تحریم‌ها را به سرعت اعمال کند. این در حالی است که مقامات ایران تأکید کردند تصویب این طرح به معنای نقض برجام از سوی آمریکا است. ۶ روز پس از تصویب این تحریم در کنگره، یعنی ۱۷ آذر ماه هیات نظارت بر برجام به ریاست حسن روحانی تشکیل جلسه داد. این جلسه که بیش از ۲ ساعت به طول انجامید درباره اقدامات متقابل ایران بود. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، در این جلسه، وزارت امور خارجه گزارشی از سیر مصوبه ضدایرانی کنگره آمریکا درباره تمدید قانون آیسا را ارائه و اقدامات ‏دیپلماتیک و مذاکرات سیاسی با کشور‌ها در اعتراض به رفتار آمریکا را تشریح کرد. ‏ همچنین سازمان انرژی اتمی گزارشی از آخرین مذاکرات و توافق‌ها با گروه ۱+۵ در مسائل فنی از جمله تامین کیک زرد مورد ‏نیاز و نوسازی نیروگاه هسته‌ای اراک را ارائه داد. ‏ اعضای جلسه با توجه به رفتار غیرقابل توجیه آمریکا درباره تعهدات این کشور در برجام، اجرایی شدن این قانون را نقض ‏فاحش برجام دانستند و پیشنهاد‌های مطرح شده در واکنش به اقدامات آمریکا را مورد بررسی و تصویب قرار دادند و با توجه به ‏سناریو‌های محتمل در آینده، برای هرگونه اقدام تصمیمات لازم را اتخاذ کردند. بر اساس این تصمیمات، اقدامات دولت آمریکا به طور دقیق رصد خواهد شد و بر اساس تدابیر متخذه، متناسب با اقدام طرف مقابل، ‏واکنش لازم طبق مصوبات، اجرایی خواهد شد. ‏ ۶ روز پس از تشکیل جلسه هیات نظارت بر اجرای برجام، حسن روحانی طی نامه‌هایی جداگانه به محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه و علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی، به آن‌ها دستور داد اقدامات لازم را در راستای مقابله با تصویب تحریم‌های ISA که نقض فاحش برجام بود، انجام دهند. بر اساس این نامه‌ها ظریف موظف به پیگیری حقوقی شکایت ایران در کمیسیون مشترک برجام شد و علی‌اکبر صالحی نیز موظف شد در حوزه طراحی پیشران‌های هسته‌ای و سوخت آن‌ها اقداماتی انجام دهد. ناگفته نماند پیگیری‌های حقوقی ظریف نهایتا به جایی نرسید و ایران از بردن شکایت به کمیسیون مشترک صرف نظر کرد. درباره انجام تکالیف علی‌اکبر صالحی هم هنوز خبری در دسترس نیست و مشخص نیست موضوع پیشران‌های هسته‌ای اساسا محقق شده است یا خیر. جلسه در واکنش به مادر تحریم‌ها مردادماه امسال نیز هیات نظارت بر اجرای برجام در واکنش به تصویب طرح تحریم‌های موسوم به «مادر تحریم‌ها» تشکیل جلسه داد. ۶ مردادماه امسال سنای آمریکا طرح تحریم ایران، روسیه و کره شمالی موسوم به مادر تحریم‌ها را تصویب کرد. این طرح ابتدا تحت عنوان «قانون مقابله با اقدامات بی‌ثبات‌ساز ایران» در مجلس سنا مطرح شد که شامل وضع تحریم‌هایی درباره برنامه موشک بالستیک، اتهام واهی ارتباط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با «اقدامات تروریستی» و نقض حقوق بشر شهروندان ایرانی بود، اما در جریان رسیدگی به آن، بخش دیگری شامل تحریم‌های روسیه نیز به آن افزوده شد. ۳ روز پس از تصویب این مصوبه در سنا و قبل از امضای آن توسط ترامپ، هیات نظارت بر اجرای برجام با حضور همه اعضا به ریاست حسن روحانی تشکیل جلسه داد. در این جلسه پس از استماع گزارش‌های وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی، آخرین وضعیت قانون تحریمی جدید آمریکا و تبعات آن مورد بحث و بررسی اعضا قرار گرفت. اعضای هیات نظارت، بر نقض تعهدات آمریکا در برجام بویژه مفاد بند‌های ۲۶، ۲۸ و ۲۹ تأکید داشته و بر ضرورت پاسخ مقتدرانه، متناسب و هوشمندانه جمهوری اسلامی ایران به موضع‌گیری‌های دولت آمریکا تاکید کردند. هیات نظارت، ضمن استقبال و حمایت از پیش‌نویس طرح قانون «مقابله با اقدامات ماجراجویانه و تروریستی آمریکا در منطقه» که در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است، تصمیماتی را در ۱۶ بند برای واکنش متناسب به تحریکات آمریکا گرفت که متعاقبا توسط رئیس‌جمهور به دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی ابلاغ خواهد شد. این موارد نشان می‌دهد قاعدتا جلسه هیات نظارت بر اجرای برجام باید تاکنون برگزار می‌شد. هیات نظارت بر اجرای برجام ۶ روز پس از تصویب تحریم‌های ISA و ۳ روز پس از تصویب تحریم‌های موسوم به مادر تحریم‌ها تشکیل جلسه داده است. با این حال، اما با گذشت ۲۰ روز از تحریم‌های جدید وزارت خزانه‌داری آمریکا که به گفته ولایتی، نقض فاحش برجام است، هنوز هیات نظارت بر برجام تشکیل جلسه نداده است!