ده نکته در خصوص سفر روحانی به نیویورک

پایگاه بصیرت: سفر رئیس جمهور کشورمان به نیویورک جهت شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به پایان رسید. این سفر به دلایلی خاص، از اهمیت ویژه‌ای برای کشورمان برخوردار بود. در این نوشتار، به بررسی ابعاد این سفر می‌پردازیم: ۱- سفر اخیر رئیس جمهور به نیویورک، درست در زمانی صورت گرفت که به واسطه حضور دونالد ترامپ در رأس معادلات سیاسی و اجرایی ایالات متحده آمریکا، شاهد ایجاد تنش‌هایی میان واشنگتن و سایر بازیگران بین المللی بر سر موضوعات مختلف هستیم. از دی ماه سال گذشته (ابتدای حضور ترامپ در کاخ سفید) تا کنون، تقابل میان آمریکا و اتحادیه اروپا، چین و روسیه به نقطه اوج خود رسیده است. از سوی دیگر، اقداماتی مانند خروج آمریکا از پیمان آب و هوایی پاریس و اصرار ترامپ مبنی بر افزایش بودجه نظامی کشور‌های عضو ناتو منجر به بروز تنش‌هایی میان آمریکا و شرکای آن در نظام بین الملل شده است. بنابراین، مجمع عمومی سازمان ملل، امسال در حالی برگزار شد که اکثر بازیگران بین المللی نسبت به حضور ترامپ در کاخ سفید دید مثبتی نداشتند. ۲- طی ماه‌های گذشته، تلاش ترامپ برای مقابله با توافق هسته‌ای میان ایران و اعضای ۱+۵ به نقطه اوج خود رسیده است. سفر نیکی هیلی به وین و دیدار وی با یوکیو آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، یکی از مصادیق اعمال فشار واشنگتن بر آژانس مبنی بر بازرسی از اماکن نظامی ایران بوده است. همچنین طی ماه‌های اخیر، ترامپ دیدار‌های مکرری با نتانیاهو نخست وزیر رژیم اشغالگر قدس جهت مقابله با برجام داشته است. از هفته‌ها قبل از برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل، رسانه‌های غربی متفق القول بودند که اصلی‌ترین هدف ترامپ در این مجمع، همسان سازی مواضع آمریکا، اروپا و رژیم صهیونیستی علیه برجام است. در یک جمع بندی کلی باید اشاره کرد که "برجام" و رایزنی حول آن، به اصلی‌ترین دغدغه ترامپ و نتانیاهو در مجمع عمومی امسال تبدیل شده بود. ۳- رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در حاشیه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل متحد، دیدار‌هایی با نتانیاهو و ماکرون رئیس جمهور فرانسه بر سر نحوه تقابل با توافق هسته‌ای صورت داد. مذاکره بر سر تمدید محدودیت‌های اعمال شده علیه ایران (برای بعد از سال ۲۰۲۵ میلادی)، گنجاندن توان موشکی ایران در برجام و اعمال بازرسی آژانس از اماکن نظامی ایران سه مسئله‌ای بود که ترامپ بر روی آن‌ها تاکیدی ویژه داشت. در دیدار ترامپ و نتانیاهو، دو طرف اعلام کردند که توافق هسته‌ای با شرایط موجود قابل پذیرش نیست و این توافق باید (مطابق خواسته‌های واشنگتن و تل آویو) اصلاح شود و یا از آن به صورت کامل خارج شد. ۴- دونالد ترامپ در سخنرانی سخیف خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، با لحنی توهین آمیز ملت و نظام ایران را مورد خطاب قرار داد و از کشورمان، به عنوان خطری برای امنیت منطقه یاد کرد. همچنین رئیس جمهو آمریکا از برجام به عنوان یکی از بدترین توافقات ممکن یاد کرد. این سخنان، مورد استقبال نتانیاهو و افرادی مانند جان بولتن یکی از نومحافظه کاران افراطی در آمریکا قرار گرفت. بولتن از سخنرانی ترامپ به عنوان بهترین موضع گیری و سخنرانی وی یاد کرد! با این حال، مقامات اروپایی و حتی برخی مقامات آمریکایی از این سخنان ابراز تاسف کردند. برخی رسانه‌های غربی اذعان کردند که ترامپ با این سخنان، مجمع عمومی سازمان ملل، که قاعدتا باید نمادی از صلح جهانی باشد را به میدان جنگ تبدیل کرده است. ۵- سخنان رئیس جمهور کشورمان در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، یک روز پس از سخنرانی ترامپ صورت گرفت. در این سخنان، آقای روحانی در پاسخ به اظهارات مداخله‌جویانه رئیس‌جمهور آمریکا، سخنان وی را جاهلانه و کینه‌توزانه توصیف کرد و گفت: این اظهارات نه‌تن‌ها در شأن سازمان ملل نبود، بلکه در تقابل با خواست امروز ملت‌ها برای مقابله با جنگ و تروریسم قرار داشت. رئیس جمهو کشورمان با تاکید بر اینکه ایران به توافق هسته‌ای پایبند است، هشدار داد که دولت جدید آمریکا با پیمان‌شکنی و نقض تعهدات بین‌المللی خود را منزوی خواهد کرد. رئیس جمهور در سازمان ملل یادآور شد که ظرفیت‌های ایران، شامل موشک‌هایش تنها برای دفاع و حفظ ثبات و امنیت منطقه است. آقای روحانی تاکید کرد که توافق هسته‌ای به تمام جامعه بین‌الملل و نه فقط چند کشور متعلق است و ایران به هرگونه نقض توافق از سوی هر یک از طرف‌ها به شدت پاسخ خواهد داد. ۶- سخنان رئیس جمهور کشورمان، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های غربی داشت. اکثر رسانه‌های غربی، دو نکته مطرح شده در این سخنان را مورد توجه قرار دادند. نخستین نکته، مربوط به واکنش مستقیم روحانی به اظهارات ترامپ و جاهلانه و کینه توزانه خواندن این اظهارات بود. دومین نکته، که مورد توجه اکثر رسانه‌های بین المللی قرار گرفت، تاکید رئیس جمهور روحانی بر تقویت توان موشکی ایران بود. تاکید مجدد رئیس جمهور در نشست خبری با خبرنگاران در خصوص استمرار فعالیت‌های موشکی ایران، این روند را تقویت کرد. اکثر رسانه‌های غربی، با شیطنت خاصی این مواضع را پوشش داده و حق مسلم ایران نسبت به تقویت توان موشکی خود را به مثابه تقابل ایران با جامعه جهانی مورد تاکید قرار دادند. ۷- برگزاری نشست وزرای ایران و اعضای ۱+۵ با هدف موضوع بررسی توافق هسته ای، از دیگر مواردی بود که از سوی کارشناسان و تحلیلگران مسائل بین الملل مورد توجه قرار گرفت. این نشست در حالی برگزار شد که مواضع ضد برجامی ایالات متحده آمریکا بر این نشست سایه افکنده بود. خروجی این نشست، چیزی جز اصرار طرف آمریکایی بر مواضع قبلی خود نبود. با این حال، تروییکای اروپایی سعی کردند در این نشست مواضع دوگانه‌ای را در قبال ایران اتخاذ کنند. آن‌ها از یک سو بر پایبندی خود نسبت به کلیت برجام تاکید کرده و از سوی دیگر، در مقابل فشار‌های واشنگتن مبنی بر "لزوم تعهد پذیری ایران نسبت به توافق هسته‌ای "!، از خود انعطاف نشان دادند. این در حالیست که آژانس بین المللی انرژی اتمی در تازه‌ترین گزارش خود نیز به مانند گزارش‌های قبلی، بر انجام تعهدات ایران مطابق برجام صحه گذاشته است. هنوز دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان در مقابل این مواضع دوگانه و مبهم اروپائیان، واکنش جدی و محکمی نشان نداده است. ۸- فردیکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و مسئول کمیته مشترک برجام در پایان جلسه وزرای امور خارجه ایران و اعضای ۱+۵ تاکید کرد که "همه" اعضا، نسبت به برجام تعهد داشته و خواستار ادامه آن هستند. این در حالیست که مواضع موگرینی با اظهارات سلبی مقامات آمریکایی در خصوص برجام و تلاش ترامپ برای از بین بردن توافق هسته‌ای همخوانی ندارد. به عبارت بهتر، میان مواضع اعلامی موگرینی و آنچه در واقعیت می‌گذرد، تناقض وجود دارد. ۹- رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا، از دیدار خود با محمد جواد ظریف در نشست بررسی برجام در نیویورک خبر داد. وی مدعی شد که در این جلسه، نکات واقع بینانه‌ای در خصوص برجام مطرح شده، اما اختلافات طرفین بر سر توافق هسته‌ای کماکان به قوت خود باقیست! نکته مهم‌تر اینکه تیلرسون، به دلیل اختلاف مواضع با ترامپ بر سر برجام، نقشی در کمیته بررسی برجام در ایالات متحده ندارد! طی ماه‌های اخیر، نیکی هیلی نماینده ایالات متحده در سازمان ملل متحد، مسئولیت اصلی تقابل با ایران بر سر برجام را بر عهده گرفته است. حتی برخی رسانه‌های آمریکایی، از احتمال استعفای تیلرسون در آینده‌ای نزدیک، آن هم به دلیل اختلاف نظر با ترامپ بر سر برجام خبر داده اند. در چنین شرایطی حضور تیلرسون در نشست ایران و اعضای ۱+۵، اساسا اهمیتی نداشته است. ۱۰- نکته آخر اینکه اصلی‌ترین پیام نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل متحد، تضعیف قدرت ایالات متحده آمریکا در نظام بین الملل است. در این آوردگاه سیاسی دولت ترامپ از تمامی ظرفیت خود برای اعمال محدودیت‌های تازه علیه برنامه هسته‌ای ایران استفاده کرد و این روند را همچنان ادامه خواهد داد، اما همه کشور‌ها با او موافق نبودند و دوستان اروپایی وی نیز مجبور شدند دوپهلو صحبت کنند. با این حال بسیار لازم است مسئولین اجرایی کشور، خصوصا مسئولین دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان با تمامی قوا در مقابل هر گونه تلاش دولت ترامپ مبنی بر تغییر توافق هسته‌ای و اعمال محدودیت‌های تازه علیه ایران بایستند، حتی اگر این موضوع منتهی به ابطال یکجانبه توافق هسته‌ای از سوی واشنگتن شود.