فرار اصلاحات از مسوولیت‌پذیری سیاسی
پس از گذشت دو سال «خسارت لیست امید» با عدم شفافیت مالی، اقدامات خارج از شأن نمایندگی و عملکرد ضعیف بروز و ظهور داشته است.
روزنامه صبح نو: در دور جدید کنش سیاسی تصمیم‌گران و تصمیم‌سازان جریان اصلاحات؛ چینش لیست‌های انتخاباتی بنا بر الگوی تحکم سیاسی به بدنه اجتماعی شکل گرفت. این الگوی سیاست‌ورزی با پیش‌فرض حضور افراد تبعیت‌پذیر برای پیشبرد اهداف جناحی از طریق هدایت‌گری بیرونی مدنظر قرار گرفت ولی رفتارهای غیر حرفه‌ای آنان سرانجام «خسارت لیست امید» را برای طراحان در پی داشته است. الگوی رفتاری تحکم‌آمیز از سوی سران جریان اصلاحات با تاکید بر رأی‌دهی کامل به لیست امید کلید خورد؛ رییس دولت اصلاحات اظهار داشت که«آنان که به صلاح کشور، اصلاح امور، پیشرفت کشور و رفع تهدیدها و تنگناها می‌اندیشند» بکوشند لیست امید در رقابت بهارستان دهم رأی بیاورد و سرانجام این لیست با پیروزی کامل در تهران و اقبال نسبی در شهرستان‌ها همراه شد. پس از گذشت دو سال «خسارت لیست امید» با عدم شفافیت مالی، اقدامات خارج از شأن نمایندگی و عملکرد ضعیف بروز و ظهور داشته است؛ در شرایط ابتذال سیاسی حاکم در برخی از نمایندگان فراکسیون امید؛ افراد تصمیم‌گیر جریان اصلاحات خواهان فرار از مسوولیت‌پذیری سیاسی هستند. نخستین گام برای چینش لیست امید با رانت سیاسی-اقتصادی رقم خورد؛ خانم الهه کولایی، عضو شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان، راز چینش لیست امید را افشا کرد و آن را برایند خروجی پول و قدرت بدون اثرگذاری شاخصه شایسته‌سالاری دانست و اظهار داشت: «همیشه پول و قدرت در حوزه سیاست تاثیرگذار هستند. برخی کاندیداها از طریق رانت وارد لیست امید شدند و من این مساله را تکذیب نمی‌کنم.» و سپس خانم فاطمه حسینی از اصلی‌ترین افراد حاضر در لیست امید به واسطه رانت سیاسی-اقتصادی تریبون مجلس را ابزاری برای نطق خانوادگی خود قرارداد و اخبار منتسب به خود و خانواده‌اش در قبال دریافت حقوق‌های نجومی راغیر واقعی و سراسر کذب دانست! که سخنان وی با اعتراض نمایندگان مجلس نیمه تمام ماند. دومینوی رفتارهای خارج از عرف اعضای لیست امید به نطق فاطمه حسینی ختم نشد و پس از آن خانم طیبه سیاوشی دیگر نماینده لیست امید تهران در هنگام برگزاری جلسه علنی، اقدام به عکس یادگاری از آقای محمدجواد ظریف کرد و هنرنمایی بعدی با مشت‌زنی آقای حمدالله کریمی عضو لیست امید به مأمور نیروی انتظامی رونمایی شد. اوج انتقادات به اعضای لیست امید به عکس سلفی آنان با موگرینی در آیین تحلیف ریاست جمهوری رخ داد؛ پس از این اتفاق ناگوار تنها فرج الله رجبی از اعضای فراکسیون امید در اطلاعیه‌ای از رفتار نامناسب خود عذرخواهی کرد و نوشت: «پس از انتشار عکس اینجانب که البته در جوی غیر رسمی و پس از پایان مراسم تحلیف در فضای عمومی منتشر شد، اگرچه نمایندگان حاضر در محل از سر مطایبه مشغول گرفتن عکس بودند ولی به‌هرحال اینجانب وظیفه خود می‌دانم از آنچه که خاطر مردم عزیز را مکدر می‌سازد و ناقض شأن نمایندگی مردم است، عمیقاً ابراز تأسف و عذرخواهی نمایم.» هنرنمایی لیست دستوری امید با ژن خوب وارد مرحله تازه‌ای شد؛ مهدی وکیلی فرزند محمدعلی وکیلی سخنگوی ستاد انتخابات حسن روحانی- از آقازاده‌های دهه هفتادی به‌عنوان مدیرعامل شرکت صنعتی کاوشگران آتیه صبا، وابسته به سازمان بازنشستگی کشوری و وزارت تعاون منصوب‌شده است؛ محمدعلی وکیلی حاشیه‌های فرزندش را «توطئه» خواند و وعده افشاگری نسبت به «آقازاده‌های پورشهسوار» داد و از سوی دیگر جواد امام از نزدیکان رییس دولت اصلاحات از تشکیل جلسات با اهداف خاص برای چگونگی رأی اعتماد به یکی از وزرا خبر داد. این شرایط بخشی از نیمه آشکار لیست امید بود. از مهم‌ترین مؤلفه‌های سیاست ورزی اخلاقی پذیرش مسئولیت و تبعات کنش‌ها در سپهر سیاست است. جریان اصلاحات گام‌های اولیه برای فرار از مسئولیت تبعات لیست امید را برداشته است؛ آنان در تلاش هستند که ابتدا با تقلیل چگونگی ارائه لیست امید، آن را «لیستی توافقی» بنامند تا از این طریق نمایندگانی با تفکیک نمایندگانی با کارنامه ضعف، آنان را سهمیه حامیان دولت بخوانند و سپس رونمایی واقعی از چهره‌های اصلاحات را منوط به ارائه لیست در یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی کنند. آقای محمدرضا عارف از سوی لایه تصمیم‌گیر اصلاحات قربانی همیشگی بازیگردانی حلقه کارگزارانی-مشارکتی است؛ او آغازگر پیاده‌سازی گام‌های اولیه پیوست گذار از لیست امید است؛ تا هرگونه ضربات احتمالی افکار عمومی بر تصویرسازی این سیاستمدار وارد شود. محمدرضا عارف، رییس شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح طلبان، در تلاش برای تغییر ماهیت چگونگی چینش لیست امید و الگوی دستوری رأی دهی به آن اظهار داشت: «در شورای عالی اصلاح‌طلبان بحث‌های زیادی داشتیم و به این نتیجه رسیدیم برای اینکه بتوانیم مسیر عقلایت و خرد جمعی را بهتر ادامه دهیم باید با طرفداران دولت یا نیروهای اعتدال ائتلاف کنیم. بنابراین ائتلافی که انجام شد بیشتر ائتلاف اصلاح‌طلبان و حامیان دولت بود. حالا این بحث هم مطرح بود که اگر بگوییم حامیان دولت، آن وقت این بحث عنوان می‌شود که مگر اصلاح‌طلبان حامیان دولت نیستند؟ پس باید گفت بیشتر حامیان دولتی که در جریان اصلاحات نبودند یعنی اصلاح‌طلب به مفهوم شناسنامه‌ای نبودند. مورد نظر ائتلاف 94 بودند. در تهران بعد از ارزیابی‌ای که انجام دادیم 60 نفر نیروی کیفی داشتیم که در لیست قرار بگیرند. وقتی وارد پروسه ائتلاف شدیم طبیعتاً افرادی را از طرفداران دولت در لیست ائتلافی قراردادیم. در گام سوم بحثی جدی داشتیم که آیا این ائتلاف جواب داده است یا نه؟ لیست امید شکل گرفت و متاسفانه قبل از شروع مجلس و بعد از آن، در ماه‌های نخست یک تعداد از افرادی که با این نگاه در لیست امید قرار داده بودیم در فراکسیون امید حضور پیدا نکردند و متاسفانه حتی بعضاً رو در روی فراکسیون امید هم قرار گرفتند.» محمدرضا عارف پروژه سیاسی بعدی اصلاح‌طلبان برای عبور از خسارت لیست امید را با رونمایی لیست واقعی اصلاحات در انتخابات آتی کلید زد و در همین راستا از کلیدواژه‌های تصنعی «پاسخگویی» و «تعهد» برای جریان اصلاحات سخن گفت؛ درحالی‌که برای اقدام پیشین شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاحات هیچ‌گونه پوزش‌خواهی انجام نداد؛ وی اظهار داشت: «احساس عمومی دوستان شورای عالی سیاست‌گذاری این بود که طرح ائتلاف را مطرح نکنیم و نمی‌توانیم با این نگاه مکانیزم ائتلافی پاسخگوی مردم باشیم. ما یک برنامه در انتخابات 94 ارائه کردیم که مطالبات مردم بود و الان این تعهد ما نسبت به مردم است و مردم نمی‌گویند چند درصد از این لیست امید با شما هستند یا نه بلکه مردم در سال 98 از ما سؤال می‌کنند که برای این برنامه چه کردید و ما باید جواب دهیم. به همین دلیل در انتخابات شوراها در سال گذشته جمع‌بندی این شد که عملاً ائتلاف نکنیم برای اینکه بتوانیم به مردم پاسخگو باشیم. لیست، لیست اصلاحات باشد و شورای عالی، این لیست را تهیه کرد.»