از انحصارگرایی تا شائبه تحریف قرآن!/ ۳ آسیب احتمالی مصوبه ترویج قرآن با خط ایرانی

ویژگی‌های منحصر به فرد این نوع کتابت قرآن با خط عثمان‌طه شامل نظم و صفحه‌بندی خاص آن است؛ به‌گونه‌ای که هر صفحه دارای پانزده سطر، هر جزء دارای بیست صفحه و هر صفحه با اول یک آیه آغاز و به آخر یک آیه ختم می‌شود، این ویژگی‌ها در کنار اعراب گذاری دقیق و کامل این نوع کتابت، باعث شده نظر مخاطبان زیادی را به خود جلب کند و در فراگیری این نوع رسم‌الخط در بین قرآن دوستان ایرانی نیز مؤثر باشد.

اگرچه خط عثمان‌طه باعث رواج یک کتابت واحد در جهان اسلام شده اما برای ایرانیان و با توجه به شیوه نوشتاری زبان فارسی، مشکلات فراوان را در تلاوت این کتابت به وجود آورده است و در حدود هشت هزار کلمه در کتابت به رسم‌الخط عثمان‌طه، با کتابت املایی در زبان فارسی همخوانی ندارد و قرائت آن را برای قرآن‌آموزان مبتدی و دانش‌آموزان با مشکل مواجه می‌کند.

بدخوانی‌های رسم‌الخط عثمان‌طه در تناقض‌های گفتاری و نوشتاری برخی از کلمات باعث شده در طول سال‌های پس از انقلاب، شخصیت‌هایی به کتابت قرآن با خط فارسی روی بیاورند اما به دلیل عدم حمایت سازمان‌های مربوطه و اشباع و تبلیغ رسم‌الخط قرآن عثمان‌طه در کشور، نه فراگیر شد و نه مورد اقبال جامعه قرآنی قرار گرفت و همچنان شاهد غلبه کتابت عثمان‌طه در کشور هستيم.

اما اخیراً (چهارشنبه 8 شهریور 96) مجلس شورای اسلامی کلیات طرحی با عنوان «ترویج کتابت قرآن کریم به رسم الخط مفاخر ملی» را به تصویب رساند که در ماده واحده این طرح آمده است: «از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون، دولت و دیگر نهادهای متولی مجاز هستند در ترویج فرهنگ قرآنی برای چاپ و اهدای قرآنی کریم از اعتبارات قرآنی، کتابت‌های برجسته مفاخر ملی مانند مرحوم میرزا احمد نی‌‌ریزی را مورد حمایت و ترویج قرار دهند.» بی‌شک این مصوبه می‌تواند چشم‌انداز روشنی را برای چاپ و انتشار فراگیر یک قرآن با رسم‌الخط فارسی را نوید ‌دهد.

حمایت، ترویج و اشاعه رسم‌الخط ایرانی در کتابت قرآن علاوه بر اینکه باعث حفظ و حراست از یکی از سرمایه‌های ملی یعنی همان خط فارسی می‌شود، در تجلیل و حمایت مالی و معنوی عملی از مفاخر ملی که در حوزه هنر خطاطی فعال هستند نیز نقش بسزایی دارد و در راستای سبک زندگی ایرانی-اسلامی و حمایت از تولیدات ملی، اقتصاد مقاومتی و اشتغال‌زایی نیز مؤثر است اما این مصوبه و عدم رعایت همه جوانبه آن می‌تواند آسیب‌های زیادی را بوجود آورد که به سه مورد آن اشاره می‌شود:

1) اگرچه مرحوم میرزا احمد نی‌‌ریزی از سرآمدان خطاطی و خوشنویسی محسوب و از مبدعان کتابت قرآن با شیوه نسخ ایرانی شناخته می‌شود و بارها نیز در کلام رهبر معظم انقلاب مورد تجلیل قرار گرفته است، اما اشاره صرف به نام این شخصیت برجسته در این مصوبه احتمال انحصار، محدودیت‌گرایی و عدم توجه به روزآمدی و رفع ایرادات کتابت قرآن استاد نیریزی را موجب می‌شود. از سوی دیگر حمایت و تشویق سایر شخصیت‌های مشغول در این حوزه به ویژه خوشنویسان جوان و معاصر را کمرنگ می‌کند و انگیزه و ابتکار را از آنان برای کتابت قرآن با رسم الخط ایرانی می‌گیرد.

2) مسلماً با توجه به فراگیر بودن قرآن با خط عثمان‌طه در کشور، جایگزین شدن قرآن با رسم الخط فارسی و استقبال عمومی از آن نیاز به گذر زمان و سیاست‌گذاری صحیح در حوزه چاپ و نشر قرآن کریم دارد اما صرف یک مصوبه و دستور نمی‌تواند در فرهنگ‌سازی استفاده از قرآن با رسم الخط فارسی چاره‌ساز شود. تبلیغ این نوع قرآن توسط شخصیت‌های برجسته قرآنی (حافظان، قاریان، مفسران، مترجمان) و محافل و نهادهای قرآنی (سازمان تبلیغات اسلامی، اوقاف، دارالقرآن، مساجد، مدارس قرآنی) می‌تواند در ترویج این نوع قرآن‌ها مؤثر باشد؛ هرچند حذف و کاهش چشمگیر شمارگان چاپ قرآن با رسم‌الخط عثمان‌طه نیز با توجه به ذائقه تثبت شده در جامعه قرآنی و استفاده فراگیر از آن می‌تواند اثرات منفی و عدم مقبولیت از قرآن با رسم‌الخط ایرانی را ایجاد کند.

3) در اجرای این مصوبه باید به این نکته ظریف و دقیق توجه شود که چاپ قرآن با رسم‌الخط ایرانی نباید شائبه‌های تحریف قرآن توسط ایران از سوی معاندان و وهابیت را مجدداً رواج دهد؛ چرا که کم‌رنگ کردن خط عثمان‌طه احتمال دارد برخی گمان کنند قرآن‌هایی که در ایران و در میان شیعه‌ها وجود دارد با بقیه قرآن‌ها در جهان اسلام متفاوت است و دشمنان این‌بار خط رسانه‌ای «تحریف قانونی قرآن» توسط شیعیان ایران را تبلیغ کنند؛ موضوعی که در سال‌های گذشته و در سفر حجاج ایرانی به عربستان سعودی و در همراه داشتن قرآن‌هایی با رسم‌الخط ایرانی تکرار شده بود و معاندان با سوء استفاده از کتابت قرآن با رسم‌الخط فارسی، ادعای مضحک تحریف قرآن توسط ایرانیان را مطرح کردند و بهانه‌ای شده‌ بود برای اختلاف‌افکنی بین شیعه و سنی!