۸ توصیه برای اینکه نهایت استفاده را از روز عرفه ببریم

سرویس سبک زندگی فردا؛ محدثه انسی‌نژاد: عرفه روزی است که در آن درهای آسمان به روی بندگان باز می‌شود و رحمت خاص پروردگار شامل حال بندگان می‌شود. در عظمت این روز که شیخ عباس قمی از آن به عنوان اعیاد عظیمه نام برده همین بس که پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه وآله وسلم این روز را برابر با ماه مبارک رمضان قرار داده‌اند و فرمودند:«اگر کسی در ماه رمضان بخشیده نشد و یا این توفیق را پیدا نکرد که خود را در معرض مغفرت الهی قرار دهد، روز عرفه آن قدر عظمت دارد که بتواند جبران ماه رمضان بنماید. در آن روز اگر کسی به درگاه الهی روی آورد، مورد مغفرت خداوند قرار می‌گیرد» و امام صادق علیه‌السلام نیز به این نکته اشاره کرده و فرموده‌اند:«کسی که در ماه رمضان بخشیده نشود، تا سال آینده بخشیده نمی‌شود، مگر اینکه [روز] عرفه را درک کند» حال که توفیق حضور در چنین روزی را داشته‌ایم، چگونه باید خدا را بخوانیم و چگونه می‌توانیم نهایت استفاده را از این روز مبارک ببریم؟ این سوالی است که در این یادداشت به آن پاسخ خواهیم داد.

به آسمان نگاه کن

در این روز خوب است اعمالی که در مفاتیح ذکر شده است را انجام دهیم. بهتر است نزدیک ظهر روز عرفه غسل کنید. غسل مستحبی به نیت روز عرفه. هر چه این غسل به ظهر نزدیک‌تر باشد، بهتر است. اما اگر نتوانستید می‌توانید تا قبل از غروب نیز این کار را انجام دهید. زیارت حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام هم در این روز مستحب است. اگر از زائران کربلا هستید که خوشا به سعادتان ولی اگر چنین توفیقی نصیبتان نشد، زیارت امام حسین علیه السلام را که زیارتی دو صفحه‌ای است، حتما بخوانید. این زیارت را در مفاتیح‌الجنان قبل از دعای عرفه می‌توانید پیدا کنید. مستحب است که نماز ظهر و عصر روز عرفه را زیر آسمان بخوانید. چه چیزی بهتر از این؟ اگر خانه‌تان حیاط دارد که می‌توانید زیراندازی پهن کنید و به صورت جماعت نماز بخوانید. مطمئن باشید بچه‌ها هم بسیار از این کار ذوق زده خواهند شد، ولی اگر حیاط نداشتید، می‌توانید در حیاط امامزاده‌ها یا مساجد نمازتان را بخوانید.

بعد از نماز عصر و قبل از خواندن دعای عرفه می‌توانید یک نماز دو رکعتی بخوانید که در رکعت اول بعد از حمد، سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره کافرون خوانده می‌شود. پس از خواندن این نماز به درگاه خداوند، استغفار و توبه کنید. از دیگر مستحبات روز عرفه، روزه است. البته با یک شرط؛ آن هم این که ضعف نکنید و بتوانید با زبان روزه، دعای عرفه را بخوانید. در هر حال یادتان باشد که ثواب خواندن دعای عرفه بیشتر از روزه است و اگر می‌بینید به خاطر روزه حال دعا از شما گرفته می‌شود، از آن صرف‌نظر کنید. همان طور که خواندن نماز ظهر و عصر روز عرفه در زیر آسمان مستحب است، دعای روز عرفه هم بهتر است که در زیر آسمان خوانده شود. پس اگر مردد هستید که چه جایی را برای خواندن دعای روز عرفه انتخاب کنید، حتما این نکته را مد نظر قرار دهید.

به معنای دعا توجه کنیم

در هنگام خواندن دعای عرفه بهتر است که رو به قبله بنشینید، دست‌هایتان را رو به آسمان بگیرید، گوشی و هر آنچه که حواستان را از خواندن دعا پرت می‌کند، کنار بگذارید. خوب است که وقتی دعا خوانده می‌شود، به معانی آن توجه کنید تا دعا بر دل و جانتان بنشیند. اگر فکر می‌کنید که در هنگام خواندن دعا ممکن است از خواندن معانی آن جا بمانید، قبل از اینکه به مراسم بروید، این دعای زیبا را یک دور با معنی بخوانید.

نعمت‌های بی‌شماری که خدا به ما داده را به یاد بیاوریم

دعای عرفه که امام حسین علیه‌السلام آن را در مراسم عرفات انشاء کردند، از چهار بخش تشکیل شده است. در بخش اول ایشان به ذکر نعمت‌های خدا و شکرگزاری از خدا می‌پردازند. آیا شما تا به حال به خاطر اینکه چشم‌هایتان در گودی قرار دارد یا در لب‌هایتان استخوانی وجود ندارد از خدا تشکر کرده‌اید؟ نعمت‌هایی که اگر خدا اراده کند، می‌تواند به سادگی آنها را از ما بگیرد. در این فراز از دعا می‌توانیم نعمت‌هایی بی‌شمار خداوند را به یاد آورده و شکرگزار آنها باشیم. چه بهتر که این احساس سپاسگزاری را بعد از دعا، در زندگی‌مان هم جاری کنیم و همیشه حواسمان به داشته‌هایمان باشد.

در برابر خدا خشوع داشته باشیم

در فراز دوم این دعا امام حسین علیه‌السلام به آفرینش و تکامل انسان اشاره می‌کنند. ریزه کاری‌هایی که هر کدام نوعی خداشناسی محسوب می‌شود. حال باید به یاد ضعف‌های خود بیفتیم و به بزرگی خدا اقرار کنیم. البته در این باره اقرار کردن به تنهایی کافی نیست. اولین راهکار خشوع در برابر خدا نماز است. نماز انسان را از سرکشی و غرور در برابر خدا باز می‌دارد.

نعمت‌های کوچکی که از آنها غافلیم

در فراز سوم دعای عرفه، امام حسین علیه‌السلام باز هم به نعمت‌های بی‌شمار خداوند اشاره می‌کنند. نعمت‌هایی که معمولا به آنها توجه‌ای نداریم. تا به حال به این فکر کرده‌اید که اگر خودمان می‌خواستیم پلک‌هایمان را باز و بسته کنیم چه اتفاقی می‌افتاد؟ به این نعمت‌های جزئی ولی ضروری خوب فکر کنیم، نعمت‌هایی که اگر نبود زندگی‌مان مختل می‌شد.

نعمت‌هایی که از میان خطرها به ما می‌رسند

در فراز آخر دعا نیز به نعمت‌هایی که از میان خطرها می‌گذرد و به ما می‌رسد، اشاره شده است. همین که در قرآن می‌خوانیم: کره زمین در مدار خودش در نظم است و ما می‌توانیم حساب ثانیه روزها را هم داشته باشیم، در شرایطی که با به هم خوردن این نظم خطرات زیادی برای ما به وجود می‌آمد یا همین بارانی که از آسمان نازل می‌شود و میوه‌ها را روزی ما می‌کند و بسیاری نعمت‌های دیگر که خداوند با مدیریت هستی در اختیار ما قرار می‌دهد تا به قول سعدی:«تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری»

توبه را فراموش نکنیم

همان طور که در ابتدای این یادداشت ذکر شد، روز عرفه فرصتی برای جا ماندگان از ماه مبارک رمضان است. توبه یکی از مهم‌ترین اعمالی است که در این روز باید انجام دهیم. ابراز پشیمانی قلبی از گناه و عزم بر ترک گناه از مهم‌ترین شرایط قبولی توبه است. بنابراین فرصت طلایی توبه کردن در این روز را از دست ندهیم، چرا که مشخص نیست فرصت دیگری برای این کار داشته باشیم یا نه.

در حق دیگران دعا کنیم

حضرت زهرا سلام الله علیها همیشه هنگام دعا کردن، دیگران را بر خود مقدم می‌دانستند. در روز عرفه ما هم می‌توانیم، همچون ایشان در حق دیگران دعا کنیم. لازم نیست حتما کسی التماس دعا گفته باشد تا او را به خاطر بیاوریم، همه دوستان و آشنایانمان را یاد کنیم. هر دعایی که در حق دیگران می‌کنیم، آن دعا بیشتر در حق خودمان مستجاب می‌شود. در اصول کافی آمده که:«من در عرفات بودم و شاگرد امام کاظم علیه‌السلام را دیدم. نزد ایشان رفته و دیدم که با چه حالی اشک می‌ریزد. مزاحم او نشدم. وقتی که مراسم تمام شد، به دنبال او رفتم. به او گفتم خیلی حال خوشی داشتید. گفت: ابراهیم، امروز یک دعا برای خودم نکردم از امام کاظم علیه‌السلام نقل شده است که:«اگر کسی پشت سر برادر دینی خود دعا بکند، صد هزار برابر به خود او باز می‌گردد. من نخواستم صد هزار را از دست داده و یکی بگیرم».

در پایان ذکر این نکته ضروری است که گرچه خواندن دعای عرفه در عصر روز نهم ذی‌الحجه مرسوم است، اما عاقلانه آن است که همیشه به کلمات این دعا پناه ببریم؛ به خصوص در روزهای تاریک ناامیدی و بدبینی این دعا می‌تواند کمک کند تا در مسیر درست زندگی قرار بگیریم.