مشکلات سوریه بعد از نابودی داعش چیست؟

خبرگزاری تسنیم: اظهارات چند روز قبل "سرگئی شایگو" وزیر دفاع روسیه در مورد اینکه «جنگ داخلی در سوریه عملا پایان یافته است»، نه تنها در روسیه، بلکه در آنسوی مرزهای این کشور نیز مورد توجه قرار گرفت. مسلما این سخنان بر اساس دلایل و شواهد خاصی گفته شده است، ولی باید توجه داشت که شایگو تنها در مورد جنگ داخلی در سوریه صحبت کرده و نه مناقشه چندین لایه و پیچیده ای که کشور سوریه طی سالهای اخیر در آن گرفتار شده است. بدین ترتیب واضح است که رویارویی و مناقشه در این کشور جنگ زده همچنان ادامه خواهد داشت. اکنون به بررسی دلایل این مسئله می پردازیم. هدف اصلی قلع و قمع کامل تروریست‌هاست سرهنگ "سرگئی سورویکین" فرمانده نیروهای نظامی روسیه در سوریه روز جمعه اعلام کرد که عملیات نابودسازی تروریستها در خاک سوریه تا هلاکت تمامی آنها ادامه خواهد یافت. واضح است که مبارزه با گروه تروریستی داعش در سوریه به مرحله تعیین کننده ای رسیده است. نابودسازی بخش عظیمی از داعشی ها در خطوط مرزی استانهای حماه وحمص که منجر به آزادسازی بخش قابل توجهی از مناطق مرکزی سوریه و همچنین خطوط مرزی سوریه با لبنان، منجر به آن می شود تا مناطق تحت کنترل این گروه تروریستی تنها به استان دیرالزور محدود شود و این مسئله ظرف چند روز و یا یکی دو هفته آینده تحقق کامل خواهد یافت. در این صورت ارتش سوریه امکان آن را خواهد یافت تا در آن واحد بتواند به مواضع داعش در سه جهت مختلف حمله کند. ضمن اینکه با توجه به نزدیکی پایان عملیات آزادسازی شهر رقه، اتحاد عربی-کردی تحت عنوان «نیروهای دموکراتیک سوریه» هم امکان آن را خواهند داشت تا به موازات ارتش سوریه به تار و مار کردن نیروهای داعشی در استانهای شرقی سوریه بپردازند. این در حالی است که ارتش عراق و نیروهای بسیجی هم پیمان آن، هم از طرف شرق حملاتی را آغاز کرده و قصد آزادسازی شهر "تل افار" از دست داعشی ها را دارند. ولی نیروهای ترویستی در سوریه تنها به داعش محدود نمی شود. تشکیلات دیگری در این کشور فعال بوده و اصلا هم قدرت خود را از دست نداده است و آن شاخه گروه «القاعده» در سوریه است که به «جبهه النصره» شهرت یافته و موفق با ایجاد اتحادهای مختلفی شده که یکی از آخرین آنها «هیئت تحریرالشام» نامیده می شود. این اتحادها برخلاف داعش، تشکیلاتی چتری مانند است که این امکان را به آنها می دهد تا آزادانه دست به مانور زده و بتواند گروههای کوچک و بزرگ مسلحی را به سمت خود جذب کند که تعداد آنها در سوریه به چند هزار می رسد. موفقیت ارتش سوریه در امضای توافقنامه صلح با شبه نظامیان محلی زیر نظر نظامیان روسی و سپس ایجاد مناطق کاهش تنش، امکان مانور «هیئت تحریرالشام» را بسیار کاهش داده است. علاوه بر این، برغم تمامی رویارویی ها با دمشق، برخی از تشکیلاتی که در روسیه تروریستی محسوب می شوند، مانند «احرار الشام» و «جیش الاسلام»، این اواخر به نیروهای ارتش سوریه حمله نمی کنند، بلکه با «هیئت تحریرالشام» مبارزه کرده و در روند مذاکرات آستانه نیز حضور پیدا کرده اند. «ارتش آزادی بخش سوریه» از جمله این دسته است که زمانی در غرب بعنوان اصلی ترین نیروهای مخالف در سوریه شناخته شده بود. رسیدگی به اوضاع استان ادلب، هدف بعدی ارتش سوریه است مناطق کاهش تنش در سه منطقه از ۴ منطقه مورد نظر در خاک سوریه، (در استان دمشق و منطقه گوتای شرقی، در استان حمص و در جنوب غربی خاک سوریه) که وسعت چندان بزرگی نداشته و تعداد نیروهای مسلح در آنها از ۳ هزار الی ۱۵ هزار نفر است، بوجود آمده اند، ولی وضعیت در استان ادلب، چهارمین منطقه تعیین شده، تا حدود زیادی دشوار است. اولا، منطقه چهارم کاهش تنش، کل یک استان را شامل می شود که در حال حاضر بیش از یک میلیون نفر در آن زندگی می کنند. در ثانی، بخشی از مناطق همجوار آن در استانهای لاذقیه، حلب و حماه در کنترل نیروهای دولتی است و بطور کامل معلوم نیست که این منطقه جزو مناطق کاهش تنش هست یا نه، با توجه به اینکه از آنجا دائما شریانهای حیاتی کشور در معرض خطر قرار می گیرند. و سومین نکته هم اینکه این منطقه در واقع به عرصه دائمی مقابله نیروهای مسلح، از جمله گروههای تروریستی تبدیل شده است، برای اینکه نیروهای زیادی بعد از امضای توافقنامه مربوط به جداسازی نیروها، از گروههای مسلح جدا شده و از استانهای مختلف به آنجا عزیمت کرده اند. بدین ترتیب هنوز تلاشها برای ایجاد منطقه کاهش تنش در این منطقه نتیجه بخش نبوده است. بدین ترتیب سرو سامان دادن به اوضاع استان ادلب، بعد از نابودی تروریستهای داعشی، در اولویت برنامه های ارتش سوریه قرار دارد. مشکل حضور نظامیان ترکیه و تشکیلات حکومتی کردهای سوریه به مشکلات پیش روی مقامات دمشق مطلب دیگری را نیز باید افزود: بعد از پایان مناقشه نظامی در سوریه، دو مسئله حل نشده در این کشور باقی خواهد ماند. نخستین مسئله، ادامه حضور نظامیان ترکیه در خاک سوریه، در شمال استان حلب است که در آنجا عملیات نظامی «سپر فرات» را ادامه میدهند. بهانه رسمی برای حضور آنها مبارزه با تروریسم، و در وهله نخست داعش است. ولی مسئله این است که نیروهای داعشی امروزه اصلا در مناطق همجوار با منطقه ای که در اشغال ترکیه قرار دارد، حضور ندارند. ولی مقامات آنکارا می گویند که حضور نظامیان ترک برای مقابله با کردهای سوری که در ترکیه تروریست نامیده می شوند، ضرورت دارد. اگر این ادعا را هم قبول کرد، چرا آنها مناطق اشغالی را به ارتش سوریه واگذار نمی کنند که در مقابل نیروهای ترکیه قرار دارند؟ مقامات آنکارا تاکنون به این سئوال پاسخی نداده اند. دومین مسئله، می تواند اهمیت بیشتری داشته باشد. کردهای ساکن مناطق شمالی سوریه، برای خود تشکیلات دولتی در منطقه ای تحت عنوان «فدراسیون روژاوا» بوجود آورده اند، ولی امروزه آنها از نامیدن آن خودداری می کنند، برای اینکه با آزادسازی شهر رقه، که منطقه ای نه کردنشین، بلکه عرب نشین است، کردها قصد دارند ایجاد «فدراسیون شمال سوریه» را اعلام کنند که سرزمینی نه فقط متعلق به کردها، بلکه برای اعراب و تمامی مللی است که در آنجا زندگی می کنند. در حقیقت بدین ترتیب بزودی در شمال سوریه حکومتی، جایگزین دمشق بوجود خواهد آمد. خوشبختانه تاکنون رویارویی مسلحانه ای بین ارتش سوریه و شبه نظامیان کرد رخ نداده و موارد کوچک هم با میانجیگری روسیه رفع شده است. ولی زمانی که اوضاع در سوریه آرامتر شود، مسئله تشکیل حکومتی محلی در شمال این کشور، مسلما در دستور کار دمشق قرار خواهد گرفت.