۱۰ راهکار برای حل بحران دوره نوجوانی

سرویس سبک زندگی فردا: «یاد روزهای بارداری می‌افتم و شوری که برای بزرگ کردنش در سر داشتم. چه ذوقی کردم از اینکه دکتر گفت دختر است! وقتی‌که کودک بود، چه نشاطی در رابطه‌مان حاکم بود؛ با خودم فکر می‌کردم که خدا را شکر یک دوست همیشگی پیدا کرده‌ام. اما چه زود احساس خوشایندم تبدیل به یک نگرانی دائمی شد! نگرانی از رابطه‌‌ای که روزبه‌روز از هم دورتر می‌شود. حال که نوجوان شده روزبه‌روز می‌بینم که چقدر همدیگر را نمی‌فهمیم. گاهی چنان از من دوری می‌کند و هر تلاش من را برای نزدیک‌شدن، رد می‌کند که حس می‌کنم از من بدش می‌آید. وقتی از مدرسه به خانه می‌آید، برخلاف گذشته که تا می‌رسید کل روز را برایم تعریف می‌کرد، هیچ حرفی نمی‌زند و به‌نظرم چیزهایی مهمی در دل دارد که به من نمی‌گوید. خلاصه‌ اینکه نه‌تنها با من دوست نیست، بلکه با این همه جر و بحث و سوءتفاهم، گمان کنم روابط مادر و فرزندیمان هم دیگر برایش اهمیت ندارد». این درددل‌های یک مادر است که متوجه تغییرات رابطه‌اش با فرزند نوجوانش شده و بابت آن احساس نگرانی می‌کند. نوجوانی یک دوره خاص از رشد است که ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود را دارد. ویژگی‌هایی که درصورت عدم‌همکاری محیط خانواده برای تطبیق و حفظ تعادل با آن، امکان تبدیل شدن به یک بحران ارتباطی را دارد و برعکس در صورت وجود خانواده آگاه و همراه، می‌تواند یک نوجوان مثبت و عاطفی و مثل گذشته، دوست و همراه (البته با ویژگی‌های جدید) بسازد. نکته‌های زیادی در تعامل با نوجوان هست که در اینجا به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم. در ادامه این مطلب را به نقل از سایت همشهری آنلاین می‌خوانیم.

ویژگی‌‌های دوره سنی نوجوانی را به خوبی بشناسید

نوجوانی سنی است که به لحاظ روانشناختی، شخص به‌دنبال تجربه هویت‌های جدید می‌گردد. پس طبیعی است که دختر یا پسر نوجوان من احساس کند که دوست دارد کمی از ارزش‌های خانواده فاصله بگیرد و ارزش‌‌های بیرون از خانواده را کشف کند. شما می‌توانید منابع اکتشاف او را تنظیم کنید؛ با برقراری روابط کنترل شده خارج از افراد خانواده، پیشنهاد دوستان جدید، تغذیه او از طریق کتاب‌ها و منابع اینترنتی مناسب و ارائه الگوهای ارزشی وسیع‌تری که مورد تأیید شماست او را یاری کنید. زندگینامه شهدا و کتاب‌های زیاد و جذابی که برای الگوسازی آنها در کتابفروشی‌ها هست، انسان‌های موفق جامعه که حیطه کاریشان با علایق فرزندتان هماهنگی دارد، کتاب‌ها و فیلم‌هایی که بر هویت‌های ارزشمند تأکید می‌کند (خصوصا فیلم‌های مخصوص نوجوان) می‌توانند از منابعی باشند که شما به شکل هنرمندانه به منابع مورد جست‌وجوی فرزندتان اضافه می‌کنید.

توجه او به‌ خودش را درک کنید

تصور کنید که یک روز صبح از خواب بیدار شده‌اید و یک عضو بدنتان به کلی تغییر شکل داده باشد! آیا بیشتر روز را درگیر فکر کردن به آن نیستید؟ نوجوان هم در سن بلوغ، تغییرات ظاهری خود را درک می‌کند و نگران آن است. بنابراین نگاه بیش از معمول او به آینه و دغدغه‌های ظاهری او را درک کنید، اما به او در ادراکش جهت بدهید. مرحله‌ گذار تغییرات را برایش توضیح بدهید و کم‌اهمیت بودن ظاهر را در برابر فرصتی که برای خلق اندیشه‌ها و مطالعه دارد برایش جا بیندازید.

از دیدگاه او به قضایا نگاه کنید

وقتی می‌خواهید تصمیمی برای نوجوانتان بگیرید یا پیشنهادی به نوجوانتان بدهید، سعی کنید از دیدگاه او به مسئله نگاه کنید و احساس او را درک کنید. حتی وقتی ناچارید که برخلاف میلش عمل کنید، به او بگویید که من دیدگاه و احساس تو را به قضیه درک می‌کنم و آن را شرح دهید.

مهم است که برخوردتان دائما ارزیابانه نباشد

اینکه نوجوان احساس کند که به شکل مداوم در حال قضاوت شدن است و پدر و مادر صرفا در حال دادن بازخوردهای انتقادی هستند، تأثیر خوبی بر روابط او با شما نخواهد داشت. پس سعی کنید برای بازخوردها و تذکراتی که می‌خواهید بدهید، وقت عاطفی مناسب و لحن مناسب را پیدا کنید و اگر ممکن است، غیرمستقیم و با روش‌های ابداعی آن را انجام بدهید. دقت کنید که تغییر نگرش در لحظه و با یک جمله غیردوستانه کوبنده کمتر محتمل است و گاهی ضرورت دارد برای ارزشی که دوست دارید فرزندتان بپذیرد برنامه یک ماهه یا بیشتر و با استفاده از منابع متعدد بریزید. مثلا وقتی برای حجاب دخترتان نگرانید، حواستان باشد که تذکرهایی که می‌دهید وقتی مؤثرند که توانسته باشید نگرش او را از طرق متعدد به حجاب مثبت ‌سازید.

تمایل نوجوان به دوستانش را همراهی کنید

به‌خاطر تمایل نوجوان به فاصله گرفتن موقت از خانواده و امتحان افراد جدید در فضای مدرسه، برخلاف قبل او دوست دارد که وقت زیادی را با همسالان خود بگذراند. این یک میل طبیعی‌ست که شما می‌توانید با دقت در انتخاب مدرسه، تعامل با خانواده‌هایی که نوجوان همسن فرزند شما دارند و ارزش‌های مورد قبولی از نظر شما دارند، این میل را هدفمند کنید. به علاوه با حفظ خلاقیت برای مراسم‌ها و حتی ایام معمولی و تدارک برنامه‌های مناسب، دعوت و دیدارهای دوستانه او را در خانه یا محیط‌های مورد تأییدتان آغاز کنید و به این صورت کنترل غیرمستقیم خود بر روابط او را حفظ کنید.

نسبت به ویژگی‌‌های زمانه پذیرا باشید

دقت کنید که ما فرزندانمان را برای زندگی در آینده تربیت می‌کنیم. امام‌علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «فرزندانتان را به انجام آداب خودتان واندارید؛ زیرا آنان برای زمانی، غیراز زمان شما آفریده شده‌اند». این سخن، نشان می‌دهد که تأکید بیش از حد بر آداب و رسوم زمان‌مند پیشینیان که در طول زمان هضم شده‌اند، امری غلط در تربیت است. بنابراین سعی کنید ویژگی‌های عصر جدید را درک کنید و او را با مقتضیات و نیازهای زندگی جدید آشنا‌ سازید. به‌عنوان مثال با وجود شبکه‌های اجتماعی، بخشی از تربیت ما باید صرف آموزش‌هایی درباره این موضوع قرار گیرد کمااینکه مسئله‌ای مثل حفظ عفت در شبکه‌های اجتماعی مسئله‌ای نبوده که در آداب گذشتگان ما موضوعیت داشته باشد.

بهتر است کمی همراه شوید

نوجوان هیجان‌پذیری و مخاطره‌جویی بالاتری نسبت به دیگر سنین دارد؛ و این مسئله شمشیر دو لبه‌ایست که می‌تواند پیامدهای متفاوتی را ایجاد کند. اما شما قطعا با خلاقیتی که دارید، می‌توانید منابعی برای هیجان مثبت در او ایجاد و برنامه‌های پدر- فرزندی، مادر- فرزندی یا حتی خانوادگی خفن و باحال! تعریف کنید. به‌عنوان مثال می‌توانید از شرکت در کارهایی مثل طبیعت‌گردی، ورزش‌های مورد علاقه فرزندتان، تدارک برنامه‌های سفر متفاوت، یا هر کار «خاص» دیگری که از نظر فرزندتان جذاب به‌نظر می‌آید شروع کنید. اگر شما همراه نشوید، یا همراهان و جنس فعالیت‌های مناسبی را برای او تدارک نبینید، او احتمالا راه‌های دیگری را امتحان خواهد کرد. البته مسئله اختیار و حق انتخاب را برای فرزندتان مهم بدانید و براساس آن به او پیشنهاد بدهید.

منبع افتخار او باشید

نوجوان برای بازگشت به هویت ارزش‌گذاری‌شده در خانواده خود به‌دنبال شواهدی می‌گردد که او را مطمئن سازد. در این سن همه شواهد لزوما منطقی نیستند. احساس داشتن یک خانواده جذاب و موفق (با هر هویتی که دارند) یکی از همین شواهد است. لازم نیست که پدر و مادری تحصیلکرده و پولدار باشید، ارزش‌هایی زیادی هستند که منبع افتخارند؛ رفتار سالم در اجتماع، روابط خوب و سازنده، فعالیت‌های اجتماعی، آشپزی موفق و باسلیقه، هنرهای خاص و... اگر نقصی را در خانواده خود حس می‌کنید، سعی کنید موارد موفق دیگری را در ذهن نوجوانتان تقویت کنید.

توانایی استدلال و تفکر انتقادی او را دست‌کم نگیرید

تفکر انتزاعی ویژگی تکامل یافته و امکان جدیدی‌ست که نوجوان در خود حس می‌کند. از طرفی او خودآگاه‌تر شده و توانایی رجوع به درون خود و تحلیل نظرات خودش را برای ارائه پیدا کرده است. بنابراین نباید توقع داشته باشید که او مثل سابق، بدون بحث و معناخواهی مسائل را بپذیرد. همینطور تمایل به وضعیت‌های آرمانی از دیگر خصوصیاتی است که ممکن است نوجوان در این سن درگیر آن باشد. مجموع این خصوصیات، یعنی بهتر است برخلاف گذشته، دلایل خوبی را برای تصمیم‌ها و نظرات‌تان داشته باشید و به فرزندتان اجازه بدهید که تفکر انتقادی‌اش را ارائه دهد و با روی باز استدلال او راجع به مسائل را بشنوید. بهتر است مذاکره برد- برد با نوجوانتان را بیاموزید!

به او عزت نفس بدهید

خیلی از آسیب‌هایی که نوجوان تجربه می‌کند، ناشی از کمبود عزت نفس است. فقدان احترام به‌خود، ممکن است باعث شود که او برای کسب آن دست به تجربه‌های پرخطری بزند. برای ایجاد حرمت نفس در نوجوان، تأکید بر خوبی‌ها و موفقیت‌های او یک روش است و روش مهم دیگر، ایجاد موقعیت‌هایی ا‌ست که او در آنها موفقیت‌آمیز عمل کند و بازخورد خروجی خود را به‌خوبی بگیرد.