صادرات فرصت‌ها به چین
سالهای متمادی است که بحث ذوب مس در ورزقان آذربایجان شرقی و ایجاد صنایع پایین دستی مطرح است اما تا به امروز آنطور که شایسته است، پروژه‌ای برای این مهم به بهره‌برداری نرسیده است.
فرصت‌های شغلی فقط روی میز و صندلی‌های اداره‌ها معنا نمی‌شوند، در سرزمین ما از زمین تا آسمانش نیازمند ساختن است و یکی از نمونه‌ها، مجموعه مس سونگون است. معدن‌هایی که می‌توان از آن‌ها اشتغال استخراج کرد! معدن مس سونگون و کارخانه تولید مس سونگون در استان آذربایجان شرقی واقع شده و فاصله این مجموعه از شهر تبریز ۱۳۰ کیلومتر، از اهر ۷۵ کیلومتر و از ورزقان ۳۰ کیلومتر بوده و در محدوده روستای تخریب شده سونگون واقع است. ذخیره احتمالی این معدن بیش از یک میلیارد تن و ذخیره قابل استخراج آن (با توجه به اکتشافات انجام گرفته) حدود ۷۹۶ میلیون تن برآورد شده‌است که در مجموع کل ذخایر قطعی، احتمالی و ممکن در محدوده کانسار سونگون حدود ۱٫۷ میلیارد تن سنگ مس با عیار ۶۱/. ٪ است است. در این معدن غیر از فلز با ارزش مس، مولیبدن، طلا، نقره و دیگر عناصر با اهمیت به صورت فلزات همراه وجود دارند. پروژه‌ای که دست جوانان را گرم کار می‌کند یکی از بحث‌هایی که همواره در مورد مس سونگون مطرح بوده، تلغیظ یا ذوب مس و ایجاد صنایع پایین دستی مطرح است. علی‌رغم اینکه از معادن مس سونگون میزان بالایی از مس کشور استخراج می‌شود، ولی به دلیل نبود تجهیزات و امکانات برای ذوب به دیگر شهرهای ایران که مساقت زیادی با ورزقان دارند و یا حتی با افتخار به کشورهایی چون چین صادر می‌شود. زمانی که قرار شد ظرفیت ذوب مس در سونگون به وجود بیاید و دست صدها بلکه هزاران جوان را در منطقه به کار گرم کند، گویا دم عده‌ای گرم نشد و مخالفت‌های فراوان مانع ساخت پروژه گردید. رضا علیزاده، نماینده مردم ورزقان در مجلس شورای اسلامی جزو افرادی بوده است که به جد ماجراهای مس سونگون را تعقیب و برای پیش‌روی طرح‌ها تلاش کرده است. او در گفتگو با خبرنگار مهر شرح می‌دهد: ۳۸درصد مس کشور در شهرستان ورزقان تولید می‌شود و این ظرفیت بزرگی برای منطقه شمالغرب کشور به شمار می‌آید که به قطب مس تبدیل شود. مدیریت جدید و توقف پروژه‌ای عظیم وی ادامه می‌دهد: حدود ۲۰سال است که فعالیت‌ها در این منطقه شروع شده ولی آنطور که برنامه‌ریزی شده بود، کارها پیش نرفته است. نماینده مردم ورزقان در مجلس بیان می‌کند: سالانه ۳۰۰هزار تن با عیار ۲۵ الی ۳۰درصد مس در فازهای ۱ و ۲ مجموعه تلغیظ می‌شود اما در سال ۹۰ تصمیم گرفته شد که فاز سوم با ظرفیت ۲۴۰هزار تن احداث گردد. وی اضافه می‌کند: در همان مواقع تصمیم‌گیری، مقرر شد که پروژه ذوب مس فاز ۳ به همراه احداث مرکز تبدیل گاز co۲ به اسید فولکوریک با ظرفیت ۷۵۰هزار تن و پالایشگاهی با ظرفیت ۲تن به پیمانکار سپرده شود. علیزاده خاطرنشان می‌کند: رقمی که پیش‌بینی شده بود ۱میلیارد دلار بود و پیمانکار شروع به کار کرد و با هزینه ۳۵۰ میلیون دلار ساختمان‌های مجموعه را در یک هکتار تا حدود زیادی ساخت اما در اواخر دوره هشتم مجلس مدیریت مس سونگون عوض شد و پروژه را متوقف کرد. وی تصریح می‌کند: نظر مدیریت جدید مس سونگون این بود که مس‌های استخراج شده در این منطقه به کرمان حمل شده و آنجا ذوب شود و به عبارتی تمام عملیات پایین‌دستی در کرمان صورت بگیرد. صادرات فرصت‌ها به چین این نماینده مجلس می‌گوید: متاسفانه توانستند وزارت‌خانه را برای توقف طرح توجیه کرده و کنسانتره را به کرمان بفرستند ولی باتوجه به اینکه در کرمان هم امکانات کافی برای ذوب مس سونگون نبود، بحث صادرات به کشورهایی چون چین که امکان ذوب دارند، مطرح شد. وی در ادامه عنوان می‌کند: سال قبل من مجددا این موضوع را پیگیری کردم ولی شرکت ملی مس مخالفت کرد. حدود یکسال به صورت خیلی فشرده جلساتی داشتیم. در این جلسات مجمع نمایندگان استان، اعضای کمیسیون، نماینده ولی فقیه در استان و استاندار و کل مردم اعم از اصحاب رسانه و... همراهی کردند. وی با ابراز تاسف خاطرنشان می‌کند: زمانی که طرح ما را متوقف کردند، افزایش ظرفیت‌های کرمان را شروع کردند تا کنسانتره‌های ما برود آنجا و ذوب شود. به عبارتی نمی‌خواستند ورزقان به قطبی تبدیل شود که مقابل کرمان بایستد. علیزاده می‌افزاید: در آخرین جلسه به این نتیجه رسیدیم که مجددا این بحث را احیا کنیم. صورت جلسه‌ای در دفتر وزیر نوشته شد که ۱۰۰هزار تن مس کاتد در منطقه ما تولید شود و با توجه به اینکه منطقه ما به جنگل‌های ارسباران نزدیک است و گردشگری اهمیت دارد، این بند را اضافه کردیم که باید بحث آلایندگی و زیست محیطی در نظر گرفته شود. مناقصه‌ای میان ۷شرکت بین‌المللی وی درباره سومین مطلب صورت‌جلسه ابراز می کند: قرار شد که انجام طرح را در اختیار شرکت‌های خارجی که در این عرصه صاحب‌سبک و نام هستند بگذاریم و ۱۲شرکت دعوت شدند که از این تعداد ۷ شرکت شرایط لازم را داشتند و پیش آمدند. وی ادامه می‌دهد: شرکت مشاوری از کانادا انتخاب شد تا ۷شرکت را بررسی کند تا ببیند پیشنهاد کدام بهترین است. ۷شرکت روش های مختلفی برای فرآوری داده بودند و نهایتا قرار است از بین دو شرکت، شرکتی که قیمت مناسب‌تری پیشنهاد کرده به عنوان برنده این مناقصه بین‌المللی شناخته شود. نماینده مردم ورزقان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه حدود ۸۰درصد از ساختمان‌های پروژه ساخته شده اعلام می‌کند: شرکتی که به عنوان پیمانکار معرفی می‌شود باید به فکر تجهیزات و تاسیسات باشد . دردسر زیادی برای مدیران وی تاکید می‌کند: برای شرکت مس ایران که از فروش و صادرات مس خام به سایر کشورها حدود ۸۰درصد از سود مورد نظر خود را می‌برد، ذوب مس شاید دردسر زیادی بنظر بیاید. علیزاده تشریح می‌کند: در کشور ما حدود ۱۵میلیون نفر بیکار وجود دارد و هرسال ۶۰۰هزار نفر به این تعداد اضافه می‌شود در حالی که در کشوری با این ظرفیت‌ها می‌توان سالانه ۶۰۰هزار شغل ثابت ایجاد کرد. وی در پایان خبر می‌دهد: استفاده صحیح از ظرفیت‌هایی که مس سونگون فراهم می‌کند، می‌تواند نه‌تنها مشکل بیکاری را در ورزقان تاحدود زیادی ریشه‌کن کند، بلکه برای جوانان سایر شهرستان‌های استان و منطقه نیز فرصت اشتغال به وجود بیاورد و به همین جهت باید بحث ذوب مس با همدلی و اتحاد این‌بار به سرانجام برسد. مس سونگون به کرمان صادر نمی‌شود! حاجی آقازاده، مدیر عامل مس آذربایجان اما نظر دیگری دارد و می‌گوید: برخی‌ها نمی‌دانم چرا دوست دارند بگویند که مس سونگون به کرمان صادر می‌شود درحالی که این‌چنین نیست و بدون منبع موثق حرف می‌زنند. وی در گفتگو با خبرنگار مهر تاکید می‌کند: تمامی تولیدات مس سونگون در ۳سال اخیر به کشورهای خارجی صادر می‌شود و نه به کرمان. این موضوع در سایت وزارت صنایع هم درج شده است. حاجی آقازاده همچنین تشریح می‌کند: هنوز دو هفته تا تصمیم‌گیری درباره انتخاب پیمانکار خارجی مانده و به عبارتی نمی‌توان در این‌باره صحبت کرد. وی در پاسخ به سوال خبرنگار مهر مبنی بر اینکه چقدر شغل به طور احتمالی در فاز ۳ ذوب مس ایجاد خواهد شد، اعلام می‌کند: تا زمانی که پیمانکار و مجری روی کار نیاید، نمی‌توان گفت. حاجی آقازاده ادامه می‌دهد: شاید شرکت آمریکایی نفرات کمتری بردارد، شاید آن یکی شرکت با توجه به تجهیزات خود به نفرات بیش‌تری نیاز داشته باشد. بهتر است این حرف‌ها را بعد از انتخاب بزنیم. هرچند پروژه ذوب مس سونگون پروژه‌ای عظیم است و زحمات زیادی را می‌طلبد اما در این اوضاع بیکاری و رکود اقتصادی می‌تواند نه‌تنها برای منطقه بلکه برای اقتصاد کشور خدمتی مهم به شمار بیاید. صادرات مس به صورت جامد و خام به کشورهای خارجی را به عبارتی می‌توان صادرات فرصت‌های شغلی گران‌بها دانست که در این اوضاع نشانگر بی‌توجهی و کم‌لطفی مسئولان است. قانع شدن به سود ۸۰درصدی صادرات مس خام شاید برای مسئولان مطلوب باشد اما قطعا مردم منطقه در پی آن هستند که از سفره بزرگی که در دیارشان پهن شده بتوانند نانی به خانه‌شان ببرند، مردم بی‌شک حق دارند که نعماتی را که از زیر پایشان استخراج می‌شود به همین راحتی‌ها به باد ندهند.